O’zbekiston aloqa va axborotlashtirish agentligi

Toshkent axborot texnologiyalari universiteti

“Iqtisod va boshqaruv” fakulteti

 

 

 

 

 

 

“O`zbekiston tarixi”

kafedrasi

 

 

 

 

“Milliy g`oya” fanidan uslubiy qo`llanma

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Toshkent-2010

TATU “Iqtisod va boshqaruv fakulteti” “O`zbekiston tarixi” kafedrasi professori, tarix fanlari doktori J.H. Ibodovning “Milliy g`oya” fanidan uslubiy qo`llanmasiga

 

 

T A Q R I Z

 

Uslubiy qo`llanma TATU barcha mutahasisliklari 4-bosqich talabalariga mo`ljallangan. Ularda 32 soatlik ishchi dastur bo`yicha “Milliy g`oya” fanidan dars o`tiladi, shu jumladan, ma`ruzalar-16 soat, amaliy mashg`ulotlar 16-soat.

Uslubiy qo`llanmaning muqaddimasida dars soatlari taqsimoti jadvali keltirilgan.

Har bir ma`ruza mavzusi rejasi mavjud va savollarga ilmiy asosda, sodda tilda, atroflicha javoblar yozilgan.

Ilmiy va lug`aviy hatolar yo`q.  Javoblarni yozishda O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I. A. Karimovning asarlari, “Milliy g`oya” fanidan ko`plab adabiyotlardan unumli foydalanilgan.

Adabiyotlar ro`yhatida 32 ta asar keltirilgan,  ulardan 11 tasi yurtboshimiz I.A. Karimov qalamiga mansub. Bundan tashqari, 9 ta “Internet” saytlari ham ko`rsatilgan. Matndagi ikkita chizmalar materialni osonroq o`zlashtirishga yordam beradi.

Ushbu uslubiy ko`rsatma faqat 4-bosqich talabalariga emas, balki magistrantlar va aspirantlarga ham katta foyda keltiradi deb hisoblayman va uni nashr etishga tavsiya etaman.

 

 

 

 

 

 

TATU IBF “Falsafa”

kafedrasi professori,

falsafa fanlari

doktori                                                                   

 

 

 

 

S.S. Sanginov.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 “Milliy g`oya” fanidan uslubiy qo`llanma TATU axborot texnologiyalari, iqtisod va boshqaruv, radio texnikasi, telekommunikatsiyalar, television texnologiyalar fakultetlari 4-bosqich kunduzgi, maxsus sirtqi bolimlar talabalari uchun mo`ljallangan.

Ushbu uslubiy qo`llanma TATU “O`zbekiston tarixi” kafedrasi majlisida muhokama etilib, nashrga tafsiya etilgan.

(Bayonnoma ¹2 2010 yil 29 avgust)

 

“Iqtisod va boshqaruv” fakulteti ilmiy-uslubiy kengashida muhokama etilib, nashrga tavsiya etildi.

(Bayonnoma ¹         2010 yil ……..)

 

Muallif-

Ibodov J.H, tarix fanlari doktori, “O`zbekiston tarixi” kafedrasi professori

 

Taqrizchi-

Sanginov S.S, falsafa fanlari doktori, “Falsafa” kfedrasi professori

 

 

Uslubiy qo`llanma 2006 yilda O`zbekiston oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi tomonidan tasdiqlangan namunaviy dastur asosida yozildi.

 

Raq.

`tar.

Mavzuning nomi

Ma`ruzalar

Amaliy mashg`ulotlar

1.

Muqaddima “Milliy g`oya” fani predmeti, maqsad va vazifalari

2

2

2.

Globallashuv sharoitida milliy g`oyaga ehtiyojning ortishi

2

2

3.

Mustaqillikni mustahkamlashda milliy g`oynaning ahamiyati

2

2

4.

Milliy g`oya va milliy ma’naviy qadriyatlar

2

2

5.

Milliy g`oyaning bosh maqsadi. Vatan ravnaqi  g`oyasi

2

2

6.

Milliy g`oya va demokratik rivojlanish

2

2

7.

Ijtimoiy hamkorlik, millatlararo totuvlik, milliy va diniy bag`rikenglik

2

2

8.

Milliy g`oyani insonlarning Oqalbiga singdirishning yangicha uslublari va yondashuvlari

2

2

 

Jami

16

16

 

 

 

Muqaddima

 

“Milliy istiqlol g`oyasi” asosiy tushuncha va tamoyillar o`quv fani mustaqillik yillarida shakllandi.

O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimov tashabbusi bilan uning mohiyati va mazmuni asoslab berildi.

Ta limotning  negizi bosh strategik g`oya va yettita asosiy g`oyalardan iborat.

Bundan tashqari,  18 ta tamoyillari mavjud. Uning tarixiy, diniy, ilmiy, falsafiy dunyoviy, axloqiy va boshqa ildizlari bor.

Ushbu fan asoslari 2000-2001 o`quv yili 2-choragidan mamlakatimiz barcha o`rta maktablarida, 2001 yil sentabr oyidan boshlab esa respublikamizning hamma akademik litseylari, kasb-hunar ko`llejlari, oliy  o`quv yurtlarining bakalavriyat va magistratura tizimida hamda aspiranturada o`qitilmoqda.

Respublika  ma`naviyat va ma’rifat markazi  ma`ruzachilari tomonidan turli xil mahallalar, uchrashuvlar yordamida ushbu fanning asoslari aholi ongiga singdirilmoqda.

Bundan tashqari, har  xil mutahasisliklar bo`yicha malakasini oshirayotgan mutahassislarga ham shu fan asoslaridan ham saboq berilmoqda.  

2006-yil 25 avgustda O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimovning ‘Milliy g`oya targ`iboti va ma`naviy marifiy ishlar samaradorligini oshirish to’g’risida” gi qarori ommaviy axborot vositalarida e’lon qilindi. Unda yozilishicha, xalqaro maydonda mafkuraviy, g’oyaviy va informatision kurashlar kuchayib borayotgan xozirgi murakkab va tahlikali davrda ma`naviy-marifiy ishlarni zamon talablari asosida tashkil etish, yoshlarimizni turli mafkuraviy xurujlardan himoya qilish, yurtdoshlarimizning hayotga ongli munosabatni shakllantirish, yon atrofda yuz berayotgan voqealarga dahldorlik hissini oshirish ustuvor vazifalardan xisoblanadi.

Mamlakatimizda milliy g`oya targ`iboti ma`naviy, marifiy ishlar samaradorligi, ularning hayotiyligi va ta`sirchanligini oshirishda Respublika ma`naviyat va ma’rifat kengashining bildirilgan bir qator takliflarni inobatga olish kerak.

Hullas, milliy  g`oyananing  targ`iboti, xalqimiz ongiga singdirilishi ustuvor vazifalardan biridir.

Ushbu qarorga ko`ra respublika “Ma`naviyat va ma’rifat  kengashi huzuridagi”  “Milliy mafkura ilmiy targ`ibot markazi” o`rniga davlat byudjeti hisobidan moliyalashtiriladigan “Milliy g`oya va mafkura ilmiy-amaliy markazi” tashkil etildi.

Ma`lumki, insoniyat tarixi g`oya va mafkuralar tarixidan iborat. Xar bir jamiyat, davlat,  xalq va millat o`z g`oyasi va mafkurasi asosida yashaydi.

 

 

 

 

 

1-mavzu:

‘’Milliy g`oya” fanining predmeti, maqsad va vazifalari.

 

 

 

 

 

 

 

Reja:

I. “Milliy g`oya” fani predmeti, obyekti va shakllanishinig ilmiy-nazariy asoslari.

II. Fanning asosiy tushunchalari va ularning o`ziga xos xususiyatlari.

III. Milliy g`oyananing maqsad va vazifalari.

 

I.

“Milliy g`oya” fanining o`qitilishi sabablari shundaki, O`z R Prezidenti I.A. Karimovning 2000 yil 8 iyulda “Fidokor” gazetasi muhbiri savollariga bergan javoblarida mafkura dunyosida bo`shliqqa yo`l qo`yib bo`lmasligi, yovuz ishlar shu tufayli sodir bo`lishini ta’kidlagan edi. Yoshlar tarbiyasida bu muammo uch holatni o`z ichiga oladi:

1). Milliy dasturning asosiy maqsadi barkamol shaxsni tarbiyalash.

2). Xuquqiy davlat qurish, munozara- baxs madaniyatini rivojlantirish, shaxs ichki dunyosini boyitishdan iborat.

3). Milliy g`oyani ijtimoiy ong sifatida shakllantirish.

 

1991 yil 31 avgustda O`z R Oliy Kengashi navbatdan tashqari 6 sessiyasidagi bayonotida ozod va suveren davlat O`zbekiston Respublikasi tashkil etilganligi tantanali ravishda e`lon qilindi. Shu yildan boshlab sobiq mustabid tuzumning “Komunistik g`oyasi” dan voz kechildi.

Fanni o`rganish zaruriyati shundan iboratki, halqimiz o`z milliy g`oyasiga tayangan holda rivojlanish yo`lini tanlaydi. Buning sabablari quyidagilardan iborat:

1). O`zbekiston sobiq markaz, ya`ni kremlning mustamlakasi va hom ashyo makoni edi. Bizning ma`naviyatimiz va dinimiz taxqirlangan tariximiz esa buzib yuborilgan edi.

2). Mustaqillik tufayli O`z R Prezidenti I.A.Karimov tashabbuslari bilan xalqning ma`naviy-ruhiy tiklanishi, boy madaniy va ilmiy merosimizni o`rganish muammolari davlat siyosati darajasiga ko`tarildi.

3). Maqsadsiz, g`oyasiz, mafkurasiz yashab bo`lmaydi, chunki bugungi va kelgusi rivojlanishning harakat dasturi zarur.

4). Hozirgi kunda jahonning barcha mamlakatlarida mafkuraviy, inson ongi va qalbi uchun kurash ketyapti. Ayrim yod g`oyalar yoshlarni buzg`unchalik, qon to`kish, demokratik taraqqiyotni inkor etishga da`vat etyapti.

O`quv fani predmeti quyidagilarni o`z ichiga oladi:

1). Milliy g`oynaning tarixiy asoslari, diniy,  ilmiy,  falsafiy ildizlarini bayon etish.

2). “G`oya” va “Mafkura” tushunchalari ularning shakllarini bayon etish.

3). Bosh strategik g`oya va asosiy g`oyalarni tushuntirish va ularni hayotga tadbiq etishni o`rganish.


Mafkuraning maqsadlari:

1). Turli millat, jins, diniy etiqod, irqqa majud bo`lgan aholini jipslashtirish.

2). Barcha sohalarda bo`lyotgan sohalarga yo`naltirish.

3). Bugungi va kelgusidagi harakat dasturi bo`lish.

4). Mafkuraviy tarbiya asosi.

5). Ma`naviy rag`batlantirish omili.

Faning mazmuni quyidagilardan iborat:

1). Tarixni chuqur o`rganib undan saboq olish; o`zlikni anglash mezoni.

2). Xalq maqsadlari, istaklarini ifoda etib, jamiyat a’zolarini birlashtiradi.

3). Kelgusida ishonch va e`tabor manbai.

4). Milliy g`oya mustaqil O`zbekistonda yashaydigan barcha millat, elat ijtimoiy qatlamlar maanfatlarini ifoda etadi.

5). Xar bir inson ongli va qalbida “O`zbekiston yagona vatan” tushunchasini shakllantirishga hizmat qiladi.

6). Pluralizm, ya`ni ko`p fikrlilikni tarkib topdiradi.

7). “G`oyaga qarshi g`oya, jaholatga qarshi ma’rifat” tamoyillarini amalga oshirishga yordam beradi.

8). So`z bilan ishni, nazariya  bilan hayotni birlashtiradi.

9). Zamon o`zgarishi bilan yangi g`oya, mafaat va muddaolardan ijobiy foydalanadi.

10). Ijtimoiy hodisa nomli yuksak fenomen mazmuniga egadir.

 

II.

G`oya- inson tafakkuri mahsuli bo`lib, ma`lum maqsadni amalga oshirish uchun izchil fikr shakli.

U  fikr shakllida  vujudga keladi, so`ngra katta guruh, millat, xalq manfaatlarini ko’zlagani uchun g`oyaga aylanadi.

G`oya o`z mohiyatiga ko`ra ijtimoiydir, chunki u alohida shaxs ongida vujudga keladi, keyinchalik jamiyatning turli qatlamlari, yani elat va millatlar orasida tarqaladi. Agar ularning manfaatlariga mos kelsa, u holda g`oyaga aylanishi mumkin.

 

Mazmuniga qarab g`oyalarni bir bir qancha turlarga ajratish mumkin:

1) Diniy g`oyalar.

Ular har bir diniy ta`limot, oqim, iymonning asosini tashkil etadi. Qadimgi dinlar politeizm ya`ni ko`p xudolik edi.

Politeizm atamasi yunoncha “polus” - ko`p, “teos” - xudo so`zlaridan olingan.

Monoteizm yani yakkaxudolik dinlari shakllandi.

“Monoteizm” atamasi yunoncha “monos”-bir, “teos”-xudo so`zlaridan olingan.

Yakkaxudolik xristianlik va islom dinlarida o`z ifodasini topgan. 2010 yil boshida yer yuzidagi insonlar uchta jahon dini va ikki yuzga yaqin milliy dinlarga etiqod qiladilar. Ularning soniga ko`ra. Birinchi o`rinda buddizm yoki buddaviylik turadi, bunga 2,5 milliarddan ortiq odamlar etiqod qiladilar. Ikkinchi o`rinda xristianlik 2 milliarddan ortiq. Uchinchi o`rinda islom dini, unga 1,6 milliarddan ortiq insonlar e`tiqod qiladilar.

                  

2). Ilmiy g`oyalar.

Qadim zamondan to shu kungacha fanning turli sohalari rivojlandi. O`rta asrlargacha (IV-XVI asrlar) bir qator ensiklopedist, yani qomusiy olimlar mavjud edilar. Ular o`zlari yashagan davrdagi barcha fanlarni o`zlashtirib, ularga yangiliklar va kashfiyotlar kiritganlar. Bu ularni o`z asarlarida ifoda etganlar. Masalan: Pifagor m.o.580-500,  Aristotel m.o. 384-322 y, Archimed m.o.287-212 y,  Muhammad ibn Muso Al Xorazmiy (783-850y), Abu Rayxon Beruniy (973-1048y), Abu Ali Ibn Sino (980-1037y) va boshqalar.

Ma`lumki, g`arbiy Yevropada XVI asrdan uyg`onish davri boshlandi.

Ko`p fanlarda integratsiya defferensiyatsiya jarayonlari tezlashdi, shuning uchun ularni egallash qiyinlashdi va qomusiy olimlar soni oshmadi.

Lekin dunyoda mashxur olimlar paydo bo`ldi. Masalan, XVII-XX asrlarda yashab, yashab barakali  ijod qilgan olimlar qatoriga I. Nyuton, G.V.Leibnits,     M. Kyuri, A. Einshteyn, M.V.Lamanosov va boshqalar.

 

3). Falasafiy g`oyalar.

Falasafa tabiat va jamiat rivojlanishining umumiy qonuniyatlari haqidagi fandir.

Har bir ta`limot va fanning falsafiy muammolari mavjud.

Fan tarixidan falsafa bilan hamkorlikda ular ijobiy va salbiy hal etilganligi ma`lum

Jahon falsafiy  fikriga katta hissa qo`shgan olimlar qatoriga Pifagor, Aristotel, Platon, Konfutsiy,  Abu Nasr Farobiy,  Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali Ibn Sino,    I. Kant, Gegel, H.Feyerbach va boshqalarni misol sifatida keltirish mumkin.

 

4). Badiiy g`oyalar.

Ular adabiyot va san`atga doir asarlarning fikrlaridir, hayotdan olinib, badiiy talqinlar asosida bayon etiladi.

 

5) Ijtimoiy-siyosiy g`oyalar har bir xalq, umuman, insoniyatning maqsadlari, orzu-umidlari, ozodlik, tinchliksevarlik, adolat, farovon hayot, tinchlik uchun kurash va boshqalarni ifoda etadi.

 

6) Ozodlik g`oyasi.

Mazlumlarni o`z  erki uchun kurashga chorlaydi.

7) Mustaqillik g`oyasi.

Bu eng  ulug` va ezgu g`oyadir. Har bir xalq istiqlol tufayli o`ziga yot, begona tuzimdan xolos bo`ladi va o`zi tanlagan yo`ldan borish imkoniyatiga ega bo`ladi.

8) Milliy g`oya.

Har bir xalqning manfaatlarini ifoda etadi, o`z maqsadlariga erishishga yordam beradi, harakat dasturi bo`ladi va rag`batlantiradi.

O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning tashabbuslari bilan bosh srategik g`oya va yettita asosiy g`oyalar belgilandi.

Bundan tashqari, sinfiy g`oya,  umumxalq g`oyasi, umuminsoniy g`oyalar va boshqalar mavjud.

G`oyalar ikki katta guruhga bo`linadi:

1). Bunyodkor g`oyalar.

Bular qatoriga tinchlik, Vatan ravnaqi, milliy va diniy bag`rikenglik, ijtimoiy xamkorlik, totuvlik, vatanparvarlik, va boshqalar kiradi.

2). Vayronkor g`oyalar.

O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning 1997-yilda nashr etilgan “O`zbekiston XXI asr bo`sag`asida” xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari asarida buyuk davlatchilik shovinizmi, fashizm, urug`-aymoqchilik,  mahalliychilik, aqidaparastlik, diniy ekstremizm, terorizmlar haqida yozilgan.

Mafkura biror ijtimoiy guruh yoki qatlam, millat, davlatning ehtiyojlari, maqsadlari, intilishlarini, ijtimoiy-ma`naviy tamoyillarini  ifoda etadigan g`oyalar, ularni amalga oshirish usul va vositalar tizimidir.

O`zbekiston xalqining milliy istiqlol mafkurasi  aholini jipslashtirish, buyuk davlatni qurishda  birgalikda harakat qilishga, bu ishda har bir fuqaroning o`rni bo`lishga safarbar etadi.

Har qanday mafkura diniy, ilmiy, dunyoviy va falsafiy ta`limotlar asosida yaratiladi, chunki shunday ildizlari mavjud.

Mafkuraning dunyoviy ildizlariga ma`rifiy dunyoga hos iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy munosabatlar majmu`asi kiradi.

“Mafkura” atamasi arab tilidan olingan bo`lib (مفىرة) fikrlar yig`indisi, qarashlar, e`tiqodlar tizimi ma`nolarini anglatadi.

O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov mafkuraga shunday ta`rif bergan:

Odamlarning  ming yillar  davomida shakllangan dunyoqarashi va mentalitetga asoslangan, ayni vaqtda shu xalq, shu millatning kelajagini ko`zlagan va uning dunyodagi o`rnini aniq-ravshan belgilab berishga xizmat qiladigan, kechagi va ertangi kuni o`rtasida o`ziga xos ko`prik bo`lishga qodir g`oyani men jamiyat mafkurasi deb bilaman (3, 89 bet). Mafkura bir yo`nalishdagi chambarchas bog`langan g`oyalar tizimi bo`lgani uchun uning ham diniy, ilmiy, dunyoviy, falsafiy va axloqiy ildizlari mavjud.

 

Mafkuraning funksiyalari:

1.Baholash.

2.Oldindan aytib berish.

3.Bilish.

 

Shunga o`xshash milliy mafkuramizning  quyidagi funksiyalari bor:

1.Dunyo qarashlik bo`lishi.

2.Qadriyatlarni o`rganish va ishchil davom ettirish.

3.Tarbiyaviylik.

4.Birlashtiruvchilik va uyushtiruvchilik.

5.Tashkillashtirish va safarbar qilish

6.Shaxs, millatlar manfaatlarini  himoya  qilish.

7.Milliy mustaqillik asoslarini mustaxkamlash va g`oyaviy jihatdan ta`minlash.

 

G`oya va mafkuralarning xususiyatlari quyidagilardan iborat:

1.Ijtimoiy yo`nalishda ekanligi

2.Ilmiylik.

3.Haqqoniylik, hayot bilan bog`liqlik.

4.Harakatchanlik.

5.Rovshanlik va omaboplik.

6.Kurashchanlik.

7.Insonparvarlik yoki gumanizm.

8.Ijodiy rivojlanishda bo`lishi

 

Milliy istiqlol mafkurasining xususiyatlari:

1. Mustaqil dunyo qarash, erkin fikirlash, siyosiy faollik:

2. Milliy o`zlikni anglash. Arxeologik qazishmalar natijalari, eski so`g`d, xitoy, arab, foris, o`zbek tillardagi yozilgan qo`lyozma asarlarga ko`ra o`zbek davlatchiligiga  tahminan 3000 (uch ming) yil bo`lgan bo`lsa,  shundan bor – yo`g’i  380 (uch yuz sakson yil) mustaqil bo`lganmiz.

Bu hisobga 1991 yil 31 avgustdan to shu kungacha bo`lgan 19 yil mustagilligimiz ham kiradi.

3. Tarixiy xotiraga sadoqat.

4. Milliy qadriyatlarni rivojlantitish.

5. Milliy mentalitet yoki fikirlash va amaliyot tarzidagi rivojlanishning ijobiy va salbiy tomonlarining mavjudligi.

 

Mafkuraning asosiy turlari:

1.     Siyosiy

2.     Diniy

3.     Milliy

4.     Progressiv yoki o`sib boruvchi

5.     Reaksiyon yoki buzg`unchi 

 

G`oya va mafkuralarning shakllari quyidagilardan iborat:

1.     Totemizm. Ushbu atama hindular tilida “Uning ruhi” ma`nosini anglatadi. Ushbu mafkura hayvon va o`simliklarga ishonishni targ`ibot qiladi

2.     Anemizm atamasi lotin tilidan olingan bo`lib, jon, ruh, ma`nolarini anglatadi va ularning mavjudligiga ishontirishga harakat qiladi.

3.     Fetishizm so`zi partugal va fransuz  tillaridan olingan bo`lib “sehirli narsa” ma`nosini anglatadi va jonsiz narsaga ishonishdan iborat.

4.     Hinduizm. Hindistondagi milliy dinlardan biri. U  aholini to`rt qatlamga ajratadi ruhoniy-brahmanlar, harbiy-kashatralar, savdogarlar va hunarmandlar

5.     Ludaizm-yahudiylar dini shu nomli qabila  nomidan olingan

6.     Kanfutsiylik millodan avvalgi 551-479 yillarda yashagan mashhur Xitoy faylasufi nomidan olingan. Ushbu  ta’limot osmon qudrati va inson munosabatlariga asoslanadi.

7.     Sintoiyzim- yaponlarning milliy dini. Ushbu ta`limotning asoslaridan biri bu imperator, vazirlar,hokimlar, ota-onani, buyrug`i, topshirig`i va gaplari so`zsiz muhokama etilmasdan bajarilishi lozim.

8.     Xristiyanlik – I asirda yahudiylik dini asosida paydo bo`lgan xozirgi kunda uchta jahon dinlaridan biridir.

G`oya a mafkuralarning dastlabki ko`rinishlarga quyidagilar kiradi:

 

1.     Monizm yunoncha “monos” sozidan olingan bo`lib, bir yagona ma`nosini anglatadi.
Bunga ko`ra, olamning asosi yagonadir.

2.     Dualizm –olamning asosi ham ruhiy, ham moddiy qismlardan iborat ekanligi haqidagi ta`limot.

3.     Plyuralizm- olamning asosida ko`p narsalar yotishi haqidagi ta`limot. Bundan tashqari, Plyuralizm siyosiy atama sifatida ko`p fikrliylik, ya`ni har bir mommoni hal etishda ko`p qarashlar va fikrlar bo`lishini talab qiladi.

4.     Idializm- borliq va odamning yaratilishi, yashashi va rivojlanishida ilohiy va ruhiy tamoillar ustuvor ekanligi haqidagi ta`limot.

5.     Materializm- borliq va odamning paydo bo`lishi, yashashi va rivojlanishida modda yoki materiya hamda uning hossalari ustuvor ekanligi haqidagi ta`limot.

6.     Teizm- xudo va ilohiylikni mutloqlashtirish.

7.     Ateizm- xudosizlik, ya`ni daxriyliknini mutloqlashtirish.

 

Bulardan tashqari, insoniyat tarihida mafkuralarning quyidagi shakillari ham mavjud bo`lgan:

1.     Konservatizm- Bu atama lotincha so`zdan olingan bo`lib, “himoya” ma`nosini anglatadi.
Uning asosida eski axloq, tartib – qoidalarni asrash va davom ettirish yotadi.

2.     Liberalizm- lotincha so`z bo`lib, shaxs erkinligi va manfati ma`nolarini anglatadi.

3.     Anorxizm- atamasi lotin tilidan olingan bo`lib, siyosiy hokimiyat va revolutsion kurashni inkor etadi.
Ushbu mayda burjuaziya oqimi bolshiviklarning Petrograddagi 1917 yil 25 oktyabrdagi sozialistik inqilabi arafasida vujudga keldi. Uning yirik vakili ataman Maxno va minglab tarafdorlari.

4.     Sozial refarmizm-Jamiyatni qayta qurish haqidagi ta`limot.

5.     Kommunizm- atamasi lotin tilidan olingan bo`lib, umumiy ma’nosini anglatadi.
Bu ta`limotni asoslari XIX asrining 40 yilarida Karil Marks (1818-1883) va Fridrich Ebgelslar (1820-1895) tomonidan yaratilgan.
XIX asirning ikkinchi yarimida shu buzg`unchi ta`limot asosida g`rbiy Evropaning bir qator mamlakatlarida 10 dan ortiq inqiloblar bo`ldi.
XX asirning boshida Rassiyada Bolshiviklar harakatiga V.I.Ulyanov (Lelin),G.V.Plexanov, M.M.Trotskiy va boshqalar rahbarlik qildilar.

6.     Mafkura oqimlari turlariga:

1)    Irqchilik; 2) Shovinizm; 3) Zo`ravonlikl 4) Dohiy shaxsiga sig`inish;

5) Davlatning yalpi hukumronligi; 6) Shaxs ustidan nazorat o’rnatish;

7) Miletarizm va boshqalar kiradi.

7. Radekalizm- lotincha so`dan olingan bo`lib, “tomir” ma`nosini anglatadi.
bu mayda burjuaziya oqimidir.

 

 

Milliy mafkuraning turlariga:

1)    mustaqillik; 2) milliylik; 3) taraqqiyot qoshish mumkin.

 

Ijobiy mohiyatga ega bo`lgan siyosiy mafkuralarga quyidagilar kiradi:

1)    liberal;

2)    konservativ;

3)    milliy istiqlol mafkurasi;

4)    ekologik – siyosi;

5)    diniy – siyosi mafkuralar;

ularga quyidagilarni qoshish mumkin:

a)     Islom taraqqiyot yo’li;

b)    Xristiyan – demokratik

 

Salbiy mohiyatga ega bo`lgan siyosiy mafkuralar:

1)    fashistlik;

2)    komunistik yoki bolshiviklar mafkurasi;

3)    shovinistik, yoki ota millatchilik;

4)    anarhistik, ya`ni siyosi hokimiyatni tan olmaslik;

5)    diniy- siyosiy mafkuralar, masalan:

a)     vahobiylik;

b)    Xizbut – tahrir va boshqalar;

Demak g’oya va mafkuralarning turlari, shakillari, guruhlari va ta’riflari mavjud.

III

         Milliiy g`oya bilan “Milliy istiqlol g`oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar” fanining maqsadlari bir-biridan farq qiladi. Ularning birinchisi taraqqiyotimizning g`oyaviy asoslari va mafkuraviy ta’limotni, ikkinchisi esa shu nazariya haqidagi o`quv fanini bildiradi.

         O`zbekiston Respublikasi  Prezidenti milliy g`oya va mafkura haqida fikr yuritib, uni shunday ta’riflagan:

         “Xalqni buyuk kelajak va ulug`vor maqsadlar sari birlashtirish, mamlakatimizda yashayotgan, millati, tili va dinidan qat’iy nazar, har bir fuqaroning yagona Vatan baxt – saodati uchun doimo mas’uliyat sezib yashashga chorlash, ajdodlarimizning bebaho merosi, milliy qadriyat va an’analarimizga munosib bo`lishga erishish, yuksak fazilatli va komil insonlarni tarbiyalash bo`lishiga erishish, yuksak fazilatli va komil insonlarni tarbiyalash, ularni yaratuvchanlik ishlariga da’vat qilish, shu muqaddas zamin uchun fidoyilikni hayot mezoniga aylantirish milliy istiqlol mafkurasining bosh maqsadidir”[1]

        

         Yuqorida qayd etganimizdek, milliy g`oynaning ijtimoiy vazifasi bilan “milliy istiqlol g`oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar” fanining vazifasi ham bir-biridan farq qiladi. Bu farqlar g`oyaning inson va jamiyat hayotidagi hamda ijtimoiy tafakkur va ta’lim – tarbiya tizimidagi funksiyalari o`rtasidagi o`ziga xosliklardan kelib chiqadi

Mafkuraning maqsadlari:

1.    Ma’lum go`yada ishontirish.

2.    Aholini uyushtirish va jipslashtirish.

3.    Barcha sohalardagi islohatlarga yo`naltirish yoki safarbar etish.

4.    Bugungi va ertangi kunning harakat dasturi bo`lish.

5.    Manaviy rag`batlantirish.

6.    G`oyaviy tarbiyalash.

7.    G`oyaviy immunitetni shakillantirish.

Mafkuraning asosiy vazifalari:

1.    Dunyo qarashni shakllantirish.

2.    Uyushtirish.

3.    Safarbar etish.

4.    G`oyaga ishontirish.

5.    Harakat dasturi bo`lish.

6.    G`oyaviy immunitetni shakllantirish.

7.    Ma’naviy rag`batlantirish.

8.    Faoliyat mezoni bo`lish.

9.    G`oyaviy tarbiyalash

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


1-  chizma

 

1-    Chizmada milliy istiqlol mafkurasining vazifalari bayon etilgan.

 

Milliy g`oyani usullari

1.    Dialektik

2.    Qioslash va taqqoslash

3.    Nazariy usul yani fikirlash va apstraklashdan aniqlik sari o`tish

4.    Axloqiy

5.    Izohlash

6.    Siyosiy rivojlanishni oldindan aytish.

7.    Bu bilan ijtimoiy to`qnashuvlar oldini olish.
Axborotlash va integratsiyalash,ya`ni umumlashtirish usuli.

7.     Fan-tehnika yutuqlaridan foydalanish.

8.     Tajriba.

9.     Kuzatish.

10.                       Statistik umumlashtirish.

11.                       Sotsiologik usullar,ya`ni so`rov, anketa va riyoziy model.

 

,,Milliy istiqlol g`oyasi,,ning metodologik asosi:

 

1. Falsafiy tahlil.

2. Nazariy tahlil.

3. Ijtimoyiy borliqni o`rganish.

Bundan tashqari, kursning nazariy va metodologik asoslariga O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, mustaqillik yillarida Oliy kengash va Oliy majlis tomonidan qabul qilingan qonunlar, Prezident farmonlari, vazirlar maxlamasining qarorlari va xujjatlari, O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimov asarlari, ma`ruza va nutqlari, milliy istiqlol g`oyasiga doir farmon va ko`rsatmalari, qarorlari hisoblanadi.

 

2-mavzu: Globallashuv sharoitida milliy g’oyaga ehtiyojning oshishi.

Reja:

I. Globallashuv jarayonida milliy g’oyaga ehtiyojini ortishi.

II. Mafkuraviy jarayonlarining globallashuvi va ikki qutbli dunyoning barham topishi.

III. Markaziy Osiyo mintaqasidagi mafkuraviy jarayonlar hamda Shanhay hamkorlik tashkiloti va Yevro Osiyo iqtisodiy hamjamiyati doirasidagi hamkorlik.

 

I.

Globallashuv yoki globalizatsiya atamasi inglizcha “global” so’zidan olingan bo’lib, jahon miqyosida, umumjahon ma’nolarini anglatadi.

Globallashuvga ko’p ta’riflar berilgan. Masalan, fransuz tadqiqotchisi B.Bandi tarifida globallashuv jarayonining uch o’lchovli bo’lishligiga asos keltiriladi:

1)    Globallashuv uzluksiz davom etadigan tarixiy jarayon;

2)    U  jahonning gomgenlashuvi, ya’ni bir jinsliga aylanishi va universallashuv jarayoni;

3)    U milliy chegaralarning yuvilib ketishi jarayoni.

Rossiya olimi A.Parshev globallashuvga quyidagicha ta’rif bergan:

Globallashuvning asosiy mazmuni shundan iboratki, boshqa mamlakatlarda ishlab chiqarilgan mahsulotning qo’shimcha qiymatini, dunyodagi asosiy zahiralarini o’zlashtirishdan iborat.

 

Globallashuvning ijobiy tomonlari:

1)    Jahondagi xalqlarning tinchlik uchun kurashi;

2)    Turli hil mamlakatlarning iqtisod, siyosat, fan-texnika, madaniyat, ta’lim va boshqa sohalardagi hamkorligi;

3)    Tabiiy ofatlar, ya’ni zilzila, suv toshqinlari, yong’inlar, vulqon otilishi, sunami va boshqalardan zarar ko’rgan axoliga boshqa mamlakatlarning beg’araz yordami;

4)    Qurollanish poygasiga qarshi kurash;

5)    Terrorizm va giyohvandlikka qarshi kurash;

6)    Yuqumli kasalliklar epidemiyalariga qarshi kurash.

 

Globallashuvning salbiy tomonlari:

1)    Ekologik muammolar, ya’ni ozon teshiklari, yer haroratini o’sib borishi, o’rmonlarning kamayishi, ya’ni cho’l va sahrolarning paydo bo’lishi, Orol dengizi fojiasi va boshqalar;

2)    Turli mamlakatlarga kasallik epidemiyalarini tarqalishi, ayniqsa OITS;

3)    Terrorizm va giyohvandlikning o’sishi;

4)    Qurol va giyohvand moddalar savdosining kengayishi va boshqalar.

 

Globallashuv jarayoni murakkab hodisadir. U turli mamlakatlarning iqtisodiyoti, siyosati va manaviyatiga ta’sir ko’rsatmoqda, shuning uchun jahonda bir-biriga qarshi quyidagi ikki guruhlar mavjud:

1.     Globalistlar – Globallashuv tarafdorlari. Ular orasida davlat arboblari, siyosatchilar, sanoatchi va biznesmenlar ko’p.

2.     Aksilglobalistlar – bu jarayonga qarshi guruh. Uning ichida so’l kuchlar, kasaba uyushmalari va yoshlar tashkilotlarining vakillari ko’p.

Masalan,  Rossiya Federatsiyasida aksilglobalistlar faol harakat qilyaptilar.

 

Globallashuv jarayonida milliy g’oyaning eng muhim funksiyasi, ya’ni milliy va ma’naviy o’zlikni himoyalash alohida ahamiyatga ega.

 

Yoshlar ongida milliy  g’oya ishonch va etiqod sifatida shakllanishi uchun uning quyidagi funksiyalari katta ahamiyatga ega:

1)  bilish;    2) tarbiyaviy;                3) regulyativ;       4) kommunikativ;         5) normativ va qadriyatli;   6) safarbar etish va yo’naltirish;      7) himoya;  8) g’oyaviy bandlik.

Milliy g’oyani targ’ib qilishda marifiy yondashuv ustuvordir.

Jahondagi globallashuv jarayonlari milliy g’oyaga ehtiyojni keskin oshiradi.

Milliy g’oyani mohiyati shundaki u odamlar ongida g’oyaligicha qolmay, amaliyotga, hayotga aylangan holdagina u globallashuv sharoitida milliy manaviyatni va o’zlikni tashqi, nosog’lom g’oyaviy tadqiqlardan himoya qiluvchi kuchga aylanadi.

Bugungi kunda inson ongi va qalbi uchun kurash keskin tus olyapti, shuning uchun buzg’unchi g’oyalarning mafkura maydonini  egallashga yo’l qo’ymaslik kerak.

Mustaqillik yillarimizda mamlakatimizda diniy aqidaparaslik, ekstremizm, terrorizm va qonuniy Konstitutsion hukumatni ag’darish uchun buzg’unchilik harakatlari sodir etildi.

Ularga qarshi o’z vaqtida qonuniy choralar ko’rildi.

II

Mafkuraviy jarayonlarning  globallashuvida bir biridan farq qiladigan ikki yo’nalish mavjud;

1.   Insoniyat  tsivilazatsiyasi tarixida erishilgan har qanday moddiy manaviy qadriyatlarning    umuminsoniy jihatlarini tarixiy makon doirasidan chiqib baynalminallashib va universallashib bormoqda. Boshqacha aytganda milliylik va umuminsoniylik tamoyillarning integratsiyalashuv jarayoni ko’chmoqda.

2.   Millatlar va davlatlarning ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, manaviy – madaniy rivojlanishidagi barqarorliq, ular manfaatlaridagi o’zig xosliqni mutlaqlashtirish imkoniyatiga shu jumladan, o’z millatining kelajagiga xavf  tug’diradigan salbiy hodisalarning mafkuralashgan holda globallashuviga olib kelmoqda.

Bu xalqaro terrorizim ekstremizim, fundamentalizm va narkobiznes hodisalarida namoyon bo’lmoqda.

Biror xudud yoki mamlakatda vujudga kelayotgan g’oylar tez fursatda butun butun jahonga yoyilmoqda. Natijada insoniyat ma’lum davlatlar va siyosiy kuchlarning bosimini sezib yashamoqda.

Mafkuraviy globallashuv saviyasi past audio va videokasetalar axloqsizlik, tubanlik, yovuzlikni targ’ib qiladigan, san’at asarlarining ham keng tarqalishiga sabab bo’lmoqda.

Markaziy Osiyo xalqlari madaniyati, ma’naviyati, sharq va g’arbiy tutashtiruvchi karvon yollarida joylashganligi sababli ularning ikkalasidan ham bahramand bolgan;

Masalan, qomusiy olim Abu Rayhon Beruniy ( 973 – 1048 ) Yunoniston, Hindiston va Rim imperiyasi olimlari asarlarini bilgan, Abu Nasir Farobiy( 870 – 950 ) esa bir qancha xorijiy tillarni  o’rgangan.

Markaziy Osiyo mintaqasida mafkuraviy jarayonlarning salbiy ta’sirlari quyidagilardan iborat:

1). Islom xalifaligi bayrog’i ostida musulmon xalqlarni yangi imperiyaga birlashtirishga intilishlar

2). Tariximizni,  milliy qadriyatlarimiz va dinning mohiyatini sohtalashtirishga urinishlar.

3). Yosh mustaqil davlatlari soliq ittifoqqa birlashtirish g’oyasi.

4). Axloqsizlik g’oyalarini yoyib, xalqni ma’naviy jihatdan burishga intilishlar.

5). Turli mafkuraviy vositalar orqali mintaqaviy va davlatlar aro mojarolarni keltirib chiqarishga qaratilgan harakatlar.

Ma’lumki 2-jahon urushi fashizim mafkurasi asosida vujudga keldi 1925 yilda Italiyada  hokimiyat tepasida Benito Mussolini boshliq fashistlar partiyasi keldi. Mafkuradagi  bosh g’oya shundan iboratki, Italiya – buyuk davlat, shuning uchun Rim imperiyasi tiklash lozim.

1933 yilda Germaniyada hokimiyatni Adolf Gitler rahbarligidagi fashistlarning  millatchilar partiyasi egalladi. Ularning  mafkurasi asosida nemis xalqi – oriy qonidan oliy irqdir.

Ushbu millat dunyoda ustuvor bolishi kerak.

2-jahon urushi 1939 yil 1-sentyabrda boshlanib, 1945 yil 2-sentyabrda tugadi. Unda 62 ta davlat qatnashdi va 80 millionga yaqin odamlar halok boldilar.

1941 yil 22 iyunda fashistlar Germaniyasi xujum qilmaslik haqidagi shartnomani buzib, SSSRga xujum qildi.

SSSR uchun Ulug’ Vatan urushi boshlandi va u 1418 kecha-kunduz davom etdi. 1945 yil 9-mayda g’alaba bayrami nisholandi.

1946 yil mart oyida  Buyuk Britaniyaning Fulton shahrida 2-jahon urushida g’alaba qozongan davlatlar rahbarlari unjumasi o’tqazildi. Bu xalqaro uchrashuvga SSSR rahbarlari taklif etilmadi.

Lekin 2-jahon urushidagi Germaniya va Yaponiyaga qarshi urushning ko’p og’irligini va g’alabalari SSSR zimmasida edi. U katta talofatlar evaziga buyuk g’alabalarga erishdi. SSSR askarlari va  aholidan 30 milliondan ortiq insonlar halok boldi, 1700 ta shahar va qishloqlar  vayron etildi. Moddiy zarar  2 trillion 600 milliard so’mga teng.

Fulton shahridagi anjumanda Buyuk Britaniya bosh vaziri Uinston Cherchil bir soatdan ortiq ma’ruza qildi. Bosh fikr shundan iboratki kommunistik xavfdan xolos bo’lish lozim, aks holda u jahondagi barcha mamlakatlariga tarqaladi, inqloblar boladi, xususiy mulk, bozor iqtisodiyoti va demokratiya tugatiladi. Shuning uchun Uinston Cherchil SSSR boshliq yosh socialistik davlatlarga nisbatan “sovuq urush” e’lon qilishni taklif etdi. Buni boshqa davlat rahbarlari makulladilar.

Shu bilan “ikki qutibli dunyo” boshlandi, yani sardori AQSh bolgan kapitalizm va etakchisi SSSR bo’lgan satsializm.

Ushbu ikki qutlbar orasida qurollanish poygasi, iqtisodiyot, siyosat, kosmik fazoni o’zlashtirish, fan-texnika, sport, madaniyat va boshqa sohalarda raqobat avjiga chiqdi.

1991 yil 8-dekabrda Belorussiyaning Belovej Pushcha qarorgohida Rossiya Prezidenti B.N. Eltsin, Ukraina Prezidenti L.M. Kravchuk, Belorussiya Oliy Kengashi raisi S.I. Shushkevichlar tomonidan SSSR tugatilishi haqidagi dekloratsiya imzolandi.

Shu kundan boshlab  “ikki qutbli dunyo” tugadi, unuing o’rniga “ko’p qutbli dunyo” paydo boldi.

Buning sababi shuki, sobiq SSSR dagi 15 ta ittifoqdosh respublikalar va 10 ta socialistik davlatlar mustaqillikka erishib, o’z, modellari bo’yicha bozor iqtisodiyot va demokratiya qurmoqdalar.

III

1994 yil 10 yanvarda Toshkentda O’zbekiston bilan Qozog’iston o’rtasida yagona iqtisodiy makon barpo etish to’g’risida shartnoma imzolandi. 16 yanvarda esa Qirg’iziston ham bu xujjatni imzoladi. 1994 yil 30 aprelda O’zbekiston, Qozog’iston va Qirg’iziston tomonidan yagona iqtisodiy makon tuzish haqidagi shartnomaga Tojikiston ham qo’shildi.

1997 yil 10 yanvarda O’zbekiston, Qozog’iston va Qirg’iziston davlatlar aro kengashida “Abadiy do’stlik haqida” gi shartnoma imzolandi, o’z navbatida bu xujjat o’zaro integratsiyani yanada jadallashtirdi.

1998 yil 26-28 martda Toshkentda O’zbekiston, Qozog’iston, Qirg’iziston rahbarlari imzolagan yagona iqtisodiy makon haqidagi shartnomaga Tojikiston ham qoshildi.

2002 yilda “Markaziy Osiyo iqtisodiy hamjamiyati negizida” “Markaziy Osiyo hamkorligi” (MOH) tashkiloti tuzildi.

Bu tashkilotning asosiy maqsad va mazifalari quyidagilardan iborat:

a.     Suv –energetika zahiralaridan unumli foydalanish.

b.     Transport tizimining umummintaqaviy tuzilmasi barpo etish.

c.      Ishlab chiqarish kooperatsiyasi, savdo – iqtisodiy, ijtimoiy – madaniy munosabatlarini har tomonlama rivojlanish.

d.     Ekologik muammolarini birgalikda hal etish.

e.      Barqarorlikni mustahkamlash.

 

Yevroosiyo iqtisodiy hamjamiyati

1995 yilda Rossiya va Belorussiya davlatlari tomonidan “Bojhona ittifoqi” tuzildi

Ushbu tashkilotga Qozog’iston va Qirg’iziston, 1999 yilda Tojikiston qo’shildilar va “Beshlik”  tuzildi shartnoma qatnashchilari xududda erkin iqtisodiy makonni yaratish yo’lida bojhona, savdo - sotiq bilan bog’liq muammolarni hal etishga kirishdilar.

2005 yil 6-7 oktyabrda Rossiya Federatsiyasining “shimoliy poytaxti” Sankt-Peterburg shaxrida yangi Yevroosiyo iqtisodiy hamkorligi (YeOIH) tuzish haqida qaror qabul qilindi. 2006 yil 25 yanvarda O’zbekiston Respublikasi ham bu tashkilotga qo’shildi.

 

“Shanxay hamkorligi tashkiloti” (ShHT)

Dastlab “Shanxay beshligi” deb nom olgan bu tashkilot 1996 yilda tuzilgan. Unga Xitoy Xalq Respublikasi, Qozog’iston, Qirg’iziston, Tojikiston va Rossiya kirgan O’zbekiston 2002 yil 15 iyunda a’zo bo’ldi.

Bu tashkilotning Xartiyasi (Nizomi) 2002 yil 7 iyunda Sankt – Peterburg shahrida qabul qilingan. Uning doimiy ishlovchi ikki organi – Kotibiyat va Mintaqaviy aksilterror tuzilmasini tushishga kelishib olingan.

2003 yil 29 mayda ShHTning Moskva Sammitida 2004 yil yanvaridan Pekinda Kotibiyatni, Toshkentda Mintakaviy aksilterror tuzilmasi ijroiy qo’mitasini ishga tushurishga qaror qilindi.

2004 yil 17 iyunda Toshkentda ShHTning Sammiti bo’lib, tashkilotning faoliyatining ikki asosiy yo’nalishi: xavzfsizli, savdo – iqtisodiy va hamkorlik muammolarini muhokama qildilar.

2009 yil  iyundan 2010 yil iyungacha ShHTda O’zbekiston rahbarlik qildi. 2008 yildan boshlab ShHTga maslahat ovozi bilan Mo’g’uliston, Afg’oniston maslahat ovozi bilan qatnashyaptilar.

Shunday qilib, O’zbekiston Yevroosiyo hamkorlik tashkiloti va Shanxay hamkorlik tashkilotiga a’zo bo’ldi, ularning barcha uchrashuvida (Sammitlarida) faol qatnashdi. Ularda quyidagi muammolarni hal etishga harakat kilingan:

a.     Iqtisodiy xamkorlik.

b.     Savdo – sotiq.

c.      Siyosat va madaniyat sohalaridagi hamkorlik.

d.     Terrorizmga qarshi kurash.

e.      Ilm – fan, texnika, madaniyat va boshqa sohalaridagi hamkorlik.

Dastlab ShHTga 5ta davlat a’zo bolgan bolsa, 2010 yilda 6ta a’zo va 3ta davlat maslahat ovozi bilan qatnashyapti, yani tashkilot a’zolari va ko’rilayotgan muammolar soni ortyapti.

3 – mavzi:  O’zbekiston, mustaqilligini mustahkamlashda milliy g’oyaning zarurligi va     ahamiyati

Reja:

1.    Mustaqillikni mustaxkamlashtirishda milliy g’oyadan ko’zlangan maqsad taraqqiyotning ”O’zbek modeli”

2.    Milliy g’oya – O’zbekiston xalqining asosiy maqsad va muddaolarining ifodasi.

3.    Milliy g’oyaning bosh strategik g’oyasi.

 

I.

Milliy g’oya – millatning o’tmishi, buguni va istiqbolini o’zida mujassamlashtirgan, uning tub manfaatlari va maqsadlarini ifodalab, taraqqiyotga xizmat qiladigan ijtimoiy g’oya shakli.

Milliy g’oya  o’z mohiyotiga ko’ra xalq, millat taqdiriga daxldor, qisqa yo’ki uzoq muddatda hal etilishi kerak bo’lgan vazifalar va mo’ljallarni ham aks ettiradi.

Masalan, 1941-1945 yillarda Germaniya fashistlari Fransiyani bosib olgan davrda “Qarshilik ko’rsatish” harakati milliy g’oya darajasida ko’tarilgan va mamlakat ozod bo’lganidan so’ng o’z ahamiyatini yo’qotmagan.

Milliy mafkura faqat bitta millat va xalqniki emas, balki jamiyat va davlatning umumiy mafkurasi ma’nosini ham anglatadi.

Milliy g’oyaning hayotbaxshligi taraqqiyotning ”O’zbek modeli”ni amalga oshirishda yaqqol namoyon bo’ldi.

O’zbekiston Resbuplikasi Prezidenti I.A.Karimov “O’zbek modeli”ning asoschisidir.

Ma’lumki, sobiq, sho’rolarning mustabid tuzumi davrida (1917-1991) O’zbekiston Markaz, yani Kremening mustamlakasi va hom ashyo makoni edi. Bizning manaviyatimiz esa buzib yozilgan edi.

1991 yil 31 avgustda O’zbekiston Oliy Kengashi navbatdan tashkari II sessiyasida “O’zbekiston mustaqilligi haqida” bayonot qabul qilindi va 1-sentyabr – mustaqillik kuni deb e’lon qilindi.

Demak, mamlakatimiz tinchlik, parlament yo’l bilan mustaqillikka erishdi.

O’sha kundan boshlab o’tish davri boshlandi, 2010 yilda uning 3-bosqichi davom etayapti.

Biz buyuk davlat qurayapmiz. Uning nomi quyidagicha:

Ijtimoy yo’naltirilgan bozor iqtisodiyoti asosidagi xuquqiy demokratik davlat.

O’z R Prezidenti I.A.Karimov tashabbusi bilan bir guruh yirik olimlar, yani iqtisodchilar, siyosatshunoslar, xududshunoslar, tarixchilar, faylasuflar va boshqa sohalar vakillari “O’zbek modeli” loyihasini yozdilar.

U yurboshimizning quyidagi 5 ta tamoyillariga asoslangan:

1.   Iqtisodiyotning siyosatdan ustunligi.

2.   Davlat bosh islohotchi.

3.   Qonunning ustuvorligi.

4.   Kuchli ichtimoiy siyosat.

5.   Bozor iqtisodiyotiga bosqichma – bosqich o’tish.

Mustaqillikning birinchi oylaridan boshlab sobiq SSSRning konstitutsiyasi, qonunlarim, kodekslari, me’yoriy xujjatlari inkor etildi. Ularning o’rniga yangilari qabul qilindi.

Kommunistik mafkuraddan butunlay voz kechildi.

Turli sohalar bo’yicha vazifalar belgilandi.

I.Iqtisodiyot sohasida:

1.   Iqtisodiyotni erkinlashtirish.

2.   Xususiylashtirish jarayonini chuqurlashtirish.

3.   Iqtisodiyotga horij sarmoyasini jalb etish.

4.   Mamlakat iqtisodiyotining jahon tizimiga integratsiyalashuvi.

5.   Iqtisodiyotdagi tarkibiy o’zgarishlarini izchil davom ettirish.

II.Ijtimoiy sohada:

1. Bozor munosobatlari sharoitida kuchli ijtimoiy siyosat yuritish.

2. Islohotlarni bosqichma – bosqich amalga oshirish, aholining yordamga muhtoj qatlamlarin muhofazalash

3. Olamning jamiyatdagi mavqeini oshirish

4. Fuqarolarning xududiy tengligi, qonun ustuvorligini ta’minlash.

5. Komil insonni tarbiyalash

III.Siyosiy sohada:

1.   Siyosiy hayotning barcha sohalarini erkinlashtirish.

2.   Siyosiy hayotda ko’ppartiviylik tamoyilin yanada oshirish turli qatlam, millat, din vakillari o’rtasidagi uyg’unlikni ta’minlash.

3. Demokratik institutlarning faoliyat ko’rsatishi uchun keng sharoit yaratish, hokimiyat tizimlari bo’linishining konstitutsiyaviy tamoilga qat’iy amal qilish.

4. Maxalliy hokimiyat, fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari faoliyat doirasini kengaytirish “Kuchli davlatdan – kuchli jamiyat sari” kontsepsiyasini hayotga joriy qilish.

5. Vatanga, ona zaminimizga, sadoqatli, chuqur bilimli va yuksak malakali kadrlarni tarbiyalash.

IV.Manaviy sohada:

1.     Manaviy qadriyatlar, boy madaniy va ilmiy merosimizni chuqur o’rganish.Uni xozirgi zamon ilm – fani va taraqqiyoti yutug’lari bilan boyitish.

Din va tarixni soxtalashtirishga ulardan siyosiy maqsadda foydalanishga yo’l qo’ymaylik.

2.     Yurtdoshlarimizni ma’naviy yangilanish va islohotlar jarayonining faol ishtirokchisiga aylantirish.

3.     Kuch va salohiyatni ijtimoiy hamkorlik, millatlararo totuvlik, diniy bag’rikenlikka xizmat qildirish.

4.     Ijtimoiy qatlam, siyosiy kuch va harakatlarning intilishlari uyg’unlashtiruvchi g’oyalar – Vatan ravnaqi yurt tinchligi, xalq farovonligini yurtdoshlarimiz maqsadiga aylantirish.

5.     Kadrlar tayyorlash milliy dasturini amalga oshirish, ta’lim – tarbiya  tizimini takomillashtirish.

II.

Mustaqillika erishkandang so’ng O’zbekiston yangi jamiyat quryapti. Uning asosida xalqning maqsad – muddaolari va manfaatlari asosida barpo etilayotgan fuqarolik jamiyati tushiniladi.

O’zR Prezidenti Islom Karimov 2005 yil 28 yanvarda Oliy Majlis qonunchilik palatasi va senatning qo’shma majlisdagi ma’ruzasida buni quyidagicha ifodalaydi: “Bizning asosiy, uzoq muddatli va strategik vazifamiz avvalgicha qoladi”.

Bu esa demokratik davlat, fuqarolik jamiyati qurish jaroyonlari va bozor islohotlari yanada chuqurlashtirish, odamlar ongida demokratik qadriyatlarni mustahkamlash yo’lidan og’ishmay, izchil va qat’iyat bilan bosishdir.

Milliy mafkuramiznin asosiy maqsad va vazifalari quyidagilarda namoyon boladi:

1.     Odamlarni g’oyaga ishontirish va mo’ljallash funksiyasi.

2.     Shu g’oya atrofida barcha odamlarni uyushtirish va birlashtirish funksiyasi.

3.     Insonlarni g’oyani amalga oshirish uchun safarbar etish.

4.     Aholini ma’naviy – ruhiy jihatdan rag’batlantirish

5.     G’oyaviy tarbiyalash.

6.     G’oyaviy immunitetni shakllantirish.

7.     Bugungi va ertangi kunning harakat dasturi bo’lish.

8.     Ijtimoiy keskinlikni yumshatish funksiyasi.

9.     Xalq manfaatlarini ifoda etish va himoyalash funksiyasi.

Milliy g’oyada O’zbekiston xalqining mamlakatimiz rivojida belgilab olgan asosiy maqsad va muddaolarning ifodasi mujassamlashgan. Bu quydagilarda ko’rinadi:

1.                O’zR Prezidenti I.A.Karimov shunday yozdi:”…Oldin g’oya payda bo’ladi, undan keyin g’oya asosida mafkura, mafkura asosida tizim, siyosat paydo boladi.” (Karimov I.A. Asarlar. 8-jild, 464-465 betlar). Demak, o’z milliy yo’lini yo’qatadi.

2.                Milliy g’oya asosida mamlakatimiz odamlari ongi, tafakkurini o’zgartirmasdan turib, ko’zlangan oliy maqsad – ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayotni barpo etib bo’lmaydi.

3.                Milliy g’oyaning zarurligi millatning to’la o’zligini anglash jarayoni bilan bog’liq. Bu jarayon millatni mustahkamlaydi.

4.                Bugungi kunda biz boz iqtisodiyotga asoslangan demokratik tuzumga otish davrda yashayapmiz. Unda murakkab muammo va to’siqlar duch kelishimiz tabiydir.

Yurtboshimiz I.A.Karimov o’zining “Bizning bosh mqsadimiz jamiyatni demokratlashtirish, yangilash, mamlakatni modernizatsiya va isloh etishdir” nomli asarida, shunday yozadi:”Mustakillikni mustahkamlash, jamiyatni demokratlashtirish va yangilash biz uchun hamisha birinchi darajali ustuvor maqsad va vazifa bo’lib qolaveradi.(Karimov I.A. Asarlar,9-jild,222-6.)

Milliy g’oyaning tarixiy ildizlariga quyidagilar kiradi.

- haqiqiy tarixni yozish;

- xalq og’zaki ijodi;

- so’g’d, arab, fors, o’zbek va boshqa tillardagi yozma manba’lar;

- qadimiz obidalar;

- buyuk mutafakkirlar ilmiy merosini o’rganish;

- xalqning tarihiy hotirasi;

- san’at va adabiyot durdonalari;

- milliy qahramonlar hayoti, faoliyati va merosi;

- milliy davlatchilik an’alari.

 

Milliy g’oyaning falsafiy asoslari;

- dunyoviy bilimlar va jahon falsafa durdonalari;

- fan tarixidagi kashfiyotlar;

- milliy axloqiy qarashlar;

- komil inson haqidagi falsafiy mushoholalar;

- adolatli jamiyat haqidagi ta’limotlar;

- diniy qadriyatlar;

- jadidlar harakati;

- istiqlol falsafasi;

- milliy falsafiy meros;

 

Milliy g’oyaning umubashariy tamoyillari

- qonun istuvorligi;

- inson xuquqlari va hurfikirlilik;

- boshqa millat vakillariga hurmat, ular bilan hamkorlikda yashash;

- diniy bag’rikenlik;

- dunyoviy bilimlarga intilish, ma’rifatparvarlik;

- boshqa xalqlarning ilg’or tajribalari va madaniyatini o’rganish.

 

Xulosa shuki, o’tish davriga bir qator muammolarni birgalikda, hamjihatlik bilan yengish lozim.

III.

Ma’lumki, mustaqillikka erishganimizdan so’ng to 2000 yilgacha mamlakatimizda deideologizatsiya, yani sobiq kommunistik mafkuradan voz kechish, 2000 yildan to shu kungacha reideologizatsiya, ya’ni yangi mafkuraga o’tish jarayoni davom etayapti.

2000 yil 22 yanvarda 2-chaqiriq Oz’R Oliy Majlisining 1-sessiyasi o’z ishini boshladi.

Unda yurtboshimiz I.A.Karimov “Ozod va obod Vatan, erkin va faravon hayot poydevori” maqsadimiz ma’ruza qildi.

Muhokamada so’zda chiqqan deputatlar o’z tanqidiy fiklari va qo’shimchalarini bayon etdilar. Sessiya qarorida ular hisobga olindi.

        Shu kundan boshlab milliy g’oyaning Bosh strategik g’oyasi tasdiqlandi yani “Ozod va obod Vatan erkin va farovon hayot poydevori maqsadimiz” Uni amalga oshirish uchun sohalar boyicha vazifalarni belgilash lozim.

 

I.Iqtisodiy sohada.

- Islohotlarni chukurlashtirish va uni liberalizatsiy qilish, yani erkinlashtirish;

- pivatizatsia yoki hususiylashtirish jarayonini chuqurlashtirish;

-yangi mulkdorlar sinfini shaklantirish;

- horijiy investitsiyalarini mamlakatimiz keng jalp qilish uchun sharoit yaratish korxonalar eksport salohiyatini kengaytirish  iqtisodiy mustaqqillika erishish uchun iqtisotdagi tarkibiy o`zgartirishlarni davom ettirish.

 

II. siyosiy sohada;

-         ijtimoiy hayotning barcha sohalarini demakratiyalshtirish.

-         Ko`ppartiyaviylik tizimini rivojlantirish;

-         Nodavlat va ijtimoiy tashkilotlarni mustahkamlash;

-         Plyuralizm yani fikirlar hilma xiligiga erishish;

-         Inson erkinliklari va hequqlarini mustahkamlash;

-          

III. Davlat qurilishi va boshqaruvi sohasida;

-         Hokimiyat bo`linishi kanstitutsiyaviy tamoyilini ta’minlash;

-         Ma’muriy islohatlar ta’sirchanligini ko`tarish;

-         Qadriyatlarni o`z joyiga qo`yish tizimini takomillashtirish;

 

IV.  Manaviy sohasaida

-         Milliy qadriyatlarni tiklash

-         Har bir fuqoroning o`z fikrini erkin ifoda olishini ta’minlash

-         Dilimizni hurmat qilish va unga sodiqlik abadiy qadriyat

-         2000 yil sog`lom avlod yili deb e’lon qilingani uchun bu ishni davlat siyosati darajasiga ko`tarish

-         “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” qonunni izchil amalga oshirish

-         O`zbekistonda yashaydigan hamma millat va elatlar tili madaniyati, urf odatlari, an’analari rivojlanishiga yordam berish

-         “Kattalarga hurmat, kichiklarga izzat” degan qadriyatimizni rivojlantirish

 

V. Xuquq sohasida:

-         Qabul qilingan qonunlar, kodekslar va meyoriy hujatlarga taqidiy baho berib, ularni zamon talabiga ko`ra takomilashtirish;

-         Davlat va jamiyat qurilishining barcha sohalarida qabul qilingan qonunlar meyoriy hujatlarning so’zsiz bajarishini ta’minlash uchun choralar ko`rish.

-         Hokimiyatning tarmog`i  bo`lgan sut tizimini isloh qilish;

-         Fuqarolarning xuquqiy madaniyatini oshrish dasturini  amalga oshirish uchun barcha choralarni ko`rish.

 

VI. Tashqi siyosat sohasida:

-         Markaziy osiyoda tinchlik barqarorlik va hafsizlikni ta’minlash

-         Afg`aniston muamosini hal etish cho`zilyapti uni “6+2” fo`rmulasi yoki boshqa muzokaralar orqali hal etish mumkin

-         Jahon ham jamiyatiga integratsiyani kengaytirish

 

VII. Hafsizlikni tamirlash sohasida:

-         Markaziy osiyo mintaqasidagi halqlarning tinchligi, barqarorligi, hafsizligini saqlash uchun o`zaro munosabatlarni mustahkamlash

-         Markaziy osiyo mamlakatlari bilan iqtisodiy aloqalarni kengaytirish

-         Davlat siyosat asosida Armiya, chegara va ichki qo’shnilarni isloh qilish

-         Davlat chegarasini mustahkamlash va jihozlash

-         O`zbekiston tashabuslari bilan terarizimga qarshi kurash xalqaro markazni tuzishga harakat.

-         Qonuni himoya qiluvchi o`rganganlar tizimini isloh etish va ularning aholi bilan mustahkamlash

Shunday qilib, bosh strategik g`oya O`zbekiston Resbublikasi Oliy majlisini 2000 – yil 20- yanvardagi 2- chaqiriq 1- sessiyasida  yurtboshimiz I.A.Karimov Maruzasidan so`ng muhokama etibdi va qabul qilindi.

 

4- mavzu: Milliy g`oya va milmanaviy qadriyatlar

Reja:

I.      Ma’naviyat  tushunchasi uning mohiyati va mazmuni.

II.   Milliy g`oyaning ma’naviy qadriyatlar bilan uzviy bog`liqligi.

III.                        Milly g`oyada umum insoniy qadriyatlar va milliy hususiyatlarni etrof etilishi

I.

“Qadriyat atamasi arab tilidan” (قذرية) Insonning  hayoti rivojlanishi uchun zarur bo`lgan borliq, jamiyat, narsalar hodisalar uning aqli zakovati bilan yaratilgan moddiy manaviy majmuyidir

         Qadriyatlarni g`arbda aksiyalogiya fani o`rganiladi.

         “Aksiyalogiya” atamasi yunoncha ikki so`zdan olingan bo`lib ”Aksiya” qadriayat ,”logos-fan ” ta’limot so`zlarida olingan bo`lib qadriyatlar haqidagi ta’limot manosini anglatadi

         Qadriyatlar ikki guruhga bo`linadi;

1.    Ijobiy qariyatlar masalan xayr – ehson, yaxshilik qilish, o`zaro yordam, hamkorlik vatan parvarlik va boshqalar

2.    Salbiy qadriyatlar.

Ularga yomonlik qilish , jinoyatchilik,  makkorlik va boshqalar.

 

Qadriyatlar quyidagi 5 ta turlarga ajratiladi

1.     Tabiy psixologizm

2.     Transtsendentalizm

3.     Shahsiy antologizm

4.     Madaniy tarihiy reliyatizm

5.     Sotsiologizm

Birinchi turning yirik vakilari qatoriga A.Menong, R.B.Perry, J.Dyi va K.Lyus

Ularning qarashlaridagi umumiylik shundan iboratki qadriyatlarning manbalari insonning biyo psixologik talablaridadir.

         Qadiriyatlarning shakillari

 

1.    Moddiy

Unga insonning moddiy talablarnini qondiradigan barcha narsalar kiradi. Masalan mehnat qurolari , mahsulot, oziq ovqat, kiyim - kechak, uy- joy, pul va boshqalar.

2.    Ma’naviy qadriyatlarga san’at  din badiy  ijot  ahloq, estetika va boshqalarga bog`liqlari kiradi.

3.    Estetik qadriyatlarga insonning tabiiy ijtimoiy go`zaligi va uning borligi kiradi.

4.    Diniy qadriyatlarga muqaddas kitoblar, urf - odatlar, bayramlar, axloq qadamjolar va boshqalar kiradi.

5.    Milliy qadriyatlar unga biror xalq millat moddiy va ma’naviy qadriyatlar majmu`asi kiradi 

Masalan, til, madaniyat, tarix, urf odatlar va hokozo.

6.    Umuminsoniy qadriyatlar.

Masalan, tarbiyasini asrash ekologik tarbiya madaniyatning rivojlanishi, ona zaminimizdagi insonlar salomatligi uchun kurash va boshqalar

7.    Huquqiy qadriyatlar konstetutsiya, qonunlar, kodekslar, meyoriy hujjatlar va boshqalar kiradi.

8.    Ilmiy qadriyatlarga qadimdan to shu bugungacha yashayotgan olimlar ularning asarlari, ihtirolari va kashfiyotlari kiradi

9.    Mintaqaviy qadriyatlar

Masalan, Toshkent shahardagi “xazrati imom” majmu’i va boshqalar.

10.                       Partiyaviy qadriyatlar ularga partiyalarning tuzilishi tugatilishi sanalari hujjatlari va hodimlari qadriyatlar insonning tarixiy rivojlanishida sekin asta shaklanadi eng oliy qadriyat insonda.

 

Sho`ralarning mustabid tuzimi davrida (1917-1991) aniqrog`i XX asrining 60 yilarigacha qadriyatlar mavzusi  tadqiq etilmagan buning sababi shuki, kamunistik mafkura insonlarning ozodligi, teng huquqligi erkinligi va boshqa qadriyatlarga to`liq javob berishi ta’kidlangan

Uning vayronkor tomonlari quydaqilarda ko`rinadi.

 

1.    Proletarliat, ya’ni kambag`al ishchilarni kapituliyatsiyaga qarshi quroli kurashga da`vat  qiladi.

2.    Hususiy mulkni inkor etadi

3.    Hamma insonlar moddiy va ma’naviy jihatdan teng bo`lishlari kerak

4.    Rus tilning davlat tiliga aylantirishi

5.    Rus millatini ulug`  og`a  deb e’lon qilish va boshqlar.

 

1918 yilda Xalq Komissarlari kengashi raisi V.I.Ilyanov (Lenin) tomonidan “Cherkovni davlatdan va maktabdan ajratish haqida ” nomli diklaratni imzoladi.

Unga kora faqat xristian dinidagi emas balki 10 minglarcha islomshunos olimlar imom xatiblar va dinga e’tiqod qiluvchilar qatag`on etildilar.

1936 yilda sho’ralar davlati va bolsheviklar partiyasi raxbari.

I.V.Stalining “Ozbekiston tarixi haqida” nomli xujjati e’lon qilindi U buyuruq shaklida yozilgan bolib, bosh talab quyidagidan iborat:

 

1. Amir Temur (1336-1405) va Temuriylar sulolasi davlatini (1370-1859) bosqinchilar kallakessarlar va jalodlar deb yozilsin.

         Bu banda Temuriylar sulolasining bunyadkorligi, saxovati, ma’daniyati va fan homiyligi inkor etildi.

         Keying siyosat tariximizning buzilishi yana ikki bandni talab qildi 

2.    Faqat jahonga mashhur olimlar haqida yozilsin.

Ma`lumki, IX-XIX asrlarda markaziy Osiyo hududlarida 700 (Yettu yuz ) dank ko`proq olimlar yashab, barakali ijod qilganlar, o’nlab kashfiyotlar va ixtirolar qilganlar.

Ulardan faqat 10(O`n) nafar jahonga mashhur.

3.    O`zbekiston Markaziy Osiyodagi boshqa davlatlar kabi Rossiya tarkibiga o`z ixtiyori bilan qo’shilgani inobatga olinsin.

Arxiv materialari asosida bu xato ekanligini isbotlash mumkin.

Ularga ko`ra, Rossiya tomonidan bosqinchilik va urush harakatlari 1853 yildan 1873 yilgacha davom etgan. 

Xulosa shuki, Shoralarning mustabid tizim davrida ma`naviyatimiz dinimiz tahqirlangan, tariximiz esa buzub yozilgan edi.

Buning  sababi shuki, O`zbekiston markaz, ya`ni kremlning mustamlakasi xam ashyo makoni. 1990 yil 24 mart kuni O`zbekistonda Prezidentlik boshqaruvi kiritilgandan so`ng I.A. Karimov tashabuslari bilan xalqning ma`naviy – ruhi tiklanishi, xaqiqiy tarixmizni yozish muamolari davlat siyosati darajasiga ko’tarildi va bir qator amaliy choralar ko’rildi. Bu yo’nalishlardagi ish bugungacha davom etyapti.

II.

         “Milliy – ma`naviy qadriyatlar” tushunchasiga quyidagicha ta’rif  berish mumkin.

         Bir millat vakilari uchun zarur, ahamiyatli, aziz,ardoqli bo’lgan, ularning manfati xizmat qiladigan ma`naviy boyliklar, amalar, tamoyillar, g`oyalar hamda, Meyorlar milliy – ma`naviy qadriyatlardir.

         Har bir xalqning o’zi uchun e`zozli, qimmatli bo’lgan ma`naviy boyliklari  bo’ladi.

         Bular asrlar davomida avloddan avlodga o’tib kelgan hozirgi kunda o’zining ahamiyati va qadrini yoqotmagan, shu xalqning iftiqoriga aylangan durdonalardir. Masalan; Misrning exromlari (Piramidalari), Qirg`iz xalqning “Manas”dostoni, Parijdagi Luvr saroyi O`zbekistondagi 400ga yaqin obidalar.

         Milliy qadriyatlar xalqning hayoti va turmush tarzida o’ziga xos mezon vazifasini o’taydi. Ular vositasida boshqa narsa Xadislarga, xalqaro baho berildi.

         Milliy g`oya va ma`naviy qadiriyatning uzviy bog`likligi quydagilarda o’z ifodasini topadi:

1.    Milliy qadriyatlar milliy g`oya uchun ma`naviy negiz manb`a bolib xizmat qiladi.

2.    Milliy g`oya qadriyatlarini boyitish, yanada yuqori bosqichga ko’tarish, odamlar ongi, qalbiga milliy qadriyatlarni sindirish omilidir

3.    Milliy g`oya xalqning manfa`tlari nuqtaviy nazardan mavjud ma`naviy qadriyatlarga baho beradi, ijobiy tomonlarini rivojlantiradi, salbiy holatlarini  imkor etishning ma`naviy mezon bolib maydonda chiqadi.

 

Jamiyatda ma`naviy qadriyatlarni tiklashga milliy g`oya jarayoni sifatida qarashda quydagi jihatlatga e`tabor berish kerak.

1.    Xalqimiz istiqlol tufayli siyosiy mustaqilikni qo’lga kiritganligi.

2.    O`z taqdirini o’zi belgilashining  chinakam egasi bolganligi

3.    O’zining ma`naviy – tarixiy ildizlarinin, lekin uning juda murakab jarayonlardan amalga oshiriladiganligi

4.    Mustaqillikning dastlabgi yillarida “Siyosiy, madaniy exstremizm xavfi” tug`ilishiga qarashi choralar ko’rilganligi.

 

 

1994 yil 23 aprelda O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning “Ma’naviyat va marifat”jamoatchilik markazini tashkil etish tog`risida”gi farmoni, 1996 9 sentabr esa Ma`naviyat va ma`rifat jamoatchilik markazini  takominlash`tirish va uning samaradorligini oshirish farmoni va boshqa ma`nbalarda quyidagi qadriyatlar xaqida yozilgan:

1.    Vatan – eng oliy makon, u menikidir.

2.    Inson – eng oliy qadriyatdur.

3.    Mulkning eng oily shakli – intelektual mulk. Inson faoliyati eng oliy turi intelektual.

4.    Vaqt –eng oliy boylik.

5.    Umuminsoniy qadriyatlar.

6.    Moddiy qadriyatlar.

7.    Milliy qadriyatlar.

8.    Tabbiy qadriyatlar.

9.    Iqtisodiy qadriyatlar.

10.                       Ijtimoiy –siyosiy qadriyatlar.

11.                       Ma`naviy qadriyatlat.

12.                       Axloqiy qadriyatlar.

13.                       Dinniy qadriyatlar.

14.                       Oilaviy qadriyatlar.

15.                       Demokratik qadriyatlar va hokazo.

 

Yurt boshimiz I.A.Karimov[2] o`zbek xalqining ma`naviy – axloqiy negizlarini asoslab berdi:

1.    Umuminsoniy qadriyatlarga sodiq.

2.    Xalqimiz ma`naviy merosini mustahkamlash va rivojlantirish.     

3.    Insoning o`z imkoniyatlarini namoyon qilish

4.    Vatanparvarlik

 

2000 yil 6 aprelda O`zR  Prezidenti I.A.Karimov ilmiy va ijodiy jamiatchilik vakillari bilan uchrashib unda “Milliy mafkura – davlatimiz va jamiyatimiz qurilishida biz uchun ruhiy kuch-quvvat manba`i” mavzusida nutq so’zladi . U milliy mafkuraning mohiyati va ahamiyatiga bag`ishlangan. Yurtboshimiz fikricha, milliy g`oya mafkuraning mohiyati mazmunini quyidagi holatlarda namoyon boladi:

1.    Har qanday davlat va o’z milliy g`oyasiga tayanishi va suyanishi lozim, chunki usiz kelajak yo`q.

2.    Biz tatalitar tizimdan voz kechib, ozod va obod vatan erkin va farovon hayot qurishga o’tish

 sharoitida yashamoqdamiz. Maqsadga uchta ishlangan mafkura asosida erishish mumkin.

3.    Yoshlarimizni shu milliy g`oya va mafkura asosida tarbiyalaymiz.

4.    Hech qanday g`oyaviy boshliqqa yo`l qo’ymasligimiz kerak. 1990 yildagi g`oyaviy boshliq oqibatida uning  o’zini “Vahobiylik”, “Xuzb uttahrir” “Nur” va “Yangi xristianlar” singari buzg`unchi, yot g`oyalar egalashga harakat qildilar.

5.    Milliy g`oya o`zligimizni anglashga, qadriyatlarni tiklashga xizmat qilmog`I lozim.

6.    Milliy mafkuramiz milliy va ummuinsoniy qadriyatlarga tayanish zarur.

7.    Milliy mafkura hech qanday shaklda davlat mafkurasi maqomiga kotarilmasligi kerak.

Yurt boshimiz I.A.Karimov sozlari bilan aytganda “G`oyaga qarshi faqat g`oya, fikrga qarshi faqat fikr, Jaholatga qarshi ma`rifat bilan kurashish lozim”.

Demak, milliy g`oya, mafkura xalqimiz va davlatimizning bugungi va ertangi kuni uchun harakat dasturidir.Ular esa milliy va umuminsoniy qadriyatlarga asoslanadi.

 

III

Ummuminsoniylik milliy va shahsiy qadriyatlar orqali namoyon boladi.

         Milliy g`oya quydagi insoniy qadriyatlarni e`tirof etadi va oziga singdirib oladi:

1.     Qonun ustivorligi.

2.     Insoning asosiy huquq va erkinliklarini ta`minlash.

3.     Turli millat vakilarini, ularning madaniyatini va qadriyatlarini xurmat qilish, ular bilan hamkorlikda yashash dostlik va yaxshi qoshnichilik aloqalarini organish.

4.     Dinlararo bagrikenglik.

5.     Dunyoviy bilimlarga intilish ma`rifatparvarlik.

6.     Turli xalqlarning ilg`or tajribasini insoniyat madaniyatini, yutuqlarini organish va egalash.

7.     Inson va vatan – oily qadriyatlar .

Milliy qadriyatlar quydagilardan iborat:

1.    Xalqimiz hayotida jamoa bolib yashash ruhining ustivorligi.

2.    Xalq ongida do`st va yaxshi go`shni bilib, tinchlik, Hamkorlikda yashash.

3.    Oila, mahalla, el-yurt, vatan tushunchalarining muqaddasiligi

4.    Ota – ona, maxilla jamoasiga rahbarlarga xurmat va e’tibor

5.    Ona tiliga mehr va muhabbat.

6.    Kattalarga xurmat e’htirom kichiklarga izzat

7.    Go`zallik, nafosat va abadiy hayot ramzi bo`lgan ayolni qadrirlash

8.    Sabr-toat va mehnat sevarlik

9.    Hallolilk mehr oqibat va boshqalar

Mustaqil yilarida an’analrga aylanib borayotgan baytamlar ham mavjud:

1 yanvar -   yangiyil bayrami

14 yanvar-  vatan himoyachilar kuni

8 mart -      halqaro hotin –qizlar bayrami

21 mart -    navroz bayrami

9 may -       hotira va qadrirlash kuni

31 avgust -           qatog`on qurbonlari shahidlari kuni.

1 sentyabr mustaqillik kuni

1 oktyabr - o`qtuvchilar va murabbiylar kuni.

8 dekabr -   Konstitutsiya kuni.

“Ramozon xayiti”- IYD al-fitr.

“Qurbon xayiti”-Iyd al-idha

Oxirgi ikki diniy bayramlar hijriy taqvimi bo`yicha hisoblangani uchun har yili 12 kun orqaga suriladi

 

1992-1993 yilarda yurtboshimiz I.A.Karimov yozilib nash etilgan “O`zbekistoning o`z istiqlol va taraqqiyot yili”va “O`zbekiston bozor munosabatlariga o’tishning o`z yili”asarlarida taraqiyotning “O`zbek modeli”ni asoslab va belgilab berdi.

         Unda jahondagi rivojlangan davlatlar rahbarlari ijobiy baho berdilar

         “O`zbek modeli”O`zbekiston  Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning quydagi 5 ta tamoyillariga asoslangan:

1.Iqtisodiyotning siyosatdan ustunligi yoki iqtisodiyotning mafkuraviy maqsadlariga bo`ysundirilmasligi.

Bozor iqtisodiyoti mehanizmlarini ishga solish uchun avvalo quyidagilarni amalga oshirish lozim:

1) mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishni o`tkazish;

2)baholar va narx-navoni bosqichma-bosqich erkinlashtirish;

3)bozor infratuzilmasini shakllantirish;

4)aholini ijtimoiy himoya qilish siyosatini olib borish.

2.Davlat bosh islohotchi.

U islohotlar ustuvor yo`nalishlarini belgilaydi, o`zgarishlar siyosatini ishlab chiqadi va izchillik bilan amalga oshiradi.

3.Jamiyat hayotining barcha sohalarida qonunning ustuvorligi.

Demokratik yo`l bilan qabul qilingan konstitutsiya va qonunlarni hech istisnosiz hammaning hurmat qilishi va ularni og`ishmay amalga oshirish lozim. Xuquqiy davlatning elementlari:

1)qonun ustuvorligi; 2) qonun oldida hammaning tengligi; 3) barcha insonlar o`z ish faoliyatni qonun doirasida bajarishi; 4) hokimiyat organlarining bo`linishi.

4. Kuchliy ijtimoiy siyosat. Aholining demografik tarkibini hisobga olgan holda kuchliy ijtimoiy siyosat olib borilyapti

Buni amalga oshirish uchun quyidagi choralar amalga oshirilyapti

1)    pul-kredit, daromat siyosati o`tkazilib kelinayapti;

2)    ijtimoiy ta’minot va kafolatlar, kam ta’minganlarni qo`llab-quvatlash

3)    aholiga ijtimoiy xizmatlarni ko`rsatish;

4)    xalqning moddiy turmush sharoitlarini yaxshilash;

5. Bozor iqtisodiyotiga bosqichma bosqich o`tish.

Bu G`arbiy Yevropa va Rassiyadagi o`zini oqlamoqda “Shok terapiyasi” yo`lidan tubdan farq qiladi.

Ma’lumki O`zbekiston agrar industrial mamlakatdir. Qishloq ho’jaligi sohasidagi islohotlar natijasida minglab fermer xojaliklari tuzildi. Dehqonchilik va chorvachilikda yuqori korsatkichlarga erishilmoqda.

         Masalan, mustaqillik yillarida g`alla yetishtirish bo`yicha mustaqillikka erishdik. 1990 yilda 900000 tonaga yaqin g`alla etishtirilgan bo’lsa 2010 yilda bu ko’rsatkich 7.000.000 tonaga etdi. Mamlakatimiz g`alaga bo’lgan o`z ehtiyijini toliq qondirib, hatto chet elga ham eksport qilyapti. Bu yuksak ko’rsatkich O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov tashabuslari va rahbariyatining to`g`ri olib bo`rilgan siyosati natijasidir.

         2010 yil 21 iyul kuni yurtboshimiz I.A.Karimovning “O`zbekiston g`allakorlariga”murojati ommaviy axborot vositalarida e`lon qilindi. Unda aziz dehqon va fermerlar ulkan g`alaba bilan muborakbod etilgan.

         Xulosa shuki, milliy g`oyada umuminsoniy va milliy qadriyat chambarchas bo’lgan va bir birini to’ldiradi. Bunda umuminsoniy qadriyatlar ustuvordir.

 

5 mavzu: “Milliy g’oyaning bosh maqsadi. Vatan ravnaqi va yurt tinchligi.”

 

Reja:

I.Milliy g`oyaning bosh maqsadi.

II.Vatan ravnaqi g`oyasi.

III.Yurt tinchligi g`oyasi.

 

I.

2000 yil 22 yanvar kuni Toshkent shahrida 2 – chaqiriq O`zbekiston respublikasi Oliy majlisi.    1 – sesiyasi o`z ishini boshladi. Unda O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov “Ozod va obod vatan,erkin va farovon hayot pirovard maqsadimiz mavsusida ma`ruza qildi. Muhokamada so`zga chiqqan deputatlar o`z tanqidiy fikrlari va qoshimjalarini bayon etdilar. Sessiya qaroriga ko’ra so`zga chiqqan deputatlar fikrlarini hisobga olgan holda ma`ruza tasdiqlandi. Shu kundan boshlab bosh strategik g`oya – Ozod va obod vatan erkin va farovon hayot nomini oldi.

 

Uni amalga oshirish uchun quyidagi asosiy g`oyalar yordam beradi:

1. Vatan ravnaqi.

2. Yurt tinchligi.

3. Xalq farovonligi.

4. Komil inson.

5. Ijtimoiy hamkorlik.

6. Millatlararo totuvlik

7. Diniy bag`rikenglik.

         Malumki, 1991 yil 31 avgustda tinchlik va parlamentar yo`l bilan O`zbekiston mustaqillika erishdi.

Sobiq sho`ralarning Konstitutsiyasi, qonunlari, kodekslari, meyoriy hujjatlari inkor etildi. Ayniqsa, komunestik mafkuradan voz kechildi, komunestik partiya bekor qilindi.

2000 yilgacha O`zbekistonda deideologizatsiya, ya`ni voz kechildi. 1990 yilda esa mamlakatimizda g`oyaviy boshliq. Uning sabablari  quydagi:

Komunistik mafkuraning ta`siri yo`qolishi.

Sobiq SSSRning parchalana boshlanishi .

Ushbu boshliq ornini vahobiylik “xizbut – tahrir ”, “NUR”,

“Yangi xristianlar” singari yod, buzg`unji g`oyala r egallashga harakat qildilar.

         Ular asosida aqida paraslik, diniy ekstremizm, terorizm holatlari vujudga keladi, yuzlab begunoh inson haloq bo’ladilar va yaralandilar,

         Masalan, 1991 yil noyabr, 1997 yil noyabr – dekabr oylaridagi Namangan shahridagi voqealar, 1999 yil 16 fevraldagi.

         Toshkent shahridagi portlashlar 1999 yil aprel va 2000 yil iyun yillarida Toshkent viloyatiga 15 ta jangarilarning davlat chegaramizning buzub bostirib kirish va boshqalar.

         Bosh strategik g`oyaning qisqacha izohlaymiz:

1. Ozodlik – barcha demokratik erkinliklarga erishish fuqorolarning barcha haq – xuquqlari kafolatlargan va ta`minlangan jamiyat barpo etish bosh sharti, mustaqil milliy davlatchilik asoslarin tiklash hamda uni rivojlantirish bosh amali dir.

2. Ozod vatan -  o`z taqdirini o’zi hal etish xuquq  to’la  ro’yobga chiqara olgan millatning yashash makoni, jahon ham jamiyatda o`z - o’ziga, nufuziga ega bo’lgan mamlakatdir.

3. Obodlik so’zi davlatning qudratini bildiradi.

4. Obod vatan – fuqorolari erkin va ozod, yaratuvchanlik faoliyati bilan band bo’lgan tola ijtimoiy – siyosiy havfsizlikda faravon qurish ishtiyoqida yashayodgan hududir.

 

Obod yurtda fayz – baraka bo’ladi, odamlar o’rtasida mehr – oqibat xukm suradi, ilm – fan madaniyati va ma`rifati rivojlanadi.

5. Erkinlik so`zi bosh g`oyadagi inson hayotining mohiyatining anglatadi. Erkin bo’lmagan, qullik va qaramlikda hayot kechirgan odamni to`lagonli inson deb bo’lmaydi.

6. Farovonlik.

Bu erkinlik so`zi bilan bog`liq tushunchadir, ya`ni inson erkin bo’lmog`i uchun avvalo moddiy ta`minlangan bo’lishi zarur.

7. Erkin va farovon hayot ushbu odamlarning yuqori darajadagi moddiy va ma`naviy ne`matlarga erkin tarzda, o`zlarining bor qobiliyatlarining va imkoniyatlari evaziga erishadilar.Erkin va farovon hayot qurishning quyidagi uchta omili mavjud:

1.     Demokratik qadriyatlar

Bu erkin va farovon hayot qurishning birinchi omili.

O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov jamiyatning demokratlashuvini uzoq muddatli jarayon sifatida baholaydi. U shunday yozadi:

“Demokratiya jamiyatining qadriyatiga har bir insonning boyligi aylanmog`i kerak . Bu bir zumda bo’ladigan ish emas. Xalqning madaniyatdan joy ololmagan demokratiya turmush tarzining tarkibiy qismi ham bo`la olmaydi. Bu tayyorgarlik ko`rish va demokratiya  tamoyillarini o`zlashtirishdan iborat ancha uzoq muddatli jarayondur[3]

  1. Jamiyat Barqarorligi va taraqqiyot Bu erkin va farovon hayot qurishning muhim qadriyatlaridan biridir. O`zbekiston R: espublikasi Prezidenti I.A.Karimov[4] fikricha barqaror taraqiyot shartlari quyidagilar

a)     ma`naviy qadriyatlar va milliy olikning tiklanishi;

b)    Davlatchilikni shakilantirish va mudofaa qobiliyatini mustahkamlash

c)     Demokratik institutlarni va fuqorolar jamiyatini asosini shakllantirish;

d)    Bozor munosabatlarining qaror topishi va mulkdorlar sinfini shakllantirish;

e)     Kuchli ijtimoiy siyosiy va aholi faoligining oshishi.

 

3. O’rta mulkdorlar qadriyatini shakllantirish

         Bu qatlam vakillari o`zish xaqi va daromatlari evaziga oila a`zolarining moddiy ehtiyojlari, talim, dam, olish, tibbiy, xizmatdan foydalanish tamilaydigan hamda faol ravishda  jamiyat – siyosiy hayotida ishtirok etadigan fuqorolardir.   

Mamlakatimizda o’rta mulkdorlar sinfi shaklantirish uchun:

a)     Mulkni davlat tasarufidan chiqarish va hususiylashtirishni rahbariyatlarini.

b)    Qimatli qog`ozlar bozorni yaratish hisobiga ko`p  ukladli iqtisodiyotni vujud ga keltirish;

c)     Kichik biznes, hususiy tadbirkorlikni yo’lga qo’yish tadbirkorlikni rivojlantirish zarur

 

2000 yil 22 yanvarda O`zbekiston oliy majlis 2 – chaqiriq 1 sesiyasida yurtboshimiz I.A.Karimov “Ozod va obod vatan, erkin va farovon hayot piravard maqsadimiz” mavzusida ma`ruza qildi. Deputatlar muhokamasidan so’ng bosh strategik g`oya tasdiqlandi va 7 ta sohalar ya`ni siyosiy davlat qurilishi va boshqaruv, iqtisodiyot, ma`muriy, sud-xuquq, tashqi siyosat, xavfsizlikni ta’mirlash bo’yich vazifalar belgilandi.Ular haqida yuqorida ma`lumot berganmiz.

         Bosh strategik g`oyaning muhim bir tomoni mamlakatimizda fuqarolik jamiyatini qaror topdirishdan iborat.Uning daslabgi huquqiy asoslarining barpo etilishi quydagilarda ko’rinadi:

1.     1993 yil 2 sentabra “Fuqorolarning o’zini o’zi boshqarish organlari tog`risida”gi qonun qabul qilindi.

2.     1993 yil 19 aprelda “fuqorolarning o’zini o’zi boshqarish”gi qonunning yangi taxriri qabul qilindi.

3.     Xuddi shu kuni O`zR Oliy majlisi sesiyasida “Nodavlat, notijorat to’g`risida” gi qonun qabul qilindi.

4.     2003 yil dekabrda O`zbekiston Oliy majlisi sesiyasida “Fuqorolar yeg`ini raisi (oq so`qol) va uning maslahatchilari saylovlari to’g`risida”gi qonun qabul qilib, bunda “oq soqolar kengashida” katta imtiyozlar berildi.

 

2002 yil 29 avgustda oliy majlisning sesiyasida O`zR Prezidenti I.A.Karimov “O`zbekistonda demokratik o`zgarishlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyati asoslarini shakllantirishning asosiy yo’nalishlari” haqida ma`ruza qildi.

         2 – chizmada “Fuqorolik jamiyatining ma`naviy axloqiy rivojlanishi haqida qisqa ma`lumot berilgan:

Insonning o`z imkoniyatlarini erkin namoyon qilish
 

Vatan parvarlik
 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


2-Chizma

Xulosa shuki, bosh strategik go`ya tashabuski yurtboshmiz I.A.Karimovdir . uning ma`ruzasi oliy majlis sessiyasida tasdiqlangan, 7 ta sohalar bo`yicha vazifalar belgilangan.

7 ta asosiy g`oyalar bosh strategik g`oyaning tarkibiy qismlaridir.

 

II

Vatan insonning kindik qoni to’kilgan muqaddas zamin uni kamolot sari etaklovchi hayotga mazun baxsh etuvchi tabarruk maskan. U ajdodlaridan avlodlarga qoladigan eng buyuk bebaho meros, aziz xotira.Vatan ota - ona bobolarimiz xoki qo’yilgan vaqt kelib har birimiz bosh qo’yadigan muqaddas zamin.

Vatan – bu xalqning otmishi, bugungi kuni va kelajagi. Xalqimiz: “Vatan ostonadan boshlanadi ”, - deb bejiz aytmagan. Odam ulg’aygan sari vatan haqidagi Tushunchasi ham kengaya boshlaydi. Ostona uy, mahalla, qishloq, shahar, tuman, viloyat va mamlakat darajasiga ko`tarildi.

Vatani bor odamning guruh istihori, yuksak maqsad mudaolari aniq bo’ladi. Tog`dek tayanchi vatani borligini his etgan inson hayotining qanday sinovlariga doimo tayyor turadi.

Ona zaminimiz Yer unda  yashayotganhar bir inson uchun vatandir.

Shu bilan birga har bir xalq uchun taqdiri va tarixi ato etilgan xudud vatan xisoblanadi.

         Vatanni, ota – onani tanlamaydilar. Ular Alloh tomonidan berilgan ulug’ va muqaddas ne`matdir.Istiqlol bizga uni, asrash, gullab yashnatirish, o`z qolimizda.

Ona Vatanga mehr farzzandlarni buyuklikka, jasoratga etaklaydi.

O`zR Prezidenti I.A.Karimov so`zi bilan aytganda: “Inson o`zini anglagani, nasl-nasabini bilgan sari yuragida Vatanga muxabat tuyg’usi ildiz otib yuksala boradi.Bu ildiz qancha chuqur bolsa, tug`ilib o’sgan yurtga muxabbat ham shu qadar cheksiz bo’ladi a o`z taqdirini vatan ravnaqi bilan bog`liq deb boladi.”

Vatanning ravnaqi avvalo uning farzandlari kamoliga bog`liq. Bu esa har yurtdoshimizni ozining ma`naviy ma`sulyatini xis etishga o’z manfa`tlarini bilan uyg`unlashtirib yashashga da`vat etadi.

Bu esa vatanparvarlik tuyg`usida namoyon boladi.Vatan parvarlik kishining o`zi tugulib o’sgan, kamol topgan joy, zamin, o`lkaga bo`lgan muxabatni, munosabatlarini ifoda etadigan ijtimoiy va ma`naviy axloqiy hislatlari, fazilatlaridadir. Fidoyilik vatanparvarlikning bosh belgisi hisoblanad, uning oliy ko`rinishi esa jasoratdir.

Bugungi kunda esa bozor iqtisodiyotiga o`tish sharoitida vatanparvarlikning muhim ko`rinishlaridan biri tadbirkorlik sifatida namoyon bo`lmoqda.

Tarix vatanparvarlik tuyg`usini shakllantirishdagi eng buyuk qurollardan biridir o`tmishdan Ona vatan himoyasi, yurt tinchligi uchun jonini fido qilishga tayyor turgan Shiroq, Sparangiz, To`mariz, Spitamen, Jaloliddin Manguberdi kabi shaxslar bo`lganligining o`zgina kishilarda kelajakka ishonch ruhini mustahkamlaydi.

Umuman vatan parvarlik quyidagilarni o`z ichiga oladi:

-         O’z xalqining tarixini yaxshi bilish , o`rnak olish va undan g`ururlanish.

-         Buyuk ajdotlar tamonidan yaratilgan moddiy va ma`naviy merosni ko`z qorachig`idek asrash, rivojlantirish va kelgusi avlodlarga etkazish.

-         ajdodlar urf-odati, rasm-rusm va udumlarini o`rganib, ularning qadriyatga aylangan qismini davom etirish.

-         davlatimiz kelajagi, istiqlolning barqarorligi, kelajakning buyukligini chin dildan his etish, uni barpo etishga astoydil ko`maklashish lozim

Vatanparvarlik shaxsining chinakam e`tiqodinga aylanishi uchun bilimning o`zi, ya`ni dunyoviy vadiniy ilmlar sirlaridan boxabarlik, naqadar chuqur bo`lmasin, baribir kamlik qiladi.

Vatan haqida gap sotib, u qiyin ahvolda qolganida cho’chib, ikkilanib, loqaydlik, befarqlik qilib, irodasiz, sadoqati zaiflashadigan kishilar vatanga noloyiqdir.

Ko`r-ko’rona muhabbat ham Vatan rangiga xizmat qilmaydi va kutilgan natijaga olib kelmaydi. Vatan ishqi shaxsning tanqidiy mulohaza qilish, kamchiliklarni ko`rib, ularni bartaraf  etish, mamlakati, xalqi milliy qadriyatlarini takomillashtirish yo`lidagi harakatga uyg`un bo`lishi lozim.

Demak, Vatan ravnaqi avval uning farzandlari kamoloti bilan chambarchas bo`g`liq. Buni chuqur anglatgan davlatimiz rahbari  esa bor kuchi, g`ayrati, imkoniyatlarini komil inson tarbiyasiga safarbar etdi. Buni har bir vatandoshimiz, jahon hamjamiyati ko`rib va bilib turibdi.

Bugungi kun shundan dalolat bermoqdaki, milliy g`oya hech qachon vatandan tashqarida ildiz otmaydi. U Vatan  ravnaqini belgilab beradigan tamoyillarini o`zida aks ettirsagina kuch qudrat manba`iga aylandi.

Vataning ravnaqiga xizmat qilmaydigan yod va begona g`oyalar esa hech qachon bizning milliy g`oyaga aylanmaydi .

Vatan va uning ravnaqi tushunchasi istiqlol yillarida alohida ahamiyat kasb eta boshladi. Mustaqid tuzum davrida  hukmron komunistik mafkura bor kuchini kishilar ongidagi Vatan tushunjasini buzib, soxta, mavhum sovet vatani g`oyasini singdirishga sarflagan.

“O`zbekiston – Vatanim manim”yoki “O`zbegim”deyishi millatchilik sifatida boholanib vatandoshlarimizni qatag`on domiga tortib ketgan.

Bugun u kunlar otmishga aylandi Endi biz Vatanimiz mustaqil bo`lgan davrda yashamoqdamiz Uni asrash avaylash vatan parvarlikni namunasiga aylanmoqda. Vatanparvarlikning namunasiga aylanmoqda. Vatanparvarlik millatchilik emas, Balki umuminsoniy tuyg`udir. Farnsuz adibi Volter shunday degan edi: “Vatanga bolgan muhhabat meni ajnabiylar yutig’idan ko`z yumishga majbur qilmaydi. Aksincha vatanga muhhabatim qanchalik kuchli bo’lsa, uni jahondagi boshqa xalqlarning yutuqlari bilan shunchalik ko`p boyitgim keladi!!

Bugungi kunda jamiyatimizda tadbirkorlik, erkin iqtisodiy faoliyat keng rivojlaniyapti davlatimizning iqtisodiy qudrati ortayotgani xalqimizning madaniyati boyib, ilm fan boyicha salohiyati yuksaliyotgani. Vatan ravnaqining asosi boladi.

  O`zgarishlar jarayoning ustivor xususiyati xalqimizning bunyodkorlik faoliyatidur . Jahondagi rivojlangan mamlakatlarda FORD, ROKFELER, DYUPON, KRUPP singari uddaburon g`ayratli tadbirkorlar sulolari o’z nomlarini vatanlari tarixiga abadiy yozib qo’ydilar.                                                                                                                     

Mustaqil O`zbekiston  ravnaqi ham ana shunday tadbirkorlariga bog`liq. Vatan johon bohosida o’z o’zini egallaydigan raqobat bardosh mahsulotlar chiqarishga qodir mutaxasislar tarbiyasi uchun bor kuchini sarflamoqda. Bunga javoban farzandlarimiz bunyodkorlik faoliyatini talab qilmoqda. Vatan ravnaqi uchun bor bilimi kuchi salohiyatini sarflash O’zbekiston Respublikasi barcha fuqorolarning muqadas burchiga aylanmog`i darkor. Buning sababi shuki har birimizning baxtimiz va kelajagimiz vatan ravnaqi bilan chambarchas bog`liq:

1.    Kommunestik mafkuradan vos kechildi.

2.    Sobiq mustabid tizimning konstitusiya, qonunlari, kodekslari  va meyoriy xujjatlari bekor qilindi ularning o’rniga yangilari qabul qilindi

3.    O`zbekiston jahon hamjamiyatida qo’shildi. Mustaqiligimizni 174 ta davlat tan oldi ulardan 135tasi bilan elchilar darajasida diplomatik aloqalar o’rnatildi

4.    O`zbekiston O`liy Majlis tomonidan 300 dan ortiq qonunlar  qabulqilindi.

5.    Mamlakatimiz neft yoqilgisi g`alla boyicha mustaqillikga erishdi.

6.    1996 yil 1 iyuldan Ozbekiston avtomobil ishlab chiqaruvchi davlatlar qatoriga kirdi.

7.    Mamlakatimizda 327 ta koprik yangilab ma`muriy binolar, akademik litseylat, kasb-hunar kolejjlari qurildi va hakozo.

Xulosa shuki, har bir fuqoro o’z bilimi salohiyati, kuchi kasb hunari tadbirkorligi va udaburonligi bilan vatan ravnaga o`z hissasini qo’shishi zarur.   

III.

 Yurt tinchligi – bebaho nemat va ulug` saodat. Insoniyat tarixining barcha bosqichlarida birinchi navbatda tinchlik totuvlikka intilish bolgan.

Yurt tinchligi barqaror taraqiyot qarovi. Tinchlikni saqlash va mustahkamlash muamosi umumbasharidir. Jahon tarixida ming yillar davomida bosqinchilik harakatlari milliy diniy va boshqa nizolar urushlarga olib kelgan va jamiyat taraqiyotiga to’sqinlik qilgan oxirgi 5000 yil ichida insoniyat 15000 dan ortiq urushni boshidan kechirdi  20 asrdagi ikki jahon urushlarida 80 miliondan ortiq  odamlar halok bo’ldi. Afsuski bu illatdan insoniyat ega emas.

Urush,nizo buzg`unchilik g`oyalari bazi insonlar miyasida paydo bo’ladi so’ngra malum guruhlar ongiga sigdiriladi va amaliyotda o’tadi. Huddi shunday fashizm ham avvalo B.Myssolini va A. Gitler kabida ongida vujudga kelgan so’ngra o’z yurtidagi odamlarni ergashtirib jahon urushiga olib keldi . O`zbek xalqi tinchlikni yuksak qadirlaydi va uni o`z orzu umidlari oily maqmaqsadlari. Royobga chiqishining kafolati deb bo’ladi. Shuning  uchun motabar qariyalarimiz duoga qo`l ochganlarida Aloohdan avvalo tinchlik omonlik va hotirjamlik tilaydilar.

Xalqimiz orasida Tinchlik bolsa xarqanday maqsadga erishish mumkin  - degan tushuncha keng tarqalgan lekin tarix saboqlari shundan dalolat beradiki faqat orzu niyatning o`zi yetarli emas. Yurt tinchligi dunyo va mintaqalar tinchligi bilan chambarchas bog`liq  davlatlar orasida o’zaro ishonch va hamkorlik munosabatlari o’zaro chuqurlashib borishi xozirgi sharoitda tinchlikning nihoyatda muhim omili sifatida katta ahamiyat va chuqur ma`no kasb etmoqda.

Xalqaro maydonda ro`y berayotgan siyosiy o’zgarishlar ham tinchlik uchun kurashning ahamiyati yanada oshirib yubordi ko’pchilik mamlakatlar xalqlarining milliy istiqloli demokratik erkinliklarni asrab  avaylab kelajak avlodlarga yetkazish yo’lidagi harakatlari o’z yurtlari mintaqalaridagi tinchlik hamda barqarorlikka bog`lik ekanligi ravshan qo’shning tinch sent tinch maqolining tub manosini dunyo ham biz ham yanada teranroq anglamoqdamiz tariximizga nazar tashlasak.

Amior Temurning (1336-1405) nabirasi Mirzo Ulugbek (1394-1449) dar xozirgi O`zbekiston hududidan biroz kataroq edi. Uning 40 yilik hukumronlik davrida (1409-1449) mamlakatda tinchlik va barqarorlik ustivor bo’lgan shuning uchun ilm-fan madaniyat rivojlangan, bunyodkorlik ishlari olib berilgan.

Mirzo Ulugbek mashhur olimlarni poytaxt Samarqandga taklif etib fanlar akademiyasini tashkil etdi shahar chetidagi Kohar tepaligida rasadhona (observatoriya) qurildi.

Olimlar ichida sharqning yurik allomalaridan Qorizoda Rumiy (1370-1430) Giyosidin Jamshid  Koshiy (vafoti 1429) Alovidin Ali Qochchi (1420-1474) va boshqalar bor edi. Ushbu olimlar jamoasi falakiyot ziyiziyot tarix va boshqa sohalarda barakali ijod qildilar Ularning ilmiy tadqiqotlari natijasida o’ndan oshiq kashfiyot va yangiliklar qilindi. 1994 yilda Parijdagi xalqaro UNESKO tashkiloti qarori va O`zR Prezidenti I.A.Karimov farmoni ko’ra Ulug`bek tavaludinning 600 yiligi keng nishonlandi  Bu sanaga bag`ishlangan xalqaro anjumanlariga ko’ra jahon tarixida 1429-1449 yillar Ulug`bek davri deb atalgan. O`zbekiston respublikasi mustaqillik erishgandan so’ng totuvlik muomosini o’z siyosatining ustuvor yo’nalishlaridan biri ekanligini  johonga e’lon qildi. U o’z xududidagi tinchlik va barqarorlikni  saqlabgina qolmay mintaqadagi vaziyatga o’z ulushini qo’sha boshladi.

Ayniqsa uning o’zaro harbiy  majoralar tufayli dunyoviy sivilizatsiyadan batamom uzulib dunyoning eng qoloq mamlakatlaridan biriga ota hafli tahdid va tajovuz manbaiga aylanib qolgan Afg`aniston masalasini hal etish bo’yicha harakatlari diqqatga sazovordir O`zR prezidenti I.A.Karimov taklif va tashbusi bilan Afg`oniston muomlari bo`yicha BMTning 6+2 guruhi tuzildi va 2000 yil iyul oyida yaxshi ish olib berdi. Ushbu guruhning Toshkent dekloratsiyasi va BMT tomonidan masalani hal etishning yagona variant sifatida etirof etildi. O`zR tinchlik sohasidagi siyosati mintaqadagi va jahondagi xavf va xatarlar xaqidagi qarashlar yurtboshimiz I>A>Karimovning asarlarida ayniqsa uning O’zbekiston 21 bo`sag`asida xavfsizlikka tahdid barqarorlik shartlari va taraqiyot kafolatlari asarida bayon etilgan.

Bundan tashqari bu muamoni O`zR Prizidenti I.A.K. BMTning 48 va 50 sessiyalarida juda aniq va batafsil bayon qilib berilgan.

Yurtboshimiz I.A.K. tinchlikning bugungi va kelajak hayotimiz ahamiyatini  quyidagi ta’riflaydi:

«Biz sharq farzandlarimiz. Sharq mamlakatlarining qayeriga bormang odamlar bir biri bilan uchrashganda avvalambor Assalomu aleykum deyishadi ushbu salom arab tilidan olingan bo’lib «sizga tinchlik yor bolsin» degan ma`noni anglatishini yaxshi bilamiz. SALOM ya`ni  tinchlik soni Qur`onu karimda 40 marta uchraydi.

Ushbu islom dining muqadas kitobidagi oyatlaridan bizida shunday yozilgan: Mehribon alloh tomonodan odamlarga olqish ma`nosida tinchlik aytilur. Bugungi murakab davrda turli hil moliyaviy mafkuraviy manbalardan kuch olib turgan Afg`oniston kabi beqaror mamlakatda foliblar harakati davom etmoqda bu davlat narkotik moddalar etishtirish va terorizm markazlaridan buriga aylangan.

2000 yil boshida BMT ma`lumotiga ko’ra Afg`oniston 30 yildan ortiq uzluksiz urush davomida  o’z rivojlanishidan 69 yli orqada qolib ketgan. Bundan tashqari shu 2000 yil yanvar oyida boshlab narkotik moddalarini yetishtirish va tayorlash bo’yich  dunyoda 1 o’rinda chiqdi. Ma`lumki Toliblar hukumati 50.000 dan ortiq fermer xojaliklarga birinchi navbatda narkotik moddalar olish mumkun bo’lgan o’simliklarni erishni talab qilgan shu yili geroin va boshqa zararli narkotik moddalari sotish boyicha Toliblar 600 milion AQSH dollari hisobida daromad qildilar va bu soha bo’yich Kolumbiyadan o’tib dunyoda birinchi o’ringa chiqdilar.

Ular O`zR qarshi harbiy mafkuraviy tajovuzlar qilishga urundilar ularning barcha yovuz harakatlari behuda ketdi buning sababi shuki mustaqil O`z R o’zini himoya qilish qudratiga ega va hech qachon dushmanga oyoq osti bolmaydi. Biz ko’pincha yurt tinchligi iborasini qo’lida qurol ushlab vatan sarhadlarini qoriqlayotgan jangchi tassavur qilamiz aslida mamlakatning har bir fuqorosi vatan himoyachisidir har birimiz o’z ish joyimizda ko’chada maktabda oliy o’quv yurtida muqadas qadriyatlarini, yurt tinchlligina himoya qilishga da`vat etilganimiz fidoya  millat parvar sadoqatli kishilarning har bir  ishi so`zi amali maqsadi vatan himoyasi bilan bevosita bog`liq bo’ladi. Vataning intelektual boyligi yosh istedodlarni asrab avaylash ularga imkoniyatlar yaratib berish va qalbini bid`at jaholatdan saqlash ularni yot va zararli g`oyalardan himoya qilish ham yurt tinchligi uchun kurash demakdir.

Yurt tinchligi vatan ozodligi va istiqloli bilan chambarchas bog`liq. Birovga qaram xalq hech qachon erkin va farovon yashay olmaydi. Shuning uchun ham mamlakatimiz konstitutsiyasi vatan himoyasi va yurt tinchligi uchun kurashish har bir fuqoroning muqadas  burchi ekani qayd etilgan. Mustaqil O`zbekistoning har bir fuqorosi yurtim tinch men tinch elim to’q men to’q elimning boshiga kulfat kelsa mening boshimga tegirmon toshi tushadi yurtim men uchun men yurtim uchun javobgarman o’zimni o’z yurtmni o’zim asramog’im darkor degan haqiqatni shior qilib olishi lozim

Mustaqillil yillarida vatanimiz tinchligi osiyo uyushtirilgani buzishda urunishlar bo’ldi bulardan yiriklariga quydagilarni kiritish lozim:

1.    1991 yil noyabr oyidagi Namangan shahri voqealar.

2.    1997 yil noyabr dekabr oylaridagi Namangan shahridagi bizgunchilik harakatlari.

3.    1999 yil16 fevraldagi Toshkent shahardagi 6 ta portlashlar.

4.    1999 yil aprel oyida Toshkent viloyatining Angren shahriga 15 ta qurollangan janglarining bostirib kirishi.

5.    2000 yil may oyida Toshkent viloyati Bo`stonliq tumaniga  15 ta qurollangan janglarining bostirib kirishi.

6.    2000 yil iyul –sentabr oylarida Surhandaryo viloyatining Saryasyo Uzun tumanlariga bostirib kirgan 71 ta qurollangan janglarining bostirib kirishi.

7.    2005 yil 12-13 may kunlari Andijon shahrida qonuniy Konstitusiya hukumatni ag`darishga harakat unga qarshi kurash va boshqalar.

Xulosa shuki yuksak ma`naviyat siyosiy madaniyat milatning g`oyaviy va ma`fkuraviy yutukligi yurt tinchligi saqlashning muhim omilidir                            

           


 

6-Mavzu:Milliy g`oya va demokratik rivojlanish

REJA:

 

1.    Miliy g`oyada milliy rivojlanish va demokratiya tushunchalarining o`zaro munosabati.

2.    Miliy g`oya – milliy demokratiyaga safarbar etuvchi omil va fikrlar xilma xilligi.

3.    Demokratiya niqobi ostida yod  g`oyalarning tub mohiyati. Demokratik o’zgarishlarni chuqurlashtirishda milliy o’zlikning ozod shahsning aks etishi.

I

Demokratiya atamasi yunoncha «demas» xalq “kratos” xokimiyat so’zlaridan olingan bo’lib xalq hokimiyati ma’nosini anglatadi

Umuman demokratiya deganda hamaning manfatlarini yo’lida ko’pchilikning hokimyati va o’zchilikning irodasini hurmat qilishga tushuniladi. To’liq taxlil qilganda esa demokratiya halqning o’z erkinligi va mustaqiligiga qarashlari o’z boshimchalik bilan cheklashlar va shu yo`sindagi harakatlardan ximoya qilish, fuqorolarning o’z – o’zini boshqarish shakli ham  bo’ladi.  

 

Sobiq sho`ralarning mustaqill tuzimi davrida sharq xalqlariga Kmarksning (1818-1883) Osiyocha ishlab chiqarish usuli deb atalgan nazariyga tayanib ish ko’rilgan edi . Bunga ko’ra sharqda hokimyatni  boshqarish azaldan despotiyaga ya`ni zoravonlikka asoslanadi degan fikrdan iborat yil bo’lgan. Yevrotsentrizm ta`limoti tarafdorlaridan gegel ham buni tasdiqlaydi. Monteskye esa Yevropani jog`rofiy jihatdan ustun qo’yadi Maks Veber esa kapitalizm aynan yevropani paydo bolganligini tasdiqlashga harakat qiladi . Malumki Yevrotsntrizm nazariyasi asoschilari johon fani va R madaniyati yevropada ya`ni qadimgi yunonistonda boshlangan, rivojlangan ( M.O.6-3 asirlar), so’ngra 16 asrgachan turgunlik davri bo’ldi. Ushbu vaqt oralig`ida sharq mamlakatlari uni organdilar, lekin yangliklar, kashfiyotlar kiritmasdan yana yevropaga uzatdilar 16 asrdan boshlab esa bu mintaqada uygonish davri boshlangan. Ushbu ta’limotning noto’g’ri ekanligini oddiy haqiqat yordamida ispotlash mumkun. 9 – 12 asrlarda markaziy osiyoda yugonish davrining 1 bosqichi 14-15 asrlarda esa 2 bosqich  bo’lgan. Bu davrda 500 ga olimlar yashab barakali ijod qildilar. Ular turli fanlar bo’yicha o’nlab kashfiyotlar qildilar, yangiliklarni ixtiro etilar

           

Sharq  demokratsiyasining er qator ustivor jihatlari mavjud:

1.     G`oyaviy – falsafiy asosda shaklangan inson parvarlik negzda siyosiy madaniyat mavjud:

2.     Sharq falsafasining “Me`yoz” tushunchasi asosida demokratik me`yoz vujudiga kelgan.

3.     Sharqda odamlarning hokimiyatida munosabati saylov tizimi davlatchilik siyosiy harakatlar jamoatchilik fikri rivojlangan

Demokratiyaning shaklari:

1.    Sharqona demokratiya u o’zida milliy ummombashariy va mahhaliy xususiyatlarni birlashtiradi. 

2.    Siyoisiy demokratika u jamiyat siyosiy tizimini xalqa yaqinlashtirish siyosiy adolatsizlik oldini olish asosiy shiorlar qilib olgan.                                                                                                                   

3.    Ijtimoiy demokratiya u bugungi kundagi g`arbning ko’pchilik mamlakatlarida amal qilyapti.

Demokratiyaning belgilovchi uchta mezoni bor:

1.    Xalqning qarorlar qabul qilish jarayonlaridan qanchalik xabardorligi.

2.    Xukumat qarorlari xalq tomonidan nazorat qilishni.

3.    Oddiy fuqorolarning davlatni boshqarishda qanchalik ishtirok etishi.

Mamlakatimizda demokratik institutlar faoliyatni yo’lga qo’yish va fuqorolik jamiyati asoslarini shaklantirish uzoq muddatli jarayondur.

Demokratik g`oyalarni shunchaki bayon qilib yuqoridan joriy va tadbiq etish bilan odamlar ongidan tub o’zgarishlar qilib bo’lmaydi.

O`zR prezidenti I.A.Karimov ta`kidlagandek: Demokratiya jamiyatning qadriyatiga har bir insoning boyligiga aylanmog`i kerak bu esa bir zumda bo’ladigan ish emas. Xalqning madaniyatdan joy ololmagan demokratiya turmush tarzining tarkibiy qismi ham bo’la olmaydi.  Bu tayorgarchilik ko’rish va demokratiya tamoyillarini o’zlashtirishdan iborat ancha uzoq muddatli jarayondur. Shuning uchun demokratiyani ustuvor qadriyat shaklida o’rnatish va hayotga joriy  yil etish kerak.

Shunday qilib O’zbekiston  1991 yil 31  Avgustda mustaqilikka erishgandan song sharqona demokratiyani  qurishga harakat qiliyapti. Bu yo’nalish Yaponiya Janubiy Kareya va boshqa davlatlar rivojlaniyapti.

II

Har bir mamlakat demokratiyaning umumiy qadriyat tamoyillarini o’z milliy qadriyatlari zaminida xalqning uzoq tarixi davomida shaklangan an`analari bilan ko’plab qabul qilganini bilamiz masalan AQSH, ANGLIYA, FRANSIYA va boshqa yevropa mamlakatlari ham demokratik davlatlar bo’lsada lekin har biri o’z milliy ruhi ana`nalarini ham saqlagan. Yaponiya, Janubiy Koreya, Malayziya kabi mamlakatlarda ham demokratiya milliy va diniy etiqod odamlar negizida amal qilmoqda.

Mustaqil O`zbekistonda ham shu yo’ldan borish uchun harakat qilyapmiz.

O`z R Prezidenti I.A.Karimovning asarlarida milliy qadriyatlarini tiklashlarida milliy qadriyatlarini axloq odobni mustahkamlash uchun harakatlar qilinyapti. Biz demokratiya dunyoviy taraqiyot yo’lini tanladik. Rivojlangan davlatlar erishgan darajaga yetish uchun bosqichma-bosqich qadam tashlamoqdamiz[5] Demak milliy g`oya hayotiy va istiqboldir.

U taraqiyotgan da`vat etadi va mamlakat fuqorolarini chinakam hamjihatlikka marifatga olib boradigan insonparvar mafkuradir.

Milliy g`oya har qanday komunizm panislamizm panturkizm kabi zararli va umrini otab kelgan  rad etadi. Vataniga xalqiga muxabatli odamgina yetuk manaviyatli va marifatlidir. Bunday odam o’z erkini boshqalarniki bilan birga deb biladi ularning yashash tarzi e`tiqodi va huquqini xurmat qiladi.

Bizning buyuk vatandoshlarimiz  Muhammad ibn Muso Xorazmiy (783-850), Ahmad Farg’oniy (798-861), Abu Nasr Farobiy (870-950), Abu Rayhon Beruniy (973-1048), Abu ali ibn Sino (980-1037), Boxovidin Naqshband (1318-1383). Alisher Novoiy (1441-1501), va boshqalar yetuk komil inson bo’lish uchun kurashganlar.  Alisher Novoiyning yozishicha Naqshband uchun shoxu gado barobar edi. U  gul saqlamas  va o’zi ham kech kimga gul emasligidan faxrlanadi. Uning asarlarida kuylangan g`oyalar bugun ham bizda ibrat va saboq bo’lib kelyapti.

Mustaqilik demokratiya va taraqiyot o’zaro uyg’un hamda bir - biri bilan bog’liq tushunchdir Agar mustaqillik bo’lmasa erkinlik va rivojlanish bo’lmaydi. Shaxs erkinligi  millat erkinligidir alohida tushuncha  emas. Shuning uchun  31  avgustda  tinchlik parlamentar yo’l bilan mustaqillika erishganimizdan so’ng quydagi birinchi navbatdagi ikki vazifa kun tartibida turadi:

1.    Mustaqillikni mustahkamlash.

2.    Bozor iqtisodiyatiga asoslangan demokratik jamiyat qurish.

Istiqlol yillarida bu ikki muamo bosqichma bosqich va muvafaqiyat bilan amalga oshirilyapti Iqtisodiy taraqiyot ijtimoiy siyosiy va ma`naviy marifiy yuksalish bilan uzviy aloqada kechishi lozim boshqacha aytganda xalqimizning o’zi amalga oshiradi. Boshqacha aytganda xalqimizning ma`naviy – marifiy savayasi bilimi bilan va malakasi bilan salohiyati madaniy darajasi qanchalik baland bo’lsa iqtisodiy taraqqiyot ham shuncha tezlashib erkin va farovon hayot qurish jarayoni tezlashadi.[6]

Aholining har bir qatlami fuqorosi buni yaxshi anglab shunga qarab faoliyat olib borishi kerak. Ammo bu sohada muomolar ko’p. Zero demokratiya bu erkin yashash faoliyat ko’rsatish o’z irodasini ifodalash xuqularidan bemalol foydalanish va jamiyat ishlariga faol qatnashishni anglatadi. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi bunga to’la kafolat beradi va har bir fuqoroning xuquqini himoya qiladi. Lekin demokratiya har bir insondan yuksak ma`naviyat egasi bo’lish ma`suliyat va jamiyat egasi bo’lish ma`sulyat va jamiyat oldidagi burchini his qilish talab qiladi. Agar xuquq qonunlari imkoniyatlar bersa, axloq, burch, o’zgalar manfiatini bilan hisoblashish insoniylik udumlari va vijdon masuliyat yuklaydi har bir shaxs manfiati bilan jamiyat manfiati chambarchas bog`liq ekanligini har soatda bizda bildiradi. Shuning uchun xuquq va burch erkinlik bilan  ma`sulyat doimo bizga uzviy  aloqada amal qiladigan tushunchalar.

Ushbu tizimning markazida ma`naviyat, axloq odob, ma`rifat singari olmas qadriyatlar turmog’i kerak.    

Milliy g`oya har qanday komunizm panislamizm panturkizm kabi zararli va umrini otab kelgan fikrlarni rad etadi. Vataniga xalqiga muhabatli odamgina yetuk manaviyatli va marifatlidir. Bunday odam o’z erkini boshqalarniki bilan birga deb biladi ularning yashash tarzi e`tiqodi va huquqini xurmat qiladi.

Bizning buyuk vatan doshlarimiz  Muhammad ibn Muso Xorazmiy (783-850), Ahmad Fargoniy (798-861), Abu Nasr Farobiy (870-950), Abu Rayhon Beruniy (973-1048), Abu ali ibn Sino (980-1037), Boxovidin Naqshband (1318-1383), Alisher Novoiy (1441-1501) va boshqalar tetuk komil inson bo’lish uchun kurashganlar .  Alisher Novoining yozishicha Naqshband uchun shohu gado barobar edi u gul saqlamas va o’zi ham kech kimga gul emasligidan faxrlanadi. Uning asarlarida kuylangan g`oyalar bugun ham bizda ibrat va saboq bolib kelyapti.

Mustaqilik demokratiya va taraqiyot o’zaro uygun hamda bir biri bilan bogliq.

Buyuk davlat qurishdagi o’tish davrida o’zaro raqobat aql zakovat kurashi tadbirkorlik ishbilarmonlik xislatlari ham shu zaminda adolat o’zaniga tushadi.  Demokratik jamiyatda kishining kishi tomondan noxaq ezilish  zo’ravonlik qilishga yo`l qo’yilmaydi.

Shunday qilib demokratiya tushunchasi qadimgi Yunonistonda vujudga keldi uning 3 ta shakli va 3 ta mezon bor.

Milliy g`oyamizdagi bosh strategik g`oya 7 asosiy g’oyalar va tamoyillar demokratiya bilan chambarchas bog`liq  va ular hamkorlikda bosqichma bosqichma rivojlanyapdi.

III

Demokratiya barcha sohalardagi shahsiy qobilyatni ostiradi raqobat va kim o’zarga poyqasiga bardosh berishni talab qiladi.

Oz`R Prezidenti I.A.Karimov[7] shunday yozadi:”Biz hozir demokratik davlat qurishning boshlangich davrida yashayapmiz bu jarayon tugash uchun ancha vaqt kerek” 

“Demokratiya” niqobi ostidagi yot g`oyalarning quydagi ko’rinishlari mavjud:

 

I. Xudbinlik

Uning bir nech jihatlari bor:

1.    1.O’z istedoti va qobilyatinin ishga solib  fikri va rejalarini hayotga tadbiq etish. Bu ijobiy xudbinlik jamiyat rivojiga yordam beradi.

2.    Ammo faqat o’zini o’ylamaydigan boshqalar mehnati evaziga boyishga intiluvchi shaxslar ham bor. Ular o’zlarini eng dono kuchli hisoblab atrofdagilar  bepisand munosabatda bo’ladilar va jamiyat taraqqiyotiga foyda keltirmaydilar.

 

Bunday manmanlikka asoslangan xudbinchilik aslida ma`naviy qashoqlik tufayli paydo boladi. “O`zim bolay” Falsafasi milliy vatanparvarlik tuyg`usini singdiradi. Bunday odam imon – e’tiqodni paymol etadi halol harom yaxshi yomonni farqlamaydi o’zlashtirib olsa bo’lgani , boshqasi bilan ishi yo`q.

 

 

II. Nemis faylasufi Karl Popper o’zining “Ochiq jamiyat va uning dushmanlari” kitobida mustahkam milliy davlat demokratiya taraqiyotiga to’sqinlik qiladi degan fikrni olg`a suradi .

Uning fikricha davlat kuchayishi ochiq jamiyat kishilarining erkin faoliyat ko’rsatishi fikri  irodasining ifodalash qobilyatini ishga solishga to’sqinlik qiladi.

Buning asosiy sababi davlat mavqeni  egalab rahbarlarni fikri yagona bo’lib qolganligi bog`iladi. Bunday rahbarlar o’zlarini nuqsonlaridan  holi tangidan yuqori deb hisoblaydilar. Natijada totalitar g`oya hukmronlik qilib turg’unlik ro’y beradi. Bunday sharoitda iqtisodiy va ijtimoiy taraqiyot to’xtaydi.

Mustaqil O`zbekistondagi o’tish davrida davlatning islohatchilik ro’li katta bolishi tabiiy jarayondur. Demokratiya sharoitida davlat va uning tarkibiy qismi hokimiyatga munosabat o’zgardi. Bunda shaxs va davlat manfatlari uyg`unlashib boradi. Bunday sharoitda milliy g`oya demokratik qadriyatlarning xalq ongiga etiqodiga to’sqinlik qilmaydi qilolmaydi va davlatning ilohiylashiviga sabab bo’lmaydi. Buni quyidagicha izohlash mumkun:

1.    Milliy g`oya jamiyat mafkurasi lekin davlatniki emas.

2.    Milliy g`oya negizida vatanparvarlik millatparvarlik tuyg`usida yotadi. Bosh strategik g`oyada demokratik erkinliklar vatan ravnaqi har bir fuqoro hayotining farovanlishuvi  ko`zda tutilgan.

3.    Milliy g`oya davlatni va alohida shaxslarini ham ilohiylashtirmaydi.

4.    Milliy g`oya xalq tafakuri  mahsulidir va milliy ma`naviy negizda tayanadi.

5.    Milliy g`oya umuminsoniy fikrlar ilmiy yutuqlarni singdirishni ko’zda tutadi. Shunday qilib milliy g`oya demokratik asosga ega.

 

 

 

 

7 mavzu: Ijtimoiy hamkorlik millatlararo  totuvlik va dinniy bag`rikenglik

REJA:

1.    Ijtimoiy hamkorlik g`oyasi.

2.    Millatlararo totuvlik g`oyasi.

3.    Diniy bag`rikenglik yoki tolerantlik g`oyasi.

 

 

I

Ijtimoiy hamkorlik deb turli millatga har xil ijtimoiy toifa, irq, dinga mansub kishilarning va turli guruhlarning umumiy maqsad yo’lidagi hamjihatligiga aytiladi.

Ijtimoiy hamkorlik murosa falsafasi bolib, xilma-xil fikr, qarashlarga ega bo’lgan turli guruhlar toifalarining umumiy maqsad yo’lidagi  hamjihatligini ta`minlaydi.

Natijada jamiyatda tinchlik, totuvlik va barqaror taraqqiyotning mustahkam kafolati vujudiga keladi. Erkinlikning o’zi anglab olingan zaruriyatidir. 

Buyuk qomusiy olim Abu Nasr Farobiy (870-950) ozining “Fozil odamlar sheri” asarida shunday yozgan edi:

“Agar fikrlari va harakatlari jamiyat manfaatlariga xizmat qilmasa mamlakatni bunday kishilardan tozalash kerak”.

  Sho`ralarning mustabid tuzumi davrida yagona hukmron bo’lgan kommunistik mafkura sinfilylik  va partiyaviylik shiori ostida odamni oq-qora bo`yoqlarda tasvirlashga harakat qilingan.

Bu millatni ikkiga bolib tashlashga olib keldi. Yod singular ularning “dumlari” va xairixollar jismonan yo`q qilindi.  Buning sababi shuki, sho’rolar mafkurasida  sinfiy manfaatlari yagona partiya talablari umum insoniy g`oyalardan ustun turar edi.

Jamiyat taraqqiyotida omma fikrini biz nuqtaga to’plab uning imkoniyatlarini bir o’zanga solib uni umumiy taraqqiyot yo’liga boshlash muhim ahamiyat kasb etadi. Ana shu jihatdan olganda O`zbekiston Istiqlolga erishgach Prezident I.A.Karimov rahbarligida yaqin o’tmishda keng tarqalgan illatlarga bahram berildi. Yoki boshqacha aytganda jamiyatning ijtimoiy siyosiy muhitini parakonda qilidigan odamlar fikrini chalgitadigan hodisalarga  hodisalarga  barham berildi. Bunda eng avvalo o’zimizga dushman qidirish jamiyatni bo’lib yuborishga yo’l qo`yilmaydi. Bizda bu kommunist bu dindor, bu darxiy o’zaro malomatlar yo`g`dirsh oqibatida to`gnashuvlar yo’lidan borilmadi. Aksincha o’tmishgi xatoliklar uchun ham barchasi birdek javobgar ekanligi muammolarini faqat hamjihat bolib bartaraf eta olish mumkunligini tog`ri tushundik shuning uchun mamlakatda va xalq manfaatlari yo’lida birlashish kuchlarini uyg’unlashtirish ehtiroslarga berilmay barcha imkoniyatlardan aql-idrok bilan foydalanish yo`li tutildi. Og`ir  vazminlik muhokararlik sobitg’amlik andisha uzoqni ko’zlab ish tutish doimiy harakat tamoyiliga aylandi.

Bugun mustaqil O`zbekistonda ijtimoiy peyularizm hayotni erkinlashtirish mulkning turli shaklari teng xuquqligini hamda xuquqiy kafolat yo’lidan borilmoqda. Bunday jamiyatda esa turli ijtimoiy  guruhlar tabaqarar sinflar bo’lishi muqarrar. Ularning o’z iqtisodiy va siyosiy manfaatlari bir-biridan ma`lum darajada farq qilishi ham tabiydir lekin bu holat millatni bolib yubormasligi lozim. Aslida har bir ijtimoiy kuchning dunyo qarashi manfaatlarida turlicha bo’ladi va ular bir-biridan farq qiladi. Lekin ular uchun yagona yo’nalish sifatida.

Vatan ravnaqi Yurt tinchligi xalq farovonligi bo’lib qolaverishiga erishish juda muhimdir. Shunday qilib jamiyatda sun`iy ravishda bo’lib turli qarama qarshiliklarni mustaqillashtiradigan ta’limotlardan farqli ravishda milliy istiqlolimizning ijtimoyi hamkorlik g`oyasi turli partiya din qatlamiga mansub hilma xil jamiyat azolari qarashlaridagi tabiiy rang baranglikni uyg`unlashtiradi va umumiy taraqqiyot man`fatlariga boy sindirishga hizmat qiladi. Bu quyidagi shakllarda amalga oshiriladi:

1.     Jamiyatni eng ustivor maqsad va man`fatlarini o`zida mujassam etadigan   ilg`os g`oyalar milliy taraqqiyotni harakatga keltiruvchi kuchga aylanadi.

2.     Jamiyatdagi har bir ichtimoyi toyifa yoki guruh o`zining dasturiy maqsadlari va amaliy foliyatini ana shu ustivor milliy g`oyalar bilan uyg`unlashtirish milliy taraqiyotning zaruratiga aylanadi

3.     Har bir shahs ijtimoiy dunyo qarash va e’tiqodidan qat’iy nazar jamiyatini ustivor maqsad va ma`nfatlarini aks etiradigan milliy g`oyalarni amalga oshirishi uchun o`zini ma’sul deb bilish bu jarayoning asosiy tamoyili hisoblanadi 

Aholining turli qatlamlari orasidagi munosabatlar va o`zaro hamkorlikni yaxshilash jamiyatning barqarorligining mustahkamlashga zamin yaratadi lekin shu hamkorlikning izdan chiqishi yaki munosabatlarning yomonlashuvi bu barqarorlikning buzilishiga olib keladi va milliy parokandalikni keltirib chiqaradi. Bunday holat halq tilida “ko`z qoyaman deb qosh chiqarish” deb ataladi. Yoki boshqacha aytganda beqarorlikni vujudga keltirishga intiluvchilar “o`rmonga ot ketsa, oluquruq baravar yonadi” deganlari kabi ish tutadilar ular uzgalarni yondirib o`zlari ham kalga aylandilar. Biz bundaylarga qarshi ogoh bo`lmog`imiz lozim.

Ichtimoiy hamkorlikni mustahkamlash hammamizning birinchi navbatda davlat jamoat tashkilotlari jamiyatning ilg`or vakillari bo`lgan ziyolilar zimmasiga katta ma`suliyat yuklaydi

Hulosa shuki vatan ravnaqi yurt tinchligi va halq faravonligini ta`minlash uchun ijtimoiy hamkorlik muhitiga zarar etkazadigan barcha havf hatarlarni bartaraf etish uchun zarur chora tadbirlarni ko`rish kerak.

 

 

II.

Millatlararo totuvlik g`oyasi umum insoniy qadriyat bo`lib turli hil xalqlar birgalikda yashay oligan mintaqa va davlatlar milliy taraqqiyotni belgilaydi shu yerdagi tinchlik va barqarorlik kafolati bo`lib xizmat qiladi.

Bugungi kunda yer yuzida 6,9 milliarddan ko’proq aholi mavjud. Mustaqil O`zbekiston xududida 136 ta millat vakillari yashamoqda.

Xristianlik va islom singari jahon dinlarining muqaddas kitoblarida yozilishicha xudo tomonidan maxsus loydan avval erkak jinsidagi Adam yoki odam ato, so’ngra uning 7- qovurgasi va osha loydan ayol jinsidagi Yeva yoki momo havoni yaratgan.

Har bir millat va xalq shu ikki odamning avlodlaridir.

Har bir millatning oz qadriyatlari ham bor. Ular umuminsoniy qadriyatlar  bir qismi bo’lib o’zaro chambarchas bog`langanlar. Umumiy qadriyat va xususiy manfaatlar bir-biriga zid kelishi yoki uyg`un bo’lishi mumkin. Bunda ma`lum mamlakatdagi milliy siyosat muhim ahamiyatga ega bo’ladi.

XXI asr boshida jahon mamlakatlarida 1600 (bir ming olti yuz) ta millatlar mavjud. Ular ikki guruhga ajratilgan:

1. Titulli millatlar.

Ularning nomlari bilan ataluvchi davlatlar bor. Masalan: o`zbeklar-O`zbekiston, ruslar-Rossiya va boshqalar.

2. Titulsiz millatlar.

Ularning nomlari bilan atalgan davlatlar yo`q. masalan: koryaklar, evenklar, eskimoslar, dunganlar va boshqalar.

O`zbekiston singari polietnik, ya`ni ko`p millatli davlatda ularning manfaatlarini uyg`unlashtirish, ular orasidagi totuvlikni ta`minlash taraqqiyotning hal qiluvchi omillaridan biridir. Buning sababi shuki, har bir millatning istiqboli boshqa xalqlar va mamlakatlarning taraqqiyoti, butun jahondagi vaziyat hamda imkoniyatlari bilan bog`liqdir. Xalqimizning “Qo`shning tinch-sen tinch” degan maqolida ana shu haqiqat nazarda tutilgan.

Dunyodagi barcha mamlakatlar o`z qo`shnilarida yashayotgan millatlar orasida tinchlik, osoyishtalik, barqarorlik, hamkorlik, hamjihatlik, teng xuquqli munosabat bo`lmasa, ulardan hech biri o`zining porloq istiqbolini ta`minlay olmaydi.

Ushbu g`oya bir jamiyatda yashab, yagona maqsad yo`lida mehnat qilayotgan turli millat va elatlarga mansub kishilar o`rtasidagi o`zaro hurmat, do`stlik, hamjihatlikning manaviy asosidir. Bu go`ya har bir millat vakillarining iste`dodli va salohiyatini to`la ro`yobga chiqarish uchun sharoit yaratadi va o`ha Vatan ravnaqi, yurt tinchligi, xalq farovonligi kabi ezgu maqsadlar sari safarbar etadi.

Mamlakatimizda bu g`oyani amalgam oshirishga katta e`tabor berilmoqda. O`z. R. Prezidenti I.A.Karimov O`zbekistonning bu sohadagi o`ziga xos siyosatini quyidagicha ta`kidlaydi: “Respublika aholisi o`rtasida ko`pchilikni tashkil qiladigan o`zbek halqining muqaddas burchi ona tilini, o`z milliy madaniyati va tarixini tiklashdagina iborat emas, balki birgalikda hayot kechiruvchi kam sonli xalqlarning taqdir uchun, ularning o`ziga xos ma`daniy-ma`naviy xususiyatlarini saqlab qolish uchun, kamol topishi va o`zligini namoyon etishi uchun ularga teng sharoit imkoniyatlar yaratib berish borasida mas`ul bo`lishdan ham iboratdir”.

Bunday muhit millatlararo munosabatlarda turli muammolar tug`ilishiga aslo yo`l qo`ymaydi va Vatan ravnaqi, yurt tinchligi, xalq farovonligi kabi umummillat amalga oshirishda muhim ahamiyat kasb etadi.

Necha ming yillik tariximiz shundan guvohlik bermoqdaki, oliyjanoblik va insonparvarlik, millatlararo totuvlikka intilish xalqimizning eng yuksak fazilatlaridan hisoblanadi. Bu boradagi atamalar avloddan-avlodga avaylab o`tkazib kelmoqda.

Mustaqillik yillarida millatlararo totuvlik g`oyasi ilgari surilgan va amalda erishilgani O`zbekiston rivojida qo`lga kiritilgan eng katta yutuqlarining biridir. Mamlakatimiz rahbariyati milliy masalani oqilona, xalqaro tamoyillarga mos yo`l bilan yechish, millatlararo munosabatlarni uyg`unlashtirish chora-tadbirlarini ko`rdi. Bu borada konstitutsiyaviy talablar asosida ish tutildi. Yurtimizning ko`p millatli halqi ongida “O`zbekiston yagona vatan” degan g`oya asosida haqiqiy vatandoshlik tuyg`usini shakllantirish bu boradagi ishlarning muhim yo`nalishiga aylandi.

O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 8-moddasida shunday yozilgan: “O`zbekiston halqini, millatidan qat`iy nazar, O`zbekiston Respublikasining fuqarolari tashkil etadi” deb aniq belgilab qo`yilgan.

Bundan tashqari, Konstitutsiyamizda “O`zbekiston Respublikasi o`z hududida isteqomat qiluvchi barcha millat va elatlarning tillari, urf-odatlari va an’analarini hurmat qilishini ta`minlaydi, ularning rivojlanishi uchun sharoit yaratadi”, ta`kidlangan.

Asosiy qomusimiz asosida bir hil talablar bo`yicha millati, jinsi, irqi va etiqoddan qa`tiiy nazar fuqarolik pasporti berildi, ya`ni muammo demokratik yo`li bilan hal etildi. Mustaqillikka erishgan sobiq SSSR ning 15 ta respublikalaridan bu muammo turlicha hal etildi. Masalan: Litviya, Litva, Estonyada yuz minglab rusiyzabon aholining bir nechtasiga fuqarolik berildi. Bunday muammo Gruziya, Ukrayina, Moldaviya va boshqalarda ham bor.

1992-yilda O`zbekistonda “Baynalminal madaniyat” markazi tashkil etildi. O`sha yili 12 ta milliy-ma`daniy markaz faoliyatlarini birlashtirgan bo`lsa, 2010-yilda ularning soni 125 taga yetdi.

Mamlakatimizda isteqomad qilayotgan barcha millat va elatlarning o`z ona tilida o`qishi uchun keng imkoniyatlar yaratilgan. Masalan: o`rta maktablarda, oliy o`quv yurtlarida bunga amal qilinyapti ko`plab tillarda gazeta va jurnallar nashr etilyapti, teleko`rsatuv hamda radioeshitturiuvlar olib borilyapti va boshqa ishlar faoliyatining yaqqol dalilidir.

Qayerdaki millatlararo totuvlik g`oyasining ahamiyati inqilob etilmasa jamiyat hayotida turli ziddiyatlar, muammolar vujudga keladi. Ular tinchlik va barqarorlikka havf soladi. Bugungi kunda jahonning yarim mintaqalarida sodir bo`layotgan milliy nizolar shundan dalolatlat beryapti.

Millatlararo totuvlik g`oyasini amalgam oshirishda g`ov bo`ladigan eng hatarli to`siq tajovuzkor millatchilik shovinizmdir.

Buyuk davlatchilik shovinizm deganda yirik, kuchli davlatning o`z atrofidagi zaiflarni bosib olishi va keyinchali ularning tabiiy boyliklari, xom ashyosi xisobiga boqimanda bo`lib yashashiga tushuniladi.

Jaxon tarixidan Rim, Germaniya, Arab xalifaligi singari imperiyalar mavjud bo`lganligi malum.

Masalan: 1864-yildan 1873-yil oxirigacha Rossiya armiyasi Turkistonda urush xarakatlarini olib bordi va uni egalladi. Shundan so`ng beshta yo`nalishda mustamlakachilik siyosati olib borilgan. 1917-yil noyabrdan 1920-yil sentyabrgacha Bolshiviklar Turkistonni bosib oldilar va o`z hokimiyatlarini o`rnatdilar. Mustamlakachlik yangi bosqich va usullar bilan olib borildi.

1991-yilda dekabrgacha mustabid tuzim saqlandi. Biz uni tatalitar deymiz. Uning manosi shuki, barcha davlat organlari mavjud, lekin ular mustqil harakat qila olmadilar, chunki ularning ustida komunistik partiya mafkurasi hukmron edi.

Sho`rolar davridagi XX asrning 20-30, 40-50 va 80-yillarida yuz minglarcha odamlar qatog`on etildilar “Birinchi navbatda bilimli, obro`li, ziyoli, raxbarlar, olimlar va sanatkorlar yoqotildi. Bu davrda rus tili davlat tiliga aylandi, bizning manaviyatimiz dinimiz taxqirlandi, tariximiz buzib yozildi.”

Mustaqillikka erishganimizdan so`ng O`z.R. Prezident I.A.Karimov tashabbuslari bilan xalqning manaviy ruxiy tiklanishi davlat siyosati darajasiga ko`tarildi va yuqoridagi buzg`unchilarga barham berildi.

Hulosa shuki, faqat millatlararo totuvlik g`oyasiga tayanib umumiy maqsadlar yo`lida hamjixat bo`lib, Vatan ravnaqi, yurt tinchligi va xalq farovonligidek oliyjanob maqsadlarga erish mumkin.

III.

Diniy bag`rikenglik yoki tolerantlik g`oyasi turli xil diniy e`tiqodi ega bo`lgan insonlarning bir zamin va bir Vatanda ulug`vor maqsadlarga erishish uchun hamkor, hamjihat yashashni anglatadi.

Din ijtimoiy hayotni, voqelikni, uning hodisalarini o`ziga xos tarzda aks ettiruvchi ijtimoiy ong shakllaridan biridir. U dastlab inson hayotining ibtidoiy davrida vujudga kelgan va o`sha zaminda yashagan insonlarning dunyoqarashini ham aks ettiradi. Din dunyo, inson va boshqa mavjudotlarning yaratishi, kelib chiqishi, hayotning ma`no-mazmuni, insonning yashashdan maqsadi kabi masalalarga ilohiy nuqtayi nazardan javob beruvchi dunyoqarashning shaklidir. U bugungi kunda ham shu vazifani ado etmoqda. Din o`z ichiga diniy dunyoqarashni, diniy marosimlarni va diniy tuyg`uni oladi.

O`rta asrlar (ya`ni IV-XVI asrlarda) din ilm-fan, axloq, xuquq kabi madaniyatning barcha turlarini o`zida mujassamlashtirgan va ularga o`z ta`sirini o`tkazgan. Qadim zamoda din o`zida ma`naviy qadriyatlarni ja`mlagan. Milliy qadriyatlarning asrlar osha yashab kelayotgani ham dinning sharofatidandir.

O`z R Prezidenti I.A.Karimov so`zlari bilan aytganda: “Din bizning qon-qonimizga, ongu shurimizga shu qadar teran singib ketganki, uni hech qanday kuch, hech qanday tashviqot bilan chiqarib bo`lmaydi”.

Diniy e`tiqodning mohiyati umumiy ekaniga qaramasdan, dinlarning ko`rinishi xilma-xildir. Dunyoda juda sodda, qadimiy dinlar qatorida, jaxon ahamiyatiga moliklari ham bor. Ular tarixiy zaruratga qarab, turli davrlarda vujudga kelgan.

2010 yilga qadar yer yuzi aholisi 3 ta jaxon va 200 yuzga yaqin milliy dinlarga e`tiqod qilgan.

E`tiqod qiluvchilar soniga ko`ra 1-o`rinda buddaviylik yoki buddiyzm turadi. Unga 2,5 milliarddan ortiq odamlar sig`inadilar, 2-o`rinda Xristianlik (2 milliarddan ortiq), 3-o`rinda Islom dini (1milliard 600 milliondan ortiq kishi). Dunyodagi dinlarning barchasi ezguvlik g`oyalariga asoslanadi va yaxshilik, tinchlik, do`stlik kabi xususiyatlarga tayanadi.

Odamlarni halollik, poklik, mehr-shavqat, birodarlik va bag`rikenglikka da`vat qiladi.

Jaxondagi barcha yirik dinlar bu dunyoni foniiy, o`tkinchi hisoblanadilar ular insonning yashashidan aslo maqsad bu xayrli, savobli ishlar qilib, boqiiy dunyo sinovlariga tayyorgarlik ko`rish Jannat saodatiga sazovor bo`lish degan g`oyani targ`ib etadi. Barcha dinlarda inson xayotining mohiyati, mazmuni, kishilar o`rtasidagi siyosiy, xuquqiy, axloqiy munosablatlarni tenglik va adolat munosabatlari asosida o`rnatish masalasi ozmi, ko`pmi o`z aksini topgan. Shuning uchun ham har bir vatandoshimiz, ayniqsa, yoshlar avvalo tarixini, ularning asl mohiyatini chuqur bilishi lozim.shu holdagina ularni g`arazliy maqsadlarini ko`zlab yurgan kuchlar yo`ldan chalg`ita olmaydi.

Vatanimiz xududida islom dini targalguncha zardoshtlik, buddaviylik, moniylik, xristiyanlik, mazdakiylik, shamaniylik kabi dinlar ham mavjud bo`lgan. Ular negizida o`sha davirning betakror madaniyati vujudga keldi. Zardoshtlik ta’limotida ezgulik va yovuzlik o`ztasidagi doimiy kurashda oraliq yo`l yo`q,shuning uchun har biro dam bu kurashning u yoki bu tomonidan ishtirok etishga majbur. Bu dinning uch tayanchi bo`lib, ular fikrlar sofligi, so`z sobitligi, ammallarning insoniyligidan, iborat bu jixatlar zardushtiylikda “ezgu fikr, so`z, ish” tarzida ifodalangan.

Ko`nfutsiylik talimotiga ko`ra odamlar ijtimoiy kelib chiqishiga ko`ra mavqeyi orqali emas, balki odamiylik, adolatparvarlik, haqiqatparvarlik, samimiyat kabi yuksak fazilatlar vositasida yuksak kamolotga erishish mumkin. Hinduiylik falsafasiga ko`ra inson o`z xayotida nimaki yomonlik qilsa oqibatsiz qolmaydi, buning uchun albatta, jazo oladi. “besh qo`l barobar emas” maqolida ifodalangan haqiqat ham bu dinda o`z ifodasini topgan.

Sobiq sho`rolarning mustabid tuzimi davrida komunistlar mafkurasi dinlariga qarshi kurashda va daxriylik yoki xudosizlikni targ`ibot etdi 1918-yil 23-yanvarda bolshiviklar sardori xalq komunistlari kengashi raisi V.I.Ulyanov (Lenin) tomonidan “cherkovni davlatdan va maktabdan ajratish xaqida”gi dekretni imzoladi. Shundan so`ng barcha dinlar shu jumladan Islom diniga yuz minglarcha islomshunos olimlar imom-hatiblar etiqod qiluvchilar qatag`on qilindilar.

1990-yil 24-mart kuni Toshkent shaxrida O`zbekiston Oliy kengash sessiyssida deputatlar yashirin ovoz berish yo`li bilan I.A .Karimov saylandi. O`z nutqida yurtboshimiz deputatlarga bildirilgan ishonch uchun tashakkur isxor etdi, so`ng mamlakatimiz kelgusi taraqqiyoti uchun muhim bo`lgan quyidagi muammolarni muhokamaga taklif etdi:

1. O`zbekistonning yangi Konstitutsiyasini yozish va qabul qilish.

2. Xalqning ma`naviy-ruhiy tiklanishi.

3. Xaqiqiy tariximizni yozish.

Siyosiy qaroridan so`ng bu muammolar shu kundan boshlab davlat siyosati darajasiga ko`tarildi.

1992-yil 8-dekabr O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilindi. 2002-yil 27 yanvar kuni o`tkazilgan referendumdan so`ng Konstitutsiyaga o`zgartirishlar kiritildi. Vijdon erkinligi bo`yicha 31-moddada qiyudagicha yozilgan.

“Hamma uchun vijdon erkinligi kafolatlanadi, har bir inson xoxlagandagidek etiqod qilishi yoki xech qaysi dinga e`tiqod qilmaslik xuquqiga ega. Diniy qarashlarni majburan singdirishga yo`l qo`yilmaydi”.

Tarixdan malumki asrlar davomida ona yurtimizda islom, zardo`shtiylik, nasroniylik va buddiylik kabi dinlar yonma-yon tinchlik, totuvlik va hamkorlikda yashaganlar. Yirik shaxarlarda masjid, cherkov, sinogogalarning mavjud bo`lishi va turli millat vakillarining diniy ammalarini erkin bajarishi kuzatilgan. Eng murakkab tarixiy davrlarda xam ular orasida diniy asosda mojarolar bo`lmaganligi xalqimizning bag`rikenglik borasida katta tajriba to`plaganidan dalolat beradi. Mustaqillik yillarida davlat qonuniy asosda barcha dinlarga va e`tiqod egalariga keng imkoniyat yaratib bergan.

Vatanimizda turli dinlar va ularning vakillari o`rtasida umumbashariy qadriyatlar birodarlikni mustahkamlashga katta e`tabor berilmoqda. Toshkentda o`tkazilgan “jaxon dinlari tinchlik yo`lida xalqaro anjumani buning amaliy isbotidir”.

Mustaqillik yillarida mamlakatimizda 16 ta diniy konfessiyalar faoliyat ko`rsatmoqdalar. Bu boradagi xuquqiy asoslar O`z R Konstitutsiyasi 31-moddasi va Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to`g`risidagi qonunda o`z ifodasisni topgan. Ular tinchlik, totuvlik va hamkorlikda yashayaptilar. Ular mafkuramizning bosh strategic g`oyasi ozod va obod vatan, erkin va farovon hayot qurish uchun tayanch bo`lib xizmat qiladi.


8-mavzu: Milliy istiqlol g`oyasini insonlar ongi va qalbiga singdirishning yangi uslublari va tehnologiyalari.

Reja:

I.                   Milliy g`oyani inson ongi, qalbiga singdirishning uslub va yo`nalishlari.

II.                Ommaviy axborot vositalari, g`oyaviy ta`sir ko`rsatish texnologiyalari asosidagi yondashuvlar hamda milliy-madaniy merosni o`rganish.

III.             Mafkuraviy tarbiya ishini samarali tashkil etish imkoniyatlari hamda haqiqat mezoni asosida baholash tamoyillari.

 

I.

Tarbiya deganda insonning o`zi va hulqi xaqidagi tasavvurning to`g`ri, xolis bo`lishini ta`minlovchi murakkab jarayonga tushuniladi.

Tarbiyali odamning tarbiyasizdan farqi shundaki, u o`zining kim ekanligi, kundalik hayodagi harakatlari, amallari, fikrlari o`zi va o`zgalar uchun qanchalik manfaatli, foydali ekanligini angladi. U o`zini noxush harakatlaridan tiyadi va nazorat qiladi. Tarbiyasiz odam esa, afsuski o`z amallari bilan nafaqat o`zgalarga, hattoki o`ziga ham ziyon, befoyda, be`mani ekanligini bilmaydi.

Demak, xar bir tarbiyaning bosh mezoni tarbiyalanuvchida o`zi va o`z fazilatlar xaqida to`g`ri taasirlarni shakllantirishda, deyish mumkin.

Xar bir davrning o`ziga xos tarbiyaviy usul va vositalari bo`ladi. Qadim zamonlardan yosh avlodning keksalarning tajribalarini o`zlashtirish shakllaridan biri sifatida qarab kelingan. Tarbiya asosan, mehnat faoliyati (ovchilik, chorvachilik, dexqonchilik va shu kabilar) jarayonida turli urf-odatlar, marosimlar o`tkazish vaqtida amalga oshirilgan. U, asosan jismoniy baquvvat bo`lishga qaratilgan. AQSH ruhshunosi (yoki psixologi) D.Elkonil fikricha, bo`lgan bolalar o`yin tarixini o`rganib, taraqqiyotining ma`lum bosqichigacha, umuman bolalar o`yini bo`lmagan.

      Inson qalbi va ongi uchun kurash jarayonida g`oya va ong munosabatlari ikki hil ko`rinishda bo`lishi mumkin:

1)g`oya inson tomonidan qabul qilinmaydi;

2)g`oya shaxs ongida faqat axborot sifatida saqlanadi.

Birinchi holatda g`oya inson ongida hech qanday iz qoldirmaydi, ikkinchisida esa u shaxs uchun hech qanday ijtimoiy ahamiyatga ega bo`lmaydi.

O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov fikriga ko`ra, bugungi kunda insoniyat qo`lida mavjud bo`lgan qurol-yarog`lar Yer kurrasini bir necha marta yakson qilishga yetadi. Lekin xozirgi kunda eng katta xavf-insonlarning qalbi va ongini egallash uchun uzluksiz davom etayotgan mafkuraviy kurashdir.

Endilikda yadro maydonlarida emas, balki mafkura poligonlarida bo`layotgan kurashlar ko`p narsani hal qiladi. Bu achchiq haqiqatni hech qachon unutmaslik lozim.

Bugungu kunda rivojlangan davlatlar qudratli targ`ibot tizimiga ega bo`lishga intilmoqdalar.

Masalan: o`z faoliyatinig AQSH hukumati har yili 2,5 milliard dollar sarflayapti, Fransiya esa 100 million frank va hokazo.

Demak, rivojlangan demokratik mamlakatlar mafkuraviy faoliyatini davom ettiriyapti.

Puxta ishlab chiqilgan strategic yo`nalish davlat istiqbolini belgilaydi. O`zbekistonning strategic maqsadlari yurtboshimiz I.A.Karimovning bir qator asarlarida belgilab berilgan.

Milliy g`oyani inson qalbi va ongiga singdirish yo`nalishlari:

1).Ta`lim tizimi uning tarkibiga quyidagilar kiradi.

a) maktabgacha tarbiya;

b) umum o`rta maktab;

c) akademik litsey va kasb talim hunar;

d) oily ta`lim;

e) malakani oshirish’

2).Tarbiya.

3).Oila.

4).Mahalla.

5).Ijtimoiy-ommaviy instetutlar.

6).Mamuriy-siyosiy tashkilotlar.

7).Mehnat jamoasi.

Milliy istiqlol mafkurasini halqimiz ongi va qalbiga singdirish usullari:

1)    Ta`lim-tarbiya va targ`ibot-tashviqot;

2)    Ko`rgazmalilik, keng qamrovlilik;

3)    Uzluksizlik va maqsadga yo`naltirish;

4)    Yangi pedagogic texnalogiyalalar ishonchlilik va asoslanganlik;

5)    Tarixiy-mantiqiy izchillik va ilmiylik;

 

Targ`ibot-tasgviqotning maqsadi bilim ortirish emas, balki insonni biror harakatga undashdan iborat. Mustaqillik yillarida kamol insonni tarbiyalash davlat siyosatining ustivor yo`nalishi darajasiga ko`tarildi.

O`z. R. Prezidenti I.A.Karimov o`zining 1998-yil nashr etilgan “Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q” asarida shunday yozadi: “Komil inson deganda biz, avvalo, ongi yuksak, mustaqil fikrlay oladigan, xulq-atvori bilan o`zgalarga ibrat bo`ladigan bilimli ma`rifatli kishilarni tushunamiz”(81-bet).

Komil insonning asosiy hususiyatlariga quyidagilar kiradi:

1)    milliy qadriyatlarga sodiqlik;

2)    Umuminsoniy qadriyatlarni e`zozlash:

3)    Begona, yot va zararli g`oyalar ta`siriga berilmaslik;

4)    Mafkuraviy immunitetga ega bo`lish.

 

Demak, milliy g`oyani aholining barcha qatlamlariga tushunarli holda yetkazish, qurollantirish, shakllantirish, to`g`ri idrok qilish malakasini hosil qilish uchun quyidagi omillarga e`tabor berish lozim:

1.     Yoshlarga e`tiborni yanada kuchaytirish kerak. “Kuchli davlatdan kuchli fuqarolik jamiyatiga o`tish” g`oyasini qat`iy tizim doirasiga kiritish.

2.     “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” qonunini hayotga izchil qo`llash.

3.     Ilg`or ma`rifatchilar soni va sifatini ko`paytirish.

4.     Vahobiylik, “Hizbut-tahrir” singari zararli g`oyalarga qarashi doimiy kurash olib boorish.

5.     Yangi odatlarning odamlar hayot sharoitlari va turmush darajasiga mosligi.

II.

Ommaviy axborot vositalari-eng asosiy, qudratli va t a`sirchan mafkura vositasi. Ularga matbuot, radio, televideniya kabi vositalar kiradi. Ularga nisbatan “to`rtinchi hokimiyat” atamasi qo`llaniladi.

1996-yil 26 avgustda oily Majlis tomonidan “Nashirlik faoliyati to`g`risida”, 1997-yil 26 dekabrda “Ommaviy axborot vositalari” to`g`risida qonunlar qabul qilindi.

Bugungi kunda mamlakatimizda 490 ta gazeta va 138 ta jurnal ro`yxatga olingan. O`zbekiston televideniyasi 5 ta, radiosi esa 10 ta kanaldan eshittirishlar olib boryapti.

O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov 2002 yil 29 avgustda 2-chaqiriq Oliy Majlisning 9-sessiyasidagi “o`zbekistonda demokratik o`zgarishlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyati asoslarini shakllantirishning asosiy yo`nalishlari” maruzasida 7 ta ustuvor yo`nalishlarning biri to`rtinchi yo`nalishga alohida e`tabor berdi. Unga ko`ra inson xuquqlari, erkinligi, oshkoralikni, ochiqlikni ta`minlaydigan demokratik tamoyillarni so`zda, qog`ozda emas, balki amaliy hayotda joriy qilish zarurligini belgilab berdi.

Bunda axborot sohasini jadal rivojlantirish, matbuot, radio, televideniye faoliyatini erkinlashtirish, fuqarolik jamiyati asoslarini barpo etish jarayonning uzviy, Tarkibiy qismiga aylanish aytib o’tilgan.

Rivojlangan demokratik mamlakatlarda bugungi kunda ommaviy axborot vositalari jamiyatning “ko`zlari” va “quloqlari” vazifalarini bajaradi.

Ularning Faoliyatidagi pluralizm yoki turli fikrlar va qarashlarning mavjudligi muhim ahamiyatga ega.

20 asrning 90 yillarida informatsion qurol tushunjasi payda boldi.Masalan, yirik siyosatchilaridan biri, Buyuk Britaniya sobiq bosh viziri Margarat Tetcher shunday degan edi:

“Ommaviy axborot vositalari terorchilar uchun kislorod vazifasini otaydi”.

Yurtboshimiz I.A.Karimov fikriga kora “G`oyaga qarshi g`oya, jaholatga jaholatga qarshi ma`rifat tamoyiliga asosan ish olib borish kerak.”

Quyidagi axborot xurushlariga doimiy kurash olib borish talab etiladi;

1) Xorijiy jurnalistlarning tanlagan yolimizga qarshi, xukumatimiz siyosatini burib talgin qilishlari;

2) diniy aqidaparastlarning tanlagan yolimizga qarshi mafkuraviy kurashi;

3) rivojlangan davlatlarning o`z mafkuraviy hukmronligini o`rnatish yo`lidagi urunishlari;

4) turli information tajavuzlar;

5) insonlar ongida saqlanib qolgan kommunistik mafkuraning asoratlari.

  O`zR prezidenti I.A.Karimov 2005 yil 28 yanvarda Oliy Majlis qonunchilik palatasi va senatning qoshma majlisida shunday degan edi: “Xalqimiz ommaviy axborot vositalaridan mamlakatimiz va horijda sodir bolayotgan”voqealar tog`risida xolis, tezkor axborotlar olishni, rahbariyat haqida tandiqiy fikrlar, turli muammolar haqida oshkora, taxliliy materiallarni kutadi.

Demak, ommaviy axborot vositalari o`z faoliyati bilan mafkuraviy tarbiyada muhim ahamiyatga ega.

III

Yurt boshimiz I.A.Karimov fikriga ko`ra, bugungi kunda yadro maydonlarida emas, balki mafkura maydonlarida bolayotgan kurashlar ko`p narsani hal qiladi.

Xozirgi zamonda kuchli kuchli rivojlangan davlatlar va siyosiy markazlar ozi tasir doirasiga olmoqchi bolgan mamlakatlar aholisi ongini oziga qaram qilishga  intiladilar ishlarini e’tiborga olish kerak.

O`zR prezidenti I.A.Karimov ozi 1999 yilda nashr etilgan “Xushyorlikka da`vat” asarida mafkuraviy tarbiyani maqsadi haqida shunday yozgan: “Xozirgi eng muhim, dolzarb vazifamiz – jamiyatimiz a`zolarini, avvalambor, voyaga etib kelayotgan yosh avlodni kamol toptirish, ularning qalbida milliy g`oya, milliy mafkura, oz vataniga mehr sadoqat tuyg`usini uyg`otish, ozligini anglash, milliy va umumbashariy qadriyatlar ruhida tarbiyalashdan iborat”.

  Har qandar yangi g`oya mafkura ommaning ongida chuqur singsa, amaliyotda ozini to`la, u holda katta ijtimoiy kuchga aylandi.

  Milliy mafkuramizni hayotga tez va keng yoyish uchun avval uning mohiyatini chuqur organish, maqsadlari asosiy yonalishlari, oziga hos xususiyatlarni organib, xalq ortasida keng tarqibot qilish lozim. Bu ijtimoiy fanlar olimlari amalga oshirish kerak. Buning uchun mafkuramizning asosiy maqsadlarini xalqqa sodda, xaqqoniy va tushunarli tarzda ifodalab berishlari lozim. Bizning milliy xususiyatlarimiz umuminsoniy qadriyatlar bilan bog`lanib ketgan. Xalqimiz asrlar davomida umuminsoniy katta xisa qoshgan. Ularga turli millat vakilariga hurmat, hamjihatlikda yashash, diniy bag`rikenglik dunyoviy bilimlariga intilish, boshqa xalqlarning madaniyati tajribalarini organish kiradi.

  Bundan tashqari, milliy tarbiyamizda mehr – oqibat, muruvad, andisha, or – nomus, sharmn – hayo, ibo ifat kabi fazilatlar bor. Xalqimizning alohida jihatlariga mehmondo’stlik oqkongilik va bag`ri kengliklar kiradi.

  Milliy g`oyani yosh avlod ongiga singdirishning texnologik uslublari ketma – ketlik, migyos, meyor, davomiylik va tamoyillar singari jihatlarini qamab oladi.

  Mafkuraviy tarbiyaning subyektlariga quyidagilar kiradi:

1) shaxs; 2) ota – ona 3) murabbiy; 4) o’qituvchi; 5) rahbar; 6) sardor; 7)ijtimoiy birliklar; 8) oila; 9) jamoat va nodavlat tashkilotlar; 10)mehnat jamiyatlari; 11) ommaviy birlashmalar; 12) siyosiy tashkilotlar; 13) maktabgacha tarbiya muassasalari; 14) san`at; 15) ommaviy axborot vositalari; 16) diniy tashkilotlar ; 17) harakatlar

Istiqlol mafkurasini odamlar qalbi va ongiga singdirishda jamiyat hayotining barcha sohalarini qamrab olish, ta`lim tarbiya, targ`ibot va tashvi qotning samarali usul va vositalaridan foydalanish taqozo etiladi. Tarbiya bu ozi va xulqi xaqidagi savuralarning tog`ri, xulosa bolishini ta`minlovchi murakkab jarayondur tarbiyalanadigan odam tarbiyasidan shu kim ekanini, amalga oshirayotgan har harakatlari, amallari, fikrlarini o’zgalar uchun qanchalar manfaatli, foydali ekanligini anglaydi, ozini nohosh harakatlardan tiyadi va nazorot qiladi. Tarbiyasiz odam esa o`z amallarini boshqalar uchun zararli ekanligini bilmaydi.

  G`oyaviy tarbiya shaxs tarbiyasining muhim qisimidur. Bu inson ongi, tushunchalar, tizimidagi hayot haqidagi falsafi siyosiy, huquqiy, diniy, estetik, axloqiy, badiiy, kasbiy qarashlarni maqsadli shakilantirish jarayonidir.

  Mafkuraviy tarbiyaning maqsadi shundan iboratki, jamiyatning har bir a`zosi, ijtimoiy qatlam, guruhning tarbiyaviy darajasini ta`minlash.

  Yoshlarni mafkuraviy tarbiyalashda ularda mas`ulyat, e`tiqod, imon kabi hususiyatlarni shakilantirish birinchi darajali ahamiyatga ega.

  Payg`ambarimiz Muhammad Sallolohu alayhi va – s – sallomning hadislarining birida shunday yozilgan:

“Vatanni sevish imondandir”.

Yoshlar ongida sog`lom dunyoqarash mas`ulyat, imon e`tiqodni shakillantirishning asosiy obyektiv shart – sharoitlari va omilari quyidagilardan iborat:

1). Ijtimoiy – siyosiy, ma`naviy – ma`rifiy muhid:

Bu sohada O`zbekistonda ulkan ishlar amalga oshirilmoqda. O`z R Prezidenti Islom Abdug`niyevich Karimov tashabbuslari bilan 1990 yil 24 mart kuni prezidentlik boshqaruvi kiritilgandan so`ng yangi konstitutsiya loyihasini yozish, uni qabul qilish, halqning manaviy-ruhiy tiklanishi, haqiqiy tariximizni yozish muammolari davlat siyosati darajasiga ko`tarildi.

2). Sog`lom g`oyalar.

  Yurtboshimiz I.A.Karimov tomonidan taklif etilib, xalqimiz e`tirof etgan Vatan ravnaqi, yurt tinchligi, xalq farovonligi, millatlararo totuvlik, ijtimoiy hamkorlik, komil insonni tarbiyalash uchun barcha sharoitlar mavjud va ular amalgam oshirilyapti.

3). Siyosiy va xuquqiy madaniyatning o`sishi.

Bu ishda siyosiy partiyalar o`rniva ahamiyati katta.

Xuquqiy madaniyatni shakllantirish omillari quyidagilar:

a)     xuquqiy madaniyatga oid ommabop adabiyotlar;

b)    ta`lim muassasalarida xuquqiy madaniyatga oid maxsus o`quv dasturlari tuzish va o`qitish;

c)     ijtimoiy muloqotni xuquqiy tamoyillari mavzuyiga oid tadbirlar;

d)    mustaqillikning manfaadlariga qaratilgan xuquqiy asoslarini keng xalq ommasi orasida targ`ib etish va boshqalar.

 

4. Yoshlarning bilim darajasi 1997 yil 29 avgust O`zbekiston Oliy majlisi 1-chaqiriq 9 – sessiyada “Kadrlar tayyorlashning milliy dasturi va” “va Ta`lim haqida”gi qonunlar shu sohadagi islohatlarga asos boldi.

5. Oilaviy va mafkuraviy tarbiya.

6. Ota – onalar savodhonligi.

7. Buvalar va buvilar tarbiyasi.

8.Mahalla – tarbiyachi.

9. Ayol, ona – ozgulik timsoli

10. Ana`nalar, udumlar, rasm – rusm.

11. Muloqat madaniyati.

12.Ta`lim muassasalari.

13.maktabgacha ta`lim muassasalari.

  Xulosa shuki, mafkuraviy tarbiya odam tug`ilgandan so`ng oilada ota – ona tasirida boshlanadi, songra mahalla, ta`lim muassasalari, mehnat jamoalari, malakani oshirish muassasalarida davom va umrining oxirigacha olib boriladi.

 

Adabiyotlar.

1.     I.A.Karimov O`zbekiston XXI asr bo`sag`sida: Xavfsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. T. O`zbekiston, 1997.

2.     Karimov . I.A. tarixiy xotirasiz kelajak yo`q T. 1998.

3.     Karimov.I.A, jamiyatimiz mafkurasi xalqni – xalq, millatni – millat qilishga xizmat qilsin T. O`zbekiston, 1999.

4.     Karimov.I.A. Olloh qalbimizda va dilimzda. T. 1999

5.     Karimov.I.A Ozod va obod vatan, erkin va farovon hayot – pirovard maqsadimiz T., O`zbekiston, 2000a adolat ustuvorligi .

6.     Karimov.I.A Vatanimiz tinchligi va xavfsizligi o`z kuch – qudratimizga, xalqimizning hamjihatligi va bukilmas irodasiga bog`liq. T., O`zbekiston, 2004.

7.     Karimov.I.A El – yurtga xalol, vijdonan xizmat qilish. Har bir rahbarning muqaddas burji. Andijon Viloyati xalq deputatlari kengashining navbatdan tashqari sessiyada sozlangan nutqi ishonch, 2004 yil 26 may.

8.     Karimov.I.A Qonun va adolat ustuvorligi faoliyatimiz mezoni bolsin Surxandaryo viloyati xalq deputatlari. Kengashning navbatdan tashqari sessiyasida so`zlangan nutq / xalq so`zi, 2004 yil 2 iyun .

9.     Karimov.I.A Yuksak ma`naviyat yengilmas kuch. / T., O`zbekiston, 2008.

10.                       Karimov.I.A Jahon moliyaviy – iqtisodiy inqizori va O`zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo`llari hamda choralari. T., O`zbekiston, 2009.

11.                       O`zR Prezidenti I.A. Karimovning “Milliy istiqlol g`oyasi”: asosiy tushuncha va tamoyillar fani boyicha ta`lim dasturlarini yaratish va respublika ta`lim tizimiga joriy etishg`risidagi farmoyishi  / 2001 yil 18 yanvar.

12.                       Ahmedov A.A. Ulug`bek / T., Fan. 1990.

13.                       Ahmedov.B.A.Amir Temur / T., Fan, 1996.

14.                       Avloniy Abdulla Turkiy guliston yohud axloq / T., Sharq, 1994.

15.                       Azizxojoyev A.A. Chin O`zbek ischi T., Akademiya, 2003.

16.                       Beruniy Abu Rayhon. Qadimdan qolgan yodgorliklar. T.,Fan, 1973.

17.                       Buxoriy Muhammad Ibn Ismoil. Hadis 4 jildlik. T., 1992

18.                       Ibodov J.H. Markaziy Osiyoda Uyg`onish davri qomusiy aniq fanlar tarixidagi orni. T.,2008.

19.                       Ibodov .J.H. IX – XVI asrlarda yashagan markaziy Osiyo olimlarining falsafiy qarashlari va aniq fanlar sohasida kashfiyotlari. T., 2009. 160 b

20.                       Èáîäîâ.Äæ.Õ Ýíöèêëîïåäèè ó÷åíûõ Öåíòðàëüíîé Àçèè IX – XVIII âåêîâ êàê èñòî÷íèêè ïî èñòîðèè òî÷íûõ íàóê (ïî ðóêîïèñíûì ìàòåðèàëîì) Ò., Ìåâðèóñ, 2010. 178ñ

21.                       Èáîäîâ. Æ.Õ. Èáîäîâà.Ø.Ì. àêñèîëîãèÿ – ôèëîñîôèÿ öåííîñòåé. Ò., 2006.38ñ.

22.                       Ibodov.J.H., Matveyevskaya. G.P. Ulug`bek shogirdi – Ali Qushchi.T., 1994.36 bet

23.                       Ibodov.J.H. Matviyevskaya G.P.Ahmad Farg`oniy ziyoziyot va falakiyot tarixidagi o`zni. / T., Istiqlol 1998 86 bet.

24.                       Ibrogimov.A.A. Muftiylar sulolasi  / T.Mevrius,2010 144b.

25.                       Milliy istiqlol g`oyasi. Ma`ruzalar matni. / T., 2001 96 bet.

26.                       Mustaqillik izohli ilmiy ommavor lugat. / T., 2003

27.                       O`zR Konstitutsiya / T., 2003

28.                       Óñìàíõîäæàåâ À.Õ. Æèçíü Ìóôòèåâ Áàáàõàíîâûõ: Ñëóæåíèå âîçðîæäåíèþ Èñëàìà â Ñîâåòñêîì Ñîþçå / Ìîñêâà – Íèæíèé Íîâãîðîä Ìåäèíà, 2008.254ñ

29.                       Ibodov.J.Kh. Al – Hububi Al – Khorezmi and his “Resear boock / Fransaction of the international Science conference” Role and significance of telecommunications and information texnologies in modern society / T., 2005. vol III 116-122

30.                       Ibodov Z.Kh. On discoveries in exact sciences by the scientists of Mirzo Ulug`bek Akademy of sciences International Conference of it promotion DSVA / T.,2007. 118 – 124

31.                       Ibodov J.Kh. Knowledge classification in encyclopedies “Keys of sciences” by Abu Abdullah al – Khorezmi (Xc) and “Pearl of the crown for decoration of Dubaje” by qutb ad Din ash – Shirazi // Transaction of international conference. T.2009 Vol.1. 196 – 197.Vol II 325 327.

32.                       Internet saytlari.


 

1). www.gov.uz

2). www.press – service.uz

3). www.bilim.uz

4). www.philosophy.ru

5). www.fiasofia.ru

6). www.philosophy.nsc,ru

7). www.philosophy.albentina.ru

8). www.history.ru

9). www.philosophy.com

 

 


[1] Milliy istiqlol goyasi: Asosiy tushuncha va tamoyillar ./ T., O`zbekiston, 2000.7-bet.

[2] Karimov I.A. O`zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura, T.O`zbekiston, 1996 76 bet.   

 

[3] Karimov I.A. asarlar 7 jild, 160 bet

[4] KarimovI.A Asarlar 6 jild 125-190bet

[5] Karimov I.A. ozbek xalqi hech qachon hech kimga qaram bolmaydi. Toshkent O`zbekiston 2005 54 bet.

[6] Karimov I.A ozod va obod vatan erkin va farovon hayot pirovard maqsadimiz T2000,19b.

[7] Karimo.I.A imperiya davrida bizni ikkinchi darajali deb hisoblar edilar. Toshkent Ozbekiston 2005 16 bet.