ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ

 

ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ИҚТИСОДИЁТ УНИВЕРСИТЕТИ

 

“ФАЛСАФА” КАФЕДРАСИ

 

 

 

 

 

 

 

МУБОРАК ҒАНИЕВА

 

 

 

 

 

“МАЪНАВИЯТ АСОСЛАРИ”, “ДИНШУНОСЛИК”

ФАНЛАРИДАН ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯСИ

 

 

 

 

 

 

 

 

ТОШКЕНТ – 2010

 

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ

 

ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ИҚТИСОДИЁТ УНИВЕРСИТЕТИ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ИҚТИСОДИЙ ТАЪЛИМДА ЎҚИТИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ

 

 

 

 

 

 

 

М.О.ҒАНИЕВА, Д.Н.РАХМАТОВА

«МАЪНАВИЯТ АСОСЛАРИ» ФАНИ БЎЙИЧА ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯСИ

 

 

 

 

 

 

 

ТОШКЕНТ – 2010

 

 

М.О.Ғаниева, Д.Н.Рахматова. «Маънавият асослари» фанидан таълим технологияси. Услубий қўлланма «Иқтисодий таълимда ўқитиш технологиялари» сериясидан. – Т.: ТДИУ, 2010, 131 бет.

 

 

 

 

 

 

Иқтисод фанлари доктори, профессор Б.Ю.Ходиевнинг умумий таҳрири остида

 

 

Лойиҳа муҳаррири:

Иқтисод фанлари доктори, профессор А.Ш.Бекмуродов, Педагогика фанлари номзоди, доцент М.К.Хошимова.

 

Тақризчилар:

Фалсафа фанлари доктори, профессор И.Саифназаров, Фалсафа фанлари доктори, профессор С.Отамуродов.

 

 

 

 

 

 

Услубий қўлланмада  «Маънавият  асослари»  фанини  ўқитиш  бўйича  таълим

технологиялари,  уларни

қўллаш  бўйича  услубий  тавсиялар  баён  этилган.  Ушбу

тавсиялар дидактик тамойиллар, маъруза ва семинар машғулотлари технологияларини ишлаб чиқиш усул ва  воситалари, уларнинг муҳим белгиларидан иборат таълимни технологиялаш қоидаларини ҳисобга олган ҳолда лойиҳалаштирилган.

Китоб  «Маънавият  асослари»  фанини  ўқитишдаги  барча  олий  ўқув  юрти профессор-ўқитувчилари учун мўлжалланган

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Иқтисодиёт, 2010

 

 

М У Н Д А Р И Ж А

 

КИРИШ.....………………………………………………………………......................……..5

«МАЪНАВИЯТ АСОСЛАРИ» ФАНИ БЎЙИЧА ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯСИНИНГ КОНЦЕПТУАЛ АСОСЛАРИ……......................……….................................................... 6

1.  «Маънавият асослари» фанининг долзарблиги ва ўқитиш     структураси…............... 7

2.  «Маънавият асослари» фанининг мазмуни……………………………........................ 12

3.   «Маънавият асослари» фани бўйича маъруза ва амалий        машғулотларда ўқитиш технологияларини ишлаб      чиқишнинг концептуал асослари…........................…….. 21

МАЪРУЗА ВА АМАЛИЙ МАШҒУЛОТЛАРДА ЎҚИТИШ

ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ……………………………….....................…………………….... 24

1-мавзу.  Ислом  Каримовнинг  миллий  –  маънавий  тикланиш  концепцияси  ва унинг миллий мустақилликни мустаҳкамлашдаги аҳамияти

1.1.  Кириш-мавзу бўйича маърузани олиб бориш технологияси…...................... 25

2-мавзу. Маънавият асослари фанининг предмети тушунчалари, уларнинг

ўзаро  муносабатлари  ва  хусусиятлари.  Маънавиятнинг  таркибий уларнинг ўзаро муносабатлари ва ривожланиш хусусиятлари

қисмлари,

2.1.     Мавзу  бўйича  информацион-кўргазмали  маърузани                олиб  бориш технологияси………………..........................………….                                             30

2.2.   Индивидуал топшириқларни бажаришга асосланган         амалий машғулот технологияси………………….......................................…              .......................... 40

3-мавзу. Маънавият, иқтисодиёт ва уларнинг ўзаро боғлиқлиги

3.1.  Мавзу бўйича информацион маълумотга эга бўлган

маърузани олиб бориш технологияси………………………….                        44

3.2.  Индивидуал топшириқларни бажаришга асосланган

амалий                машғулот

технологияси…………………………………...................... 53

4-мавзу.  Маънавиятнинг  сиёсат, миллийлик ва умуминсонийлик

ҳуқуқ

ва  ҳокимиятдаги  ўрни.

Маънавиятда

4.1.   Мавзу бўйича информацион маълумотга эга бўлган           бахс-мунозарали маърузани олиб бориш технологияси……….                                                                                                  58

4.2.   Индивидуал топшириқларни бажаришга асосланган         амалий машғулот технологияси…………………………………                                             ......................... 67

5-мавзу.

Қадимги     Марказий    Осиё    халқлари    маънавиятининг    шаклланиш

жараёнлари. Ислом динида маънавият ва шахс маънавий қиёфасининг талқини

5.1.      Мавзу  бўйича  информацион  тематик  маърузани                 олиб  бориш технологияси……………………………………….                                                              71

5.2.   Индивидуал топшириқларни бажаришга асосланган         амалий машғулот технологияси………………………………….                                            ......................... 77

6-мавзу. Амир Темур ва темурийлар сулоласи даврида маънавият

6.1.        Мавзу    бўйича    конференция    –    маърузани    олиб                          бориш технологияси…………………………………………….                                               ..... 81

6.2.   Индивидуал топшириқларни бажаришга асосланган         амалий машғулот технологияси…………………………………                                             ......................... 91

7-мавзу.    Жадидчиларнинг     маърифатпарварлик

ҳаракати    ва    унинг     халқ

маънавиятини    кўтаришда    тутган     ўрни.     Мустамлакачилик     ва йилларида маънавият

қарамлик

7.1.                      Мавзу бўйича муаммоли-маърузани олиб бориш технологияси………………………………………………….....................................…..... 95

7.2.   Индивидуал топшириқларни бажаришга асосланган муаммоли амалий машғулот технологияси………………….........................................................................….99

8-мавзу. Ватанпарварлик, инсонпарварлик ва ўз миллатига садоқат шахс маънавиятининг муҳим мезонлари. Иймон, диёнат, адолат, меҳр-шавқат ва эътиқод, поклик, ҳалоллик ва вафодорлик шахс маънавий фазилатлари

8.1.    Мавзу бўйича информацион маълумотга эга бўлган баҳс-мунозарали маърузани олиб бориш технологияси………................................................................................................ 103

8.2.   Индивидуал топшириқларни бажаришга асосланган амалий машғулот технологияси……………………………….....................................................................…111

9-мавзу “Миллий ўзликни англаш, миллатлараро тотувликни таъминлаш шахс

маънавияти   белгилари.

Ҳуқуқий   саводхонлик, қонунга   итоаткорлик   давлат

Тизимига ҳурмат ва фуқаролик бурчига садоқат-шахс маънавий баркамоллиги

мезонлари. Шахс маънавиятини ривожлантириш омиллари ва воситалари”

9.1. Информацион маълумотга эга бўлган        баҳс-мунозарали маъруза бўйича режа-топшириқ ва ўқув-услубий материаллар.                                                                                121

Ўқув-услубий                адабиётлар                ва                электрон                ресурслари рўйхати                                                                                                                                              126

К И Р И Ш

«Маънавият   асослари»   фанидан   таълим   технологиясида   баён  этилган   дарс

машғулотларида  янги  технологияларни ишлаб чиқилган.

қўллаш

қонун-қоидаларига  таянган

ҳолда

Талабаларга билим беришда замонавий таълим технологияларининг аҳамияти тўғрисида сўз борганда Президентимиз И.А.Каримовнинг “Ўқув жaрaёнигa янги axбoрoт вa пeдaгoгик тexнoлoгиялaрни кeнг жoрий этиш, бoлaлaримизни кoмил инсoнлaр   этиб   тaрбиялaшдa   жoнбoзлик   кўрсaтaдигaн   ўқитувчи   вa   дoмлaлaргa

эътибoримизни  янaдa  oшириш,

қисқaчa  aйтгaндa,  тaълим-тaрбия  тизимини  сифaт

жиҳaтидaн бутунлaй янги бoсқичгa кўтaриш диққaтимиз мaркaзидa бўлиши дaркoр”1 деган сўзларини таъкидлаш ўринлидир. Бу масала “Баркамол авлод йили” Давлат дастурида ҳам асосий йўналишлардан бири сифатида эътироф этилган.

Китобда    келтирилган    таълим    технологияларининг

ҳар    бири    ўзида    ўқув

машғулотини ўтказиш шарт-шароити тўғрисида ахборот материалларини, педагогик мақсад, вазифа ва кўзланган натижаларни, ўқув машғулотнинг режаси, ўқитишнинг усул ва воситаларини мужассамлаштирган. Шунингдек, бу ўқув машғулотининг технологик  картасини,  яъни  ўқитувчи  ва  ўқувчининг  мазкур  ўқув  машғулотида

эришадиган     мақсади      бўйича

ҳамкорликдаги     фаолиятнинг     босқичма-босқич

таърифланишини ҳам ўз ичига олади.

Китоб таркиби кириш, таълим технологиясининг концептуал асослари,

ҳар бир

мавзу бўйича маъруза ва семинар машғулотларида ўқитиш технологиясидан иборат. Маълумотлар  максимал  даражада  умумлаштирилган  ва  тартибга  солинган.  Уларни

ўзлаштириш  ва  ёдда  сақлаб фойдаланилган.

қолишни  кучайтириш  учун  жадвал  ва  чизмалардан

Китобнинг   концептуал    асослари

қисмида    дастлаб    «Маънавият    асослари»

фанининг долзарблиги ва аҳамияти, мазкур ўқув фанининг таркибий тузилиши, ўқитишнинг усул ва воситаларини танлашда таянилган концептуал фикрлар, коммуникациялар, ахборотлар берилиб, сўнгра лойиҳалаштирилган, ўқитиш технологиялари тақдим қилинган.

(1)    Тўққиз турдаги маъруза машғулотлари: кириш, тематик, муаммоли,  визуал–

маъруза,    бинар    маъруза,    маъруза-мунозара,

ҳамкорликдаги    маъруза,    аввалдан

режалаштирилган хатоли маъруза, шарҳловчи маъруза берилган.

(2)    Семинар машғулотларида муаммоли семинар, билимларни кенгайтириш ва чуқурлаштиришга йўналтирилган семинар, ишбилармонлик ўйинларига асосланган, аниқ ҳолатларнинг ечими бўйича семинар ўтиш технологиялари мавжуд ва ҳ.к.

Ҳозирги кунда жаҳон тажрибасидан кўриниб турибдики, таълим жараёнига ўқитишнинг   янги,   замонавий   усул   ва   воситлари   кириб   келмоқда   ва   самарали

фойдаланилмоқда.    Жумладан,    Тошкент    давлат   иқтисодиёт   университетида

ҳам

инновацион  ва  замонавий  педагогик

ғоялар  амалга  оширилмоқда:  ўқитувчи  билим

олишнинг ягона манбаи бўлиб қолиши керак эмас, балки талабалар мустақил ишлаш жараёнининг ташкилотчиси, маслаҳатчиси, ўқув жараёнининг  менежери бўлиши лозим. Таълим технологиясини ишлаб чиқиш асосида айнан шу ғоялар ётади.

Муаллифлар, ушбу қўлланмани тайёрлашда амалий ёрдам кўрсатгани ва қўллаб- қувватлагани                          учун    профессор    Б.Ю.    Ходиевга,   профессор    А.Ш.    Бекмурадовга,

 

1 Ўзбекистон Конституцияси – биз учун демократик тараққиёт йўлида ва фуқаролик жамиятини барпо этишда мустаҳкам пойдевордир. – Президент Ислом Каримовнинг Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қабул қилинганининг 17 йиллигига бағишланган тантанали маросимдаги маърузаси // Халқ сўзи, 2009 йил 6 декабрь.

“Фалсафа” кафедраси жамоасига, жумладан, техник ишларда ёрдам кўрсатганлиги учун Д.Б.Шодиевга ўз миннатдорчиликларини билдиради.

 

 

 

 

«МАЪНАВИЯТ АСОСЛАРИ» ФАНИ БЎЙИЧА ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯСИНИНГ КОНЦЕПТУАЛ АСОСЛАРИ

 

 

 

1.  «МАЪНАВИЯТ АСОСЛАРИ» ФАНИНИНГ ДОЛЗАРБЛИГИ ВА ЎҚИТИШ СТРУКТУРАСИ

 

 

Инсоният ва жамиятлар ривожида миллий ва умумбашарий маънавий мерос ва бойликларнинг юқори аҳамияти ҳақида тасаввурга эга бўлиши керак:

–                  маънавиятнинг      предмети,       тушунчалари,       таркибий маънавиятнинг иқтисод, сиёсат, ҳуқуқ ва ҳокимиятдаги ўрнини;

қисмлари,

–                  маънавият ва унинг жамият тараққиётида тутган ўрни, миллий-маънавий тикланиш, унинг миллий мустақилликни мустаҳкамлаш ва миллий тараққиётдаги аҳамиятини;

–                  глобаллашув жараёнлари ва маънавий таҳдидлар;

–                  маънавиятдаги миллий ва умуминсоний жиҳатлари, маънавиятнинг тарихий, илмий-назарий ва амалий заминлари, инсон маънавияти шаклланганлигининг асосий мезонларини билиши керак.

Ўз иш фаолиятида маънавий-маърифий ишларни режалаштириш ва амалга ошириш кўникмасига эга бўлиши керак.

Маънавият инсон руҳий камолотининг муҳим мезонларидан бирини ташкил қилади. У  миллат  абадийлигини  ва  мамлакат  тараққиётини  таъминлашдаги  устувор  омил

ҳисобланади. Шунинг учун ҳам Президентимизнинг“Биз xaлқимизнинг дунёдa ҳеч кимдaн кaм бўлмaслиги, фaрзaндлaримизнинг биздaн кўрa кучли, билимли, дoнo вa бaxтли бўлиб яшaши учун бoр куч вa имкoниятлaримизни сaфaрбaр этaётгaн экaнмиз, бу бoрa-дa мaънaвий тaрбия мaсaлaси, ҳеч шубҳaсиз, беқиёс aҳaмият кaсб этaди. Aгaр биз бу мaсaлaдa ҳушёрлик вa сезгирлигимизни, қaтъият вa мaсъулиятимизни йўқoтсaк, бу ўтa муҳим ишни ўз ҳoлигa, ўзибўлaрчиликкa тaшлaб қўядигaн бўлсaк, муқaддaс қaдриятлaримизгa

йўғрилгaн  вa  улaрдaн  oзиқлaнгaн  мaънaвиятимиз-дaн,  тaриxий

xoтирaмиздaн  aйрилиб,  oxир  –  oқибaтдa

ўзимиз  интилгaн  умумбaшaрий  тaрaққиёт

йўлидaн  четгa  чиқиб

қoлишимиз  мумкин.»2    -  деб  таъкидлаганлиги  бежиз  эмас.

Маънавиятнинг  ана  шу  муҳим  роли  ва  аҳамиятидан  келиб  чиққан

ҳолда,  миллий-

маънавий  тикланиш,  ёшларни  юксак  маънавият  соҳиби  ва  баркамол  инсон

қилиб

тарбиялаш  мустақиллик  йилларида  давлат  сиёсати  даражасига  кўтарилди.  Мазкур

сиёсатни  реал

ҳаётга  тадбир  этишда  республикамизда  «Маънавият  ва  маърифат»

жамоатчилик    марказини    тузиш

ҳамда    унинг    фаолиятини    такомиллаштиришга

бағишланиб чиқарилган Президент Фармонлари, “Миллий ғоя тарғиботи ва манавий-

маърифий   ишлар    самарадорлигини   ошириш    тўғрисида” Маҳкамасининг қарорлари катта аҳамиятга эга бўлди.

қарори       ва    Вазирлар

Айниқса, 1997 йилдан бошлаб республика олий таълим тизимига «Маънавият ва маърифат асослари» курсининг киритилиши бу амалий ишлардан энг муҳими бўлди. Ўтган давр тажрибалари кўрсатдики, мазкур курснинг таълим тизимига киритилиши

ўзини  оқлади.  Чунки  бу  курсни  ўрганишга  талаба  ёшларнинг

қизиқишлари  ортиб

бормоқда. Айниқса, уларнинг миллий ўз-ўзини англашларида, миллатпарварлик ва ватанпарварлик туйғуларининг мустаҳкамланишида мазкур курснинг ўқитилиши ижобий роль ўйнамоқда. Уларга эътиқод, иймон, ҳалоллик, поклик, меҳр-шафқат каби туйғуларни шакллантиришга, ўз миллати ва ватанининг манфаатларини тушуниб етишларига ёрдам бермоқда.

 

2  Каримов И. Юксак маънавият – енгилмас куч. Т., «Маънавият», 2008. 4-бет.

Республикамиз  олимлари  бу  курснинг  катта  тарбиявий  аҳамиятидан  келиб чиққан ҳолда унинг дастурини ишлаб чиқдилар, илмий мақолалар ва илмий оммабоп

асарларни  эълон

қилдилар.  Шунинг  билан  бир

қаторда,  тўпланган  тажрибаларни

умумлаштириб  бориш  асосида  дастурни  миллий  истиқлол

ғояси,   мамлакатимиз

тараққиёти ва тарбиявий ишларни ривожлантириб бориш заруриятидан келиб чиққан

ҳолда кучайтириб бориш, уни такомиллаштиришга эҳтиёж ҳам ортиб бормоқда.

Чунки, маънавиятни ўрганиш тажрибалари кўрсатдики, у кўп қиррали тушунча

бўлиб, ўз ичига жуда кўп масалаларни

қамраб олади. Ана шу масалаларнинг бошқа

ижтимоий фанларда ўрганилмайдиган ёки кам ўрганилаётган қирраларини бир тизимга

келтиришни  тақозо

қилмоқда.  Аммо  уни  амалга  ошириш  осон  эмас.  Бу  дастурни

тузишда

ҳисобга    олиниши   керак    бўлган    биринчи   масала    бўлса,    иккинчидан,

мамлакатимиз  тараққиёти

ва  миллий  тикланишимизнинг

ҳозирги  босқичида  юзага

келган янги долзарб масалалардан келиб чиққан

ҳолда талаба

ёшлар маънавиятини

ривожлантириш,  уларни  баркамол  инсон

қилиб  тарбиялашнинг  янги  услублари  ва

омилларини излаб топиш ҳамда уларни дастурда акс эттириш ҳам зарур бўлади.

 

Ўқитишнинг мақсад ва вазифалари

Президентимиз И.А.Каримов томонидан жамиятимизни янгилаш мақсадида ишлаб чиқилган беш тамойил ҳаётга собитқадамлик билан татбиқ этилаётган ҳозирги пайтда маънавий-маърифий ишларни амалга ошириш, миллий истиқлол ғояларини ҳар бир киши онгига сингдириш ва пировард натижада маънавий баркамол, комил инсонни,  эркин  шахсни  тарбиялаш  давлатимиз  сиёсатининг  устувор  йўналишлари

бўлиб

қолмоқда. Бу

ғоя тўлалигича барча, шу жумладан олий таълим тизимига

ҳам

тааллуқлидир.

Жамиятимизда таълим-тарбия тизимини соғлом инсонпарварлик йўналишида қайта ташкил этиш, уни замон талаблари даражасига кўтариш, баркамол, маънавий дунёси бой, ахлоқий пок, комил инсонларни тарбиялаш кечиктириб бўлмайдиган, давлат  аҳамиятига,  миллат  келажагига  молик  вазифа  бўлиб  турибди.  «Маънавият

асослари» курсини олий таълим тизимида ўқитилиши амалга оширилишига хизмат қилмоғи лозим.

ҳам ана шу муҳим вазифани

Ҳозирги даврда ҳамма соҳада фаннинг ўрни ва мавқеи тобора ортиб бормоқда, Янги техника ва технологияга кенг йўл очиш, уни малакали бошқара оладиган ва айни чоғда чинакам инсоний фазилатларини ўзида мужассамлантирган, маънавий баркамол кадрларга ижтимоий талаб тобора ортиб бормоқда.

Маълумки, илмий-техника инқилобининг ижтимоий табиий оқибатлари бутун тараққийпарвар инсониятни жиддий ташвишга солаётгани сир эмас. Бинобарин, рўй

бераётган  фан  ва  техника  ривожини

ҳар  бир  жамият  маънавий  ахлоқий  муҳитини

соғломлаштириш билан узвий боғлиқ ҳолда боришини таъминлаш фавқулодда муҳим вазифа бўлиб турибди.

XXI аср одамларида, аввало  ёш, ўсиб келаётган  кадрларга  тор сохавий (технократик) тафаккур тарзидан доиравий (фалсафий) тафаккур тарзига ўтиш, миллий, ирқий, диний ва бошқа муносабатларда инсонпарварликни намоён этадиган янги даврининг бошланиши асри бўлиб қолиши керак. Бунда эса маънавий тарбиянинг ўрни ва аҳамияти каттадир. У инсон қалбини мунаввар этиш, унинг рухи соғлом, ахлоқи пок

бўлишига  эришиш,  уни  буюк  мақсадларга  йўллаш  учун  ички  рағбат  бўлувчи

ғоя

бўлиши, у одамларда, хусусан талаба ёшларда комил инсонлик сифатларини тарбиялаш воситаси бўлиб қолмоғи лозим. Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт ижтимоий

ва маънавий

қиёфаси бугунги тузган режаларимиз, амалга оширадиган ишларимизга

монанд тарзда намоён бўлади.

Мана  шу  юқорида  баён  этилган  фикрлар  «Маънавият  асослари»  курсининг умумий мақсад ва вазифаларини белгилаб беради.

Маънавият

ҳозирги кунда хақли равишда табиатнинг олий ва ноёб маҳсули -

инсоннинг маънавий ахлоқий камолоти унинг шахс сифатида шаклланиши, маънавий баркамол инсон бўлиб етишишини ўргатувчи ва шунга йўлловчи курслардан бирига

айланиб

қолди. Талабаларимиз халқимизнинг бой маънавий меросини умуминсоний

маънавий бойликлар билан уйғун ҳолда ўрганиб ўзларида ижобий маънавий-маърифий сифатларни шакллантиришлари лозим.

Бизнингча  олий  ўқув  юртларида  «Маънавият  асослари»  курсини  ўқитишни

қуйидаги талаблар асосида амалга ошириш мақсадга мувофиқдир:

1.  Таълимни инсонпарварлаштиришнинг марказий масаласи ёшларда юксак маънавият, юксак ахлоқ, фуқаролик сифатларини шакллантириш, инсоннинг ор-номуси, шаъни, иймони, масъулияти каби туйғуларни, ватанпарварлик, инсонпарварлик каби маънавий-рухий фазилатларни тарбиялашдан иборат.

2.  Мутахассисларнинг   касбий,   ихтисослик   тайёргарлигига   миллатимиз-нинг   бой

маънавий   меросидан   озиқ

оладиган,   уларнинг   юксак   маънавий          ахлоқий

имкониятлари, кенг дунёқараши ақл-идроки билан ўзаро мувофиқ келиши зарур.

3.  Ўзбекистон      мустақиллик      туфайли      жаҳонга      юз       тутди,      жаҳон

ҳам

Ўзбекистонга  ўз  бағрини  очмоқда.  Бинобарин,  энди  биз  тарбиялаётган  кадрлар жаҳон халқлари билан доимий мулоқотда бўладилар. Ўзбекистонга, унинг халқига

ҳар  бир  кадрнинг  шахсий  интеллекти,  маънавий-ахлоқий

қиёфасига

қараб  баҳо

берадилар, муносабат белгилайдилар. Бундай шароитда бўлажак мутахассиснинг ўз касбини қай даражада устаси эканлиги, айни чоғда Ўзбекистон фуқароси сифатидаги

фазилатларига,     яьни     маънавий     дунёсига

қараб     хорижликлар     халқимиз,

мамлакатимиз ҳақида тасаввурга эга бўладилар. Буни ҳар бир ёш авлод, жумладан талаба назарда тутиши, шундан келиб чиқиб таълимга, хусусан ўз маънавий дунёсини бойитишга муносабат белгилаши, ўз-ўзини, миллий ўзлигини англаши муҳим.

4.  Мустақил    Республикамизда    мавжуд    бўлган   муаммоларни

ҳал    этиш    калити

юртимизда маънавий-ахлоқий муҳитни миллий заминда соғломлаштиришдир. Ўзбек

миллий    хусусиятидаги     дўстликни

ҳамкорликни,

ҳамнафасликни,     иймонли-

эътиқодлиликни  улуғлаш,

қийин  аҳволда

қолганларга

ҳар  доим  ёрдамга  келиш,

шукроналик  билан  яшаш,  босиқ-вазминлик,  инсоф-диёнатлилик,  шарм-хаёлилик, иффатлилик фазилатларини шакллантиришга ёрдам бериш каби талаблар қуйилди.

 

Ўқув режасидаги бошқа фанлар билан алоқаси

«Маънавият асослари» курси энг аввало ўқув режасидаги гуманитар ва ижтимоий-иқтисодий фанлар билан узвий алоқада. «Маънавият асослари» янги ўқув курси сифатида ўз мақсади, вазифалари, объект, услубияти, услуби воситаларига суяниб   иш   кўриш   билан   бирга   Ўзбекистон   тарихи,   фалсафа,   этика,   эстетика,

диншунослик,   маданиятшунослик,   педагогика,   Миллий   истиқлол

ғояси:    асосий

тушунча ва тамойиллар каби фанлар ва курслар билан чамбарчас боғлиқ. Мазкур курс инсон              маънавий-интелектуал   ўсишида,    ижтимоий    муносабатларнинг    маънавий-

ахлоқий,

ҳодисавий асослари каби масалаларда услубият, услубий ва мазмунан бир-

бирини тўлдириб келишини кўришимиз мумкин.

Маънавият асослари курси иқтисод фани билан бозор иқтисодиётига хос бўлган тадбиркорлик,                              омилкорлик     ишбилармонлик     сифатларини     ёшларда,      бўлғуси

мутахассисда шакллантириш йўлларини ишлаб чиқишда

ҳамкорлик

қилади. Миллий

истиқлол ғоясининг маънавий асослари халқимизнинг узоқ бой тарихи билан боғланиб

кетган. Миллий истиқлол

ғояси миллатнинг ўз мустақиллигини

қўлга киритиш, уни

мустаҳкамлаш,     мамлакатни    ва    халқни    тарақкий    эттиришдан    иборат    бўлган мақсадларни  ўзида  мужассамлантиргандир.  Бу  мақсадни  амалга  ошириш  учун  эса

маънавий юксак комил инсоннинг муҳим мезонларидан бири миллий

ғоя мустаҳкам

бўлиши, миллати мақсад ва манфаатларини тўлиқ англаган бўлиши лозимдир.

Демак  маънавият  асослари  курсидаги

ҳар  бир  мавзуда  Миллий  истиқлол

ғоясини узвий равишда талабаларга етказиш зарур бўлади.

 

 

Машғулотлар турлари бўйича ўқув соатларининг

тақсимланиши

(жами 32 соат)

 

№

Мавзулар

Маъруза соати

Семинар соати

Муста-қил таълим

БИРИНЧИ БОБ

Маънавият асослари предмети, ривожланиш қонунлари, тушунчалари ва жамият тараққиётида тутган ўрни

1.

Ислом Каримовнинг миллий маънавий тик-ланиш концепцияси ва унинг миллий муста-қилликни мустаҳкамлашдаги аҳамияти.

2

1

3

2.

Маънавият асослари фанининг предмети ту- шунчалари, уларнинг ўзаро муносабатлари ва хусусиятлари. Маънавиятнинг таркибий қисмлари, уларнинг ўзаро муносабатлари ва ривожланиш хусусиятлари.

2

1

3

3.

Маънавият,     иқтисодиёт     ва     уларнинг     ўзаро боғлиқлиги.

2

2

3

4.

Маънавиятнинг   сиёсат,   ҳуқуқ   ва   ҳокимиятдаги ўрни. Маънавиятда миллийлик ва умуминсонийлик.

2

2

3

ИККИНЧИ БОБ

Маънавиятнинг тарихий, назарий, илмий ва амалий заминлари

5.

Қадимги Марказий Осиё халқлари маънавиятининг шаклланиш жараёнлари. Ислом динида маънавият ва шахс маънавий қиёфасининг талқини.

2

2

2

6.

Амир  Темур  ва  Темурийлар  сулоласи  дав-рида маънавият

2

2

2

7.

Жадидчиларнинг маърифатпарварлик ҳаракати ва унинг халқ маънавиятини кўтаришда тутган ўрни. Мустамлакачилик ва қарамлик йилларида маънавият.

2

2

2

УЧИНЧИ БОБ

Маънавият тараққиётининг мезонлари.

 

8.

Маънавий баркамол инсон тушунчаси ва унинг шарқона  таърифи.  Ватанпарварлик, инсонпарварлик ва ўз миллатига садоқат шахс маънавиятининг муҳим мезонлари. Иймон, диёнат, адолат, меҳр-шавқат ва эътиқод, поклик, ҳалоллик ва вафодорлик шахс маънавий фазилатлари.

2

1

3

9.

Миллий ўзликни англаш, миллатлараро тотувликни таъминлаш шахс маънавияти белгилари. Ҳуқуқий саводхонлик, қонунга итоаткорлик давлат тизимига ҳурмат ва фуқаролик бурчига садоқат-шахс маънавий баркамоллиги мезонлари. Шахс маънавиятини ривожлантириш омиллари ва воситалари.

2

1

3

 

Жами

18

14

24

2.  «МАЪНАВИЯТ АСОСЛАРИ» ФАНИНИНГ МАЗМУНИ

 

 

БИРИНЧИ БОБ.

Маънавият асослари предмети, ривожланиш қонунлари, тушунчалари ва жамият тараққиётида тутган ўрни

1-мавзу. Ислом Каримовнинг миллий маънавий тикланиш концепцияси ва унинг миллий мустақилликни мустаҳкамлашдаги аҳамияти. (2 соат)

Ислом Каримовнинг миллий-маънавий тикланиш тушунчасига таҳлили. Унинг

Ўзбекистонни янгилаш ва ривожлантиришнинг йўли: — умуминсоний

қадриятларга

содиқлик; халқимизнинг маданий меросини мустаҳкамлаш ва ривожлантириш; инсоннинг ўз имкониятларини ёрқин намоён қилиши; ватанпарварлик каби негизларга асосланиши тўғрисидаги концепцияси маънавий тикланишимизнинг назарий- методологик асоси эканлиги.

Ислом  Каримовнинг маънавият  тушунчасига  таърифи  ва  унинг  маънавиятни

одамни руҳан покланишига,

қалбан улғайишига чорлайдиган, инсон ички дунёсини,

иродасини бақувват, иймон эътиқодини бутун қиладиган, виждонини уйғотадиган куч эканлиги ҳақидаги фикри.

Ислом Каримовнинг халқнинг маънавияти ва маданияти, унинг ҳукуқий тарихи

ва  ўзига  хослиги

қайта  шаклланаётганлиги,  жамиятимизни  янгилаш  ва  тараққий

эттириш йўлидан мувоффаққиятли равишда олға силжитишдаги хал килувчи ва белгиловчи аҳамиятга эга эканлиги тўғрисидаги ғояси ва унинг миллий тикланишидаги тутган ўрни.

Ислом  Каримовнинг  миллий

ғоя   ва   миллий   мафкуқа   концепцияси   ва   у

томонидан маънавиятни тиклаш ва юксалтиришга мамлакатда амалга оширилаётган барча ислоҳотлар тизимида устувор вазифа сифатида қаралиши ва унинг сабаблари.

Мустақиллик йилларида миллий маънавиятни тиклаш ва ривоклантиришда Ислом Каримовнинг хизматлари.

Ўзбек халқининг миллий-маънавий тикланиши ва мустақилликни мустаҳкамлашда Ислом Каримов томонидан ишлаб чиқилган концепциянинг назарий, методологик ва амалий аҳамияти.

Курснинг мақсади, вазифалари, манбалари ва услуби. Уни ўқитишнинг зарурияти ролининг ошиб бориш сабаблари ва давлат сиёсатида устувор вазифалардан бирига айланиши.

 

2-мавзу. Маънавият асослари фанининг предмети тушунчалари, уларнинг ўзаро муносабатлари ва хусусиятлари. Маънавиятнинг таркибий қисмлари, уларнинг ўзаро муносабатлари ва ривожланиш хусусиятлари. (2 соат)

 

«Маънавият»  тушунчасининг  моҳияти.  Маънавият  хар  бир  инсоннинг  ички

рухиятининг   ижобий

қирралари,    ақл-заковати,    унинг   ўз-ўзини    англаши,    аниқ

мақсадлар сари фаоллик кўрсатиш салоҳияти эканлиги.

Маънавият  асосларининг  предмети  инсон  ва  жамият  маънавий

 

ҳаёти,  унинг

мақсади комил инсон, иймон, эътиқоди бугун, иродаси бақувват, эркин фуқаро маънавиятини шакллантириш ва жамият маънавий салоҳиятини ривожлантириш эканлиги.

Инсон  шахсининг  шаклланиши  маънавиятнинг  пайдо  бўлиши  билан  узвий боғлиқлиги, маънавият, шахс, миллат ва жамият омиллари ўзаро боғлиқ эканлиги.

Маънавият ривожланишидаги миллий маънавий меросларга, унинг тарақкиёт тажрибаларига таяниш ва миллий маънавий таъсир кўрсатиш, узаро бойитиш ва умуминсоний қирраларни ўзлаштириш қонуниятлари.

Шахснинг    ўз-ўзини     англаши,    билимдонлик,

қалби     поклик,    сахийлик,

самимийлик, хайрихохлик, имонлилик, ҳалоллик, эътиқодлилик, диёнатлилик, поклик,

меҳр-шафқат, виждонлилик,  ростгўйлик, адолатпарварлик,  ота-онага

ҳурмат,  оилага

садоқатлилик,     миллий     ўз-ўзини     англаш,     миллий

ғурур,     миллатпарварлик,

ватанпарварлик,     миллат     тақдирига     нисбатан     маъсулияти,     миллий     манфаат устуворлигини хис этиш, миллий тил, миллий тарих, адабиёт, санъат, урф-одатлар,

анъаналар,

қадриятларни    ўзлаштириш,     давлат     тизимига

ҳурмат,

қонунларга

итоаткорлик, жамоа анъаналарига хайрихохлик, вазминлик, ўз касбининг моҳир устаси

бўлиш,  мамлакат  ички  ва  ташқи  сиёсатидан  хабардор  бўлиш,

ҳаётида  бўладиган

қарашларда фаоллик кўрсатиш кабиларнинг маънавият категориялари эканлиги.

Маънавият жамиятни ривожлантиришнинг муҳим омилларидан бири эканлиги.

Унинг  шахс  фаоллигини  ва  меҳнат  унумдорлигини  ошириш,

жамиятда  тотувлик,

якдилликни таъминлаш ва умуммиллий манфаатларни уйғунлаштиришда қудратли куч эканлиги. Миллий истиқлол ғоясининг маънавий асослари.

Маънавий мерос, маданият, таркибий қисми эканлиги.

қадриятлар, маърифат ва мафкура маънавиятнинг

Маънавий мерос-маънавият ривожланишининг узоқ

даврлар давомида таркиб

топтан,  авлоддан-авлодга  бойлик  сифатида  ўтиб  борувчи,  инсон  ақл-заковатининг меваси сифатида кейинги авлодларга хизмат қилувчи бойлик эканлиги.

Аждодлар маънавий меросининг  авлодлар

ҳаётида  намоён  бўлиши  ва  унинг

хусусиятлари. Маънавий мерос илдизларининг мустаҳкамлиги ва чуқурлиги миллий тараққиётнинг муҳим омили эканлиги.

Қадрият тушунчаси. Унинг жамият ҳаётининг тарихий тараққиёт жараёнида

шаклланган  ва ривожланган,  ўтмишда,

ҳозирги  кунда  ва  келажакда

ҳам  иктимоий,

иқтисодий, маънавий тараққиётига ижобий таъсир этадиган, кишилар онгига сингиб, ижтимоий аҳамият касб этадиган моддий ва маънавий бойлик эканлиги. Унинг бутун инсоният томонидан фан, техника, ахлоқ, одоб, тафаккур, ишлаб чиқариш ва бошқа соҳаларда қўлга киритилган ютуқларда намоён бўлиши. Миллий, диний, минтақавий ва умуминсоний қадриятлар ва уларнинг ўзаро муносабатлари.

Маданият тушунчаси. Унинг инсоният томонидан яратилган барча моддий ва маънавий бойликлар мажмуаси эканлиги. Маърифатнинг билим ва илмни англатувчи тушунча эканлиги. Маърифатни ривожлантириш саводхонлик ва илмий салоҳиятининг даражасини кўтариш эканлиги.

Мафкура тушунчаси. Унинг давлат, жамият, миллат, синф ёхуд ижтимоий гуруҳлар манфаатини ифодаловчи, ҳимоя қилувчи сиёсий, ҳуқуқий, фалсафий, диний, бадиий ғоя, назария ва қарашлар тизими эканлиги. Миллий ғоя ва миллий мафкура, уларнинг ўзаро муносабати. Миллий ғоя, миллий мафкура миллатни бирлаштирувчи ва уни умуммиллий мақсадларга йўналтирувчи қудратли омил эканлиги.

Маънавий    мерос,

қадриятлар,     маданият,    маърифат     ва    мафкура     каби

омилларнинг шахс, миллат, давлат ва жамият тараққиётидаги ўрни ва аҳамияти.

 

3 мавзу. Маънавият, иқтисод ва уларнинг ўзаро боғлиқлиги (2 соат)

Иқтисодиётнинг муайян ижтимоий тузумдаги ишлаб чиқариш муносабатлари мажмуи эканлиги.

Эҳтиёжлар, манфаатлар инсон хаётий фаолиятининг харакатлантирувчи кучи.

Иқтисодий     эҳтиёжлар      ва     маънавият.Иқтисодий

ҳаётни     шакллантириш     ва

ривожлантириш   -    маънавиятнинг   ўзига    хос    шакли   эканлиги,   Ислом   Каримов иқтисодиёт ва маънавиятнинг ўзаро боғлиқ эканлиги тўғрисида.

Маънавият жамиятнинг юксак иқтисодий тарақкиётга эришишининг омили эканлиги. Жамият маънавияти тараққиётида иқтисодий омилларнинг роли катта эканлиги. Юксак маънавият иқтисодий самарадорлик ва сифат гарови эканлиги.

Бозор иқтисодиётини маънавийлик нуқтаи назаридан тахлили. Унга ўтиш юксак тараққиёт имконияти эканлиги. Ўтиш даврида содир бўладиган иқтисодий қийинчиликлар шароитида маънавий омиллар ролининг ошиб бориш сабаблари.

Маънавият    иқтисодий

ҳаётда     содир    бўладиган    уюшган    жиноятчилик,

тамаъгирлик, юлғучлик, алдамчилик, порахўрлик каби салбий иллатларни тугатишнинг, тадбиркорлик, яратувчилик, фаоллик, сахийлик каби ижобий фазилатларни   шакллан-тиришнинг   муҳим   омили   эканлиги.   Кишиларнинг   халол

иқтисодий баркамолликка эришиши, улардаги саҳоват ва ёрдам кўрсатиш,

ҳомийлик

қилиш фазилатларининг намоён бўлиши маънавий юксаклик белгиси эканлиги.

Маънавиятнинг  иқтисодий  муаммоларни

ҳал

қилишда  мамлакат  аҳолисини

уюштирувчи  ва  фаоллаштирувчи  куч  эканлиги.  Ривожланган  иқтисодиёт  -  юксак маънавият мезони.

 

4-мавзу. Маънавиятнинг сиёсат, ҳуқуқ ва ҳокимиятдаги ўрни.

Маънавиятда миллийлик ва умуминсонийлик. (2 соат)

Маънавият,  сиёсат-ижтимоий

ҳодиса  эканлиги.  Уларнинг  бир-биридан  фарқи,

ўзаро боғлиқлиги ва ижтимоий функциялари.

Сиёсат  ва  сиёсий

қарашларнинг  маънавиятга  таъсири.Сиёсат,  давлат,  синфлар,

ижтимоий гуруҳлар, миллатлараро муносабатлар тизимлари ва уларнинг маънавий мезонлари. Сиёсатнинг шакллари ва маънавиятда намоён бўлиш хусусиятлари. Сиёсатнинг ижтимоий моҳияти: адолатли, адолатсиз, тараққийпарвар, зўравонлик, реакцион сиёсатлар ва уларнинг маънавий заминлари.

Реакцион  сиёсат  парокандалик,  жамият  маънавияти

қашшоқлигининг  белгиси

эканлиги.   Жамият аҳамияти.

ҳаётида   сиёсий   бақрқақрорликни   таъминлашда   маънавиятнинг

Маънавиятнинг шахс сиёсий фаоллигини ошириш омили эканлиги.  Маънавият ва

ҳуқуқ.

Ҳуқуқ

ижтимоий муносабатларда одамларнинг расман тенглик тамойилларини

ифодаловчи  меъёр  эканлиги  ва  унинг  маънавий  илдизлари.

Ҳуқуқий   меъёрларни

белгилашда жамият аъзолари маънавий даражаларининг аҳамияти.

Фуқаролак

ҳуқукий  маданиятининг  тараққий  этиши  жамиятда  барқарорликни

таъминлашнинг   муҳим    шакли   эканлиги.

Ҳуқуқий    маданиятни   ривожлантиришда

маънавий омилнинг роли.Маънавият ва ҳокимият.

Ҳокимиятнинг алоҳида шахс, гуруҳ, одамлар, ташкилот, сиёсий партия, давлатнинг

ижтимоий

ҳамкорлик

ҳаракатларини  бошқариш  институти  эканлиги.

Ҳокимиятнинг

маънавий    илдизлари.

Ҳокимият     фаолиятида    маънавий    омилларнинг    аҳамияти.

Маънавият

ҳокимият    тизимида    манфаатларни    уйғунлаштирувчи    омил    эканлиги.

Ҳокимият  тизимида  раҳбар  маънавияти  ва  унинг  мезонлари.  Уларда  фидойилик,

халқпарварлик,   ватанпарварлик,

қонун   устуворлигига   амал

қилишлик,   мамлакат

манфаатларини

ҳимоя

қилишлик,    хушёрлик,    вазминлик    каби    фазилатларнинг

зарурлиги.Ҳокимиятнинг  бошқарув  тизимига  маънавий  баркамол  шахсларни  жалб

қилиш  давлат  тараққиётининг  муҳим  шакли  эканлиги.  Сиёсат,

ҳуқуқ

ва  ҳокимият

институтларининг маънавий асосларини мустаҳкамлаш жамият тараққиётининг муҳим омили эканлиги.

Маънавият, этнослар, халқлар ва мамлакатлар.Миллий маънавият тушунчаси, унинг миллат  рухияти,  миллий  онг,  унинг  тафаккури,  хатти-ҳаракатлари,  турмуш  тарзи,  урф-

одатлар, анъаналар ва қадриятлар билан боғликлиги.

Миллий    маънавияг

ҳар    бир    миллатнинг   ўзига    хослиги    ва    умрбоқийлигини

таъминловчи омил эканлиги.Миллий маънавиятнинг ўзига хос ривожланиш хусусиятлари. Миллий маънавиятнинг умуминсоний маънавият даражасига кўтарилиш концепцияси.

Умуминсоний маънавият таҳлили. Унинг барча миллатлар ва этносларнинг ўзига хос томонларини ўзида мужассамлаштирганлигини ва эҳтиёжларини, манфаатларини акс эттириши.

Этник бирлик ва миллий маънавиятлар. Турли тарихий ва ижтимоий-иқтисодий шароитларда миллий маънавиятларнинг ўзаро алоқадорлиги.

 

Миллатлараро маънавий-маърифий муносабатларнинг тарихий шакллари.Демократик жамият шароитида миллий маънавий эҳтиёжнинг ўсиб бориши, миллатлар ва мамлакатлараро маънавий-маърифий муносабатларининг кенгайиши ва чуқурлашуви.

Маънавият илдизлари мустаҳкам миллатнинг келажаги порлоқлиги ва унинг букилмас

қудратга эга эканлиги.

Ҳар бир миллатнинг умуминсоний маънавиятидан муносиб ўрин

эгаллашга интилиш тамойиллари.Маънавиятда миллий махдудлик ва айирмачиликка интилишнинг салбий оқибатлари. Миллатчилик, буюк давлатчилик ва ирқчилик маънавий қашшоқликнинг жирканч белгиси эканлиги. Шарқ ва ғарб маънавияти, уларнинг миллий ва умуминсоний хусусиятлари. Шарқ ва ғарб халқлари маънавиятларини бир-бирига қарама-

қарши

қўйишга интилишларни танқид. Миллий маънавий тикланишнинг моҳияти. Ўзбек

миллий  маънавиятининг  мустақиллик  шароитида

қайта  тикланиш  жараёнлари  ва  унинг

жаҳон цивилизациясидаги мавқеини тиклашдаги ютуқлари.

 

ИККИНЧИ БОБ.

Маънавиятнинг тарихий, назарий, илмий ва амалий заминлари.

 

5-мавзу. Қадимги Марказий Осиё халқлари маънавиятининг шаклланиш жараёнлари. Ислом динида маънавият ва

шахс маънавий қиёфасининг талқини. (2 соат)

 

Қадимги   халқ

оғзаки   ижодиёти  ва   ёзма  ёдгорликларида   Марказий   Осиё

халқларининг маънавий ҳаёти, урф-одатлари ва ахлоқий фазилатларининг ёритилиши. («Китоби Жамшид», «Эрқўбби» афсонаси, «Зарина ва Медия Стриотия», «Тумарис»,

«Широқ» афсоналари).Марказий Осиёдаги энг

қадимги динлар ва уларда маънавият

билан  боғлиқ

бўлган

ғоялар.  Зардуштийлик.  «Авесто»  —  зардуштийлик  динининг

муқаддас китоби.

Монийлик   таълимотида   маънавият   масалаларининг   талқини.   Маздакчилик

таълимотида  маънавият  масалалари.  Ўрхун-Енисей  ёзма  ёдгорликларида

қадимги

туркий халқларнинг ўз ватанини севиш, ўз халқига садоқати, жангларда мардлик ва жасорат кўрсатиш каби ахлоқий фазилатларнинг ифода этилиши. Қадимги қўлёзма ва оғзаки ижод манбалари маънавият илдизлари ва уларни ўрганишнинг маънавий тикланишда тутган аҳамияти.

Ислом ва маънавият. Қуръони Карим мусулмонларнинг муқаддас китоби. Унда маънавият тушунчаси ва шахснинг маънавий қиёфасининг мезонлари. Шариатда ҳуқуқ ва ахлоқ меъёрларининг бирлиги. Ислом динида халол ва харом, фарз, суннат, макрух, яхшилик ва ёмонлик, савоб ва гуноҳ инсофлилик, виждонлилик, меҳр ва шафқатлилик, ростгўйлик, фирибгарлик, зўравонлик, ўғрилик, босқинчилик, таъмагирлик ва порахўрлик тушунчалари.

Ислом динида ота-онага меҳр-муҳаббат,

ғамхўрлик,

қариндошчилик, фарзанд

тарбияси, оилага садоқат, тенглик ва биродарлик,

ҳурмат ва эҳтиром, софдиллик ва

самимийлик, ўзаро ёрдам ва камтарлик, саломлашиш ва дўстлашиш, муайян ҳуқуқий

меъёрларни  эътироф  этиш  ва  уларга  риоя

қилиш,  жамиятда  тартиб  интизом  ва

осойишталикни сақлаш масалалари ва уларнинг маънавий юксакликни таъминлашдаги роли.

Тасаввуф тушунчаси ва унинг маънавий - ғоявий илдизлари. Назарий ва амалий тасаввуф. Тасаввуф нафс ва ақл ҳақидаги таълимотнинг таҳлили. Тасаввуфнинг асосий

оқимлари  ва  уларнинг

ғоявий  мазмуни  ва  инсоннинг  маънавий  камолотида  тутган

ўрни.Марказий Осиёда яшаб ижод этган буюк сўфийлар ва мутафаккирларнинг шахс

маънавий камолоти

ҳақидаги таълимотлари. Юсуф

Ҳамадоний,  Замахшарий,  Аҳмад

Яссавий,  Хўжа  Абдуллоҳ

Fиждувоний,  Абу  Али  Муҳаммад  Ибн

Ҳаким Термизий,

Нажмиддин Кубро, Баҳовуддин Нақшбанд, Хўжа Ахрор, Абдураҳмон Жомий, Мир Алишер Навоий, Машраб ва бошқаларнинг маънавият ва шахс маънавий камолоти ҳақидаги ғоялари.

Ислом  маънавий

қадриятлари  ва  ахлоқ-одоб  нормаларининг  умуминсоний

характери. Диний бағрикенглик — миллий

ғоянинг тамойили эканлиги.Собиқ

шўро

тоталитаризми шароитда ислом маънавий-аҳлоқий қадриятларининг таъқиб этилиши.

Мустақиллик   шароитида   уларни

қайта   тиклаш    соҳасида    амалга    оширилаётган

тадбирлар ва уларнинг маънавий тикланишдаги аҳамияти.Ислом Каримов асарларида

ислом дини ва исломий қадриятларнинг жамиятимиз

ҳаётида тутган ўрни ва ролини

янада ошириш зарурлиги

ҳақидаги масалаларни ёритилиши.Ислом динидан

ғаразли

мақсадларни амалга ошириш йўлида фойдаланишга уринишлар, уларнинг маънавий

қашшоқлик    белгиси    эканлиги.   Бундай    уринишларнинг   чинакам

қадриятларга,

жамиятимиз, давлатимиз ва миллатимиз тараққиётига таҳдиди.Ислом динидан умуммиллий ва умуминсоний маънавиятни тиклаш йўлида фойдаланишнинг назарий ва амалий аҳамияти.

 

6-мавзу. Амир Темур ва темурийлар сулоласи даврида маънавият (2 соат)

Амир Темурнинг буюк давлат арбоби, юксак маънавият соҳиби эканлиги. Унинг маънавият  ва  маданият  хомийси  эканлиги.  «Темур  тузуклари»  асарида  маънавият

масалалари    ва   унда   комил    инсон

қиёфаси   фазилатларининг

қўйилиши.«Темур

тузуклари»да  подшохлар,

ҳокимлар,  давлат  арбоблари  ва  амадлорларнинг,  оддий

аскарлар ва аҳоли қатламларининг ҳуқуқий ва маънавий меъёрларининг ифодаланиши:

-     кишининг  ўзига,  бажараётган  ишига,  эгаллаб  турган  лавозимига одоб-ахлоқ меъёрлари;

қўйилган

-      инсоннинг Ватанга, халқига, ўз оиласига ва дўстига муносабатини акс эттирувчи маънавий мезонлар;

-   инсоннинг кундалик ҳаёти, юриш туриш қоидаларини акс эттирувчи ахлоқий меъёрлари;

-     илм-фан арбоблари, дин пешволари, донишмандларга муносабатларни акс эттирувчи одоб меъёрлари;

-       ота-онага, ўз устозига, унга яхшилик бахш этган кишиларга бўлган муносабатларини акс эттирувчи маънавий-ахлоқий нормалар.

Мирзо Улуғбек, Алишер Навоий ва Мирзо Бобур Темурийлар сулоласи давридаги маънавият, маърифат ва маданият ривожланишида буюк хизматлар қилган давлат арбоблари эканлиги. Уларнинг маърифат, илм, меҳр-шафқат, инсонийлик, ватанпарварлик ғоялари ва уларнинг миллий маънавиятда тутган ўрни.

Амир Темур ва темурийлар сулоласи даврида яратилган моддий ва маънавий мерослар ва уларнинг ўзбек халқининг мустақиллик шароитида маънавий тикланишидаги аҳамияти.

7-мавзу. Жадидчиларнинг маърифатпарварлик ҳаракати ва унинг халқ маънавиятини кўтаришда тутган ўрни.

Мустамлакачилик ва қарамлик йилларида маънавият. (2 соат)

 

Унда     маърифат,     инсон    эрки,

қадри    ва     миллий    манфаат

ғояларини

қўйилиши.Жадидларнинг миллий матбуотни шакллантириш борасидаги харакатлари ва

унинг халқ

маънавий савиясининг кўтарилишидаги аҳамияти. Уларнинг маданият ва

санъат муассасаларини вужудга келтиришдаги харакатлари.

Жадидчиларнинг  ислом  динига  бўлган  муносабатлари.Махмудхўжа  Беҳбудий,

Мунаввар

қори  Абдурашидхон,  Абдулла  Авлоний  ва  Хамза  каби  жадидчиларнинг

таълим беришни ислоҳ қилиш тўғрисидаги ғоялари, амалий харакатлари ва уларнинг маънавиятни  кўтаришдаги  роли.Фитрат  ижодида  маънавият  масалалари  Абдулла

Қодиқий  асарларида  миллий  маънавиятнинг  юксак  даражага  кўтарилиши.

Унинг

асарларида оилавий муносабатларнинг ўзбек миллий маънавиятнинг гултожи сифатида тараннум этилиши. Чўлпон шеъриятида шахс ички рухий кечинмаларининг акс эттирилиши ва унинг маънавий тараққиёт учун аҳамияти. Жадидлик - миллий истиқлол

ғоясининг  теран  томи  эканлиги.Жадидлик

ҳақакатининг  ўзбек  миллий  маънавий

маърифий тараққиётида тутган тарихий ва амалий аҳамияти.

Чоризм босқинчиларининг мамлакатни ва халқни мустамлакага айлантиришга уни ўз маънавиятидан маҳрум қилиш тўғрисидаги ғоялари, амалий ишлари ва уларнинг моҳияти.

Босқинчиларнинг   халқни    ўз    маънавиятидан   маҳрум

қилишдан    кўзлаган

мақсадлари. Марказий Осиёнинг Россия томонидан босиб олиши шароитида минтақа халқлари маънавиятига етказган зарарлари ва уларнинг оқибатлари.

Октябрь инқилоби тўнтариши ва ягона мафкура хукмронлига вужудга келиши

ҳамда унинг халқ онгига зўравонликни сингдириши.

Бу хатти-ҳаракатларнинг миллий маънавиятга салбий таъсири.

Қарамлик шароитида ўзбек халқининг она тили, миллий мероси, урф-одатлари,

қадриятлари,  эътиқоди,

ғурури,  анъаналаридан  маҳрум  этилиши.  Собиқ

тоталитар

шўро тузумининг ўзбек халқи миллий-маънавий заминлақига етказган зарарлари ва унинг оқибатлари.

Мустамлакачилик  ва  совет

қарамлиги  шароитида  ўзбек  халқининг  миллий

озодлик, тарихий ва миллий

қадриятларни тиклаш учун олиб борган курашлари ва

уларнинг миллий-маънавий меросларини асраб қолишдаги аҳамияти.

Ўз  миллий  меросини,  тарихини,  урф-одатлари,  анъаналар  ва

 

қадриятларини

сақлаб

қолиш,  ўзлаштириш

ҳар  бир  миллат  ва  унинг  вакили

ҳисобланган

ҳар  бир

шахснинг инсоний ва маънавий бурчи эканлиги.

Мустамлакачилик ва қарамлик йилларида миллий маънавиятга етказилган зарар ва унинг оқибатларини тугатишнинг мустақиллик шароитидаги муаммолари ҳамда ҳал қилиш имкониятлари.

 

УЧИНЧИ БОБ

Маънавият тараққиётининг мезонлари.

 

8-мавзу. Маънавий баркамол инсон тушунчаси ва унинг шарқона таърифи.

Ватанпарварлик, инсонпарварлик ва ўз миллатига садоқат шахс маънавиятининг муҳим мезонлари. Иймон, диёнат, адолат, меҳр-шавқат ва эътиқод, поклик, ҳалоллик ва вафодорлик шахс маънавий фазилатлари. (2 соат)

Баркамол инсон таърифи. Ислом Каримов томонидан баркамол инсон тушунчасига берилган таърифнинг мохияти. У аввало, онги юксак, мустакил фикрлай оладиган, хулқ - атвори билан узгаларга ибрат бўладиган билимли, маърифатли киши эканлиги.

Маънавий баркамол ва комил инсоннинг ақлий, ахлоқий, маънавий фазилатларининг юксак бўлиши. Кишиларнинг чуқур ва замонавий билимга, кенг дунёқарашга, мустақил фикрлаш салоҳиятига эга бўлиши, унинг юксак маънавий камолот соҳиби бўлишининг асосий шарти эканлиги.

Маънавий баркамоллик ва комилликнинг қирралари ва асосий мезонлари: Ҳар

бир  инсоннинг  ўз-ўзини  англаши,  ўзга  инсонларни

қадрлай  билиши,  инсон  зотини

улуғлай  билиши,  инсоният  томонидан  бунёд

қилинган  барча  моддий  ва  маънавий

бойликларни ўзлаштиришга интилиши, унинг ички ва ташқи дунёсининг, соғлом фикри ва оқилона сўзи билан амалий фаолиятининг, дили билан тилининг бирлиги маънавий етукликнинг асосий қирралари ва мезонлари эканлиги.

Комил  инсоннинг  шарқона  фазилатлари,  Шарқ

халқлари  тарбия  тизими  ва

услубининг ўзига хос хусусиятлари.Миллий истиқлол ғоясида комил инсон ғоясининг талқини.

Ислом Каримов ақл-заковатли, юксак маънавиятли кишиларни тарбиялай олсаккина, олдимизга қўйилган мақсадларга эриша оламиз, юртимизда фаровонлик ва тараққиёт қарор топади, — деган концептуал ғоясининг мазмуни, уни амалга ошириш вазифалари ва воситалари.Маънавий баркамол, комил инсонни тарбиялаш заруриятининг ошиб бориш сабаблари. Унинг миллат, мамлакат ва умуминсоният олдида турган улкан вазифалар билан боғлиқ эканлиги.

Ватан ва ватанпарварлик тушунчалари. Ватанни она каби улуғлаб «она - Ватан»,

- дейилишининг моҳияти. «Ватангадолик», «Ватан-фурушлик» тушунчалари, уларнинг инсон учун оғир қисмат ва маънавий қашшоқлик белгиси эканлиги.

Ҳар бир инсоннинг ўз она заминида яшаши, унинг манфаатлари йўлида фидоий бўлиши юксак олий неъмат эканлиги. Ягона замин ва ягона тақдир тушунчаларининг маънавий илдизлари. «Ватанни севмоқ-иймондандир», - ҳикматининг мазмуни ва унга амал қилиш ҳар бир шахснинг инсоний бурчи эканлиги.

Ватанпарварлик  авлоддан-авлодга  мерос  бўлиб  ўтаётган

қадрият  эканлиги.

Ватанни душмандан ҳимоя қилиш, уни бир бутунлигини кўз қорачиғидек асраш, унинг равнақи йўлида фидоий бўлиш ҳар қандай инсон маънавиятининг мезони эканлиги.

Ислом Каримовнинг «Биз фидоий ватанпарварга таянамиз», «Биздан озод ва

обод Ватан

қолсин»  ва  «Ватан  саждагоҳ

каби муқаддасдир»

ғояларининг  моҳияти,

уларни ёшлар руҳиятига сингдиришнинг зарурияти.

Миллий         мустақилликни         мустаҳкамлаш         ватанпарварликнинг        ва миллатпарварликнинг муҳим белгиси.

Мустақиллик      ва      бозор      муносабатларининг     шаклланиши      шароитида ватанпарварлик туйғуларининг мустаҳкамлаш зарурияти.

Инсонпарварлик тушунчаси, унинг,  инсон, инсонга  дўст,

ҳамдард, кўмакдош

каби  фазилатлар  эканлиги.  Инсонпарварликнинг  ижтимоий-сиёсий,  иқтисодий  ва маънавий-маърифий қирралари.

Инсоннинг ўз-ўзини англаши инсонпарварликнинг маънавий мезони эканлиги.

Миллий истиқлол ғоясида ватан равнақи, халқ фаровонлиги масалалари.

Ўзбекистоннинг  «Соғлом  авлод»  дастури  ва  унинг  инсонпарварлик  моҳияти.

Худбинлик,  зўравонлик,  жоҳиллик,  манманлик,  ўзини  ўзгалардан  устун

қўйишга

интилиш, ёвузлик кабиларнинг инсонпарварликка зид эканлиги. Ота-она, Ватан ва ўз миллати олдида маъсулиятини тушуниб етиш, дўсту-биродарга, қариндош-уруғга меҳр

оқибатли,  мурувватли  бўлиш,  ўтганларнинг  руҳини  шод  этиш  инсонпарварликнинг ажралмас белгилари эканлиги.

Ўз миллатига садоқатли бўлишнинг моҳияти, унинг миллат манфаатлари йўлида

фидоий бўлиш,

қадр-қийматини, урф-одатлари, анъаналари,

қадриятлари ва миллий

бирликни мустаҳкамлаш каби фазилатлар эканлиги.Ўз миллатининг келажаги йўлида

қайғуриш, ҳар бир маънавиятли инсоннинг бурчи эканлиги. Ёшлар ва фикрлар хилма-

хиллиги,  ёшлар  онгига  миллий

ғоя  ва  мафкурани  сингдириш  зарурияти,  ёшлар

руҳиятида ватанпарварлик, инсонпарварлик ва ўз миллатига садоқат туйғуларини мустаҳкамлаш борасидаги вазифалар ва уларни амалга ошириш миллий маънавий тараққиётнинг зарурий шарти эканлиги.

Иймон тушунчаси. Иймонли шахc маънавий киёфасининг мохияти. Иймонлиликнинг шахс учун муқаддаслиги ва юксак маъсулият эканлиги. Иймон тушунчасининг ислом таълимотидаги талқини.

Иймон ва викдон тушунчаларининг муштараклиги. Унинг ҳар бир киши ҳатти- ҳаракатларига баҳо берилишида бош мезон эканлиги.

Диёнат тушунчаси, диёнатли бўлишлик кишининг юксак маънавий фазилати, унинг шахс кундалик амалий хаётидаги ўрни.

Адолат  тушунчаси.  Унинг  ахлокий  ва  хуқуқий  меъёрий  тушунча  эканлиги.

Адолатнинг одиллик ва тўғрилик мезони эканлиги, унинг маънавий

қиймати.Меҳр-

шафқатлилик тушунчаси. Унинг шахс маънавиятининг ажралмас фазилати эканлиги. Диёнат ва меҳр-шафқатлик тушунчаларининг узвий боғликлиги ва маънавият тизимидаги ахамияги.

Эътиқод тушунчаси.  Унинг  киши  онги  ва дунёқарашида  ўрнашиб

қолган  ва

амалга оширилиши лозим бўлган шахснинг кундалик эхтиёжига айланган интилиш, хатти—ҳаракатлар тизими ва маънавиятнинг ажралмас кисми эканлиги.

Бозор муносабатларига ўгиш даврининг мураккаб шароитида кишилар ўртасидаги муносабатларда иймонлилик, дииёнатлилик, адолатлилик, меҳр- шафқатлилик, эътиқодлилик, поклик ва халоллик фазилатлари ролининг ошиб бориши. Бу фазилатларни шакллантириш муаммолари.

Ёшлар дунёқарашлари ва ҳатти-харакатларида эътиқодлилик, поклик, ҳалоллик, Ватанни севиш каби фазилатларини шакллантириш заруриятининг ўсиб бориши.

 

9-мавзу. Миллий ўзликни англаш, миллатлараро тотувликни таъминлаш шахс маънавияти белгилари. Ҳуқуқий саводхонлик, қонунга итоаткорлик давлат тизимига ҳурмат ва фуқаролик бурчига садоқат-шахс маънавий баркамоллиги мезонлари. Шахс маънавиятини ривожлантириш омиллари ва воситалари.

(2 соат)

Миллий ўз-ўзини англаш тушунчаси.

Она тили, туғилиб ўсган заминга, ўз миллий маънавияти, тарихи, мероси, урф-

одатлари,   анъаналари   ва

қадриятларига   мансублигини   тушуниб   етиши,   уларни

ўзлаштириш ва ривожлантириш йўлида

ғамхўрлик кўрсатиш, миллий манфаатларни

тушуниш    миллий   ўз-ўзини    англаш    эканлиги.Миллий   ўз-ўзини    англаш   миллат абадийлигини таъминловчи омил эканлиги.

Ўзбек миллатининг жаҳон цивилизациясида тутган ўрнини, миллий эҳтиёжлари моҳиятини тушуниш ва унинг манфаатларини амалга оширишда фидоийлик кўрсатиш ҳар бир миллат вакилининг маънавий бурчи эканлиги.Ислом Каримовнинг «Элим деб,

юртим  деб,  куйиб,  ёниб  яшаш  керак»,  -

ғоясининг  миллий  ўз-ўзини  англашни

ривожлантиришдаги аҳамияти.Миллатлараро тотувлик тушунчаси.

Мамлакатда   яшаётган   турли   миллат   ва   элатлар   вакилларига,   уларнинг

қадриятларига, урф-одатларига, анъаналарига, меросларига, тарихларига ҳурмат бажо

келтириш, улар билан дўстона ҳамда инсоний муносабатларни ўрнатиш миллатлараро тотувликни таъминловчи омил ва шахс юксак маънавий фазилати эканлиги. Миллий истиқлол ғоясида миллатлараро тотувлик ғояси.

Ҳуқуқий  саводхонлик  тушунчаси.

Қонунларнинг  моҳиятини тушуниш,  уларга

итоат  этиш,

ҳар  бир  шахснинг  ўз  фуқаролик  бурчини  тушуниб  етиши,  ўз

ҳақ-

ҳуқуқлақини эканлиги.

ҳимоя

қила  билиши

ҳуқукий  саводхонлик  ва  маънавийлик  белгиси

Демократия ва ҳуқуқий саводхонлик. Демократик таъмойилларни таъминлашда

ҳуқуқий    саводхонликнинг   роли.    Демократиянинг   умумэътироф    тизимида    шарқ

халқларига хос бўлган хусусиятларни амалиётга тадбиқ

этишнинг миллий-маънавий

ривожланишдаги     аҳамияти.Демократик     тамойилларга     бефарқлик,

қонунларни

менсимаслик,  уларни  паймол  этиш  жохиллик  ва  маънавий

қашшоқлик  белгиси

эканлиги.Ҳуқуқий     саводхонликни     кўтариш,     фуқароларнинг     давлат     тизимига

ҳуқматини,

қонунларга  итоаткорлик  руҳиятини  ва  фуқаролик  бурчига  садоқатини

ривожлантириш умумиллий маънавий тараққиётнинг зарурияти эканлиги.

Шахс маънавияти ва уни шакллантиришда ота-она масъулияти. Мактабгача таълим муассасалари, таълим тизими, маҳалла, адабиёт ва санъат, оммавий ахборот воситалари, ҳуқуқни ҳимоя қилувчи ташкилотлар шахс маънавиятини шакллантирувчи ва  ривожлантирувчи  воситалар  эканлиги.Оилада  ота-оналарнинг  ўз  фарзандлари  ва

фарзандларнинг ота-оналари олдидаги бурчлари, уларни турли халқ турлича намоён бўлиши.

ва миллатларда

Fарбона ва шарқона оила муносабатлари, тарбия услублари, улар ўртасидаги ўхшашликлар ва тафовутларнинг шахслар маънавиятларида намоён бўлиши.«Ота- онасини танимаган танфисини танимас», «Ота рози худо рози», «Оталар сўзи — ақлнинг кўзи», «Оналар сўзи - бахтнинг ўзи», «Отасини оғритган эл ичида хор бўлур,

онасини  оғритган  парча  нонга  зор  бўлур»  халқ маънавиятни шакллантиришдаги аҳамияти.

мақолларининг  шахсда  шарқона

Таълим тизими шахс маънавиятини шакллантиришнинг муҳим омили эканлиги. Мактабгача тарбия ва олий таълим тизимларида маънавиятни шакллантиришнинг йўллари ва услублари.

Адабиёт ва санъат — шахс маънавиятини шакллантириш  ва ривожлантиришнинг муҳим воситаси эканлиги. Ижтимоий — гуманитар фанларнинг талаба-ёшлар маънавиятини ривожлантиришдаги аҳамияти.

Маҳалла - тарбия ўчоғи эканлиги.

Ёшлар маънавиятини шакллантириш ва ривожлантиришда маҳалланинг роли. Радио, телевидения ва вақтли матбуотнинг аҳамияти.Ёшлар маънавиятини ривожлантиришда ёшлар ташкилотларининг роли.

Кадрлар  тайёрлаш  бўйича

қабул

қилинган  миллий  дастурнинг,  адабиёт  ва

санъатни     ривоглантириш,    оммавий     ахборот     воситаларининг    эркин     фаолият

кўрсатишлари     тўғрисида     республика

ҳукумати     томонидан

қабул

қилинган

ҳужжатларнинг     умуммиллий     маънавиятни     ривоглантириш,    миллий     истиқлол

ғояларини халқимиз қалби ва онгига сингдиришдаги аҳамияти.

Шахс маънавиятини ривожлантиришда давлат, нодавлат ва жамоат ташкилотларининг долзарб вазифалари. Ислом Каримов Шахс маънавиятини шакллантириш омиллари ва воситалари тўғрисида.

3.  «МАЪНАВИЯТ АСОСЛАРИ» ФАНИ БЎЙИЧА МАЪРУЗА ВА АМАЛИЙ МАШҒУЛОТЛАРДА ЎҚИТИШ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ ИШЛАБ

ЧИҚИШНИНГ КОНЦЕПТУАЛ АСОСЛАРИ

 

 

Ўзбекистон  миллий  тараққиётнинг  энг  маъсулиятли  босқичи  –  ижтимоий,

сиёсий  ва   иқтисодий

ҳаётнинг   кескин   бурилиш   даврини   бошидан   кечирмоқда.

Жамиятимиз ҳар бир фуқароси ХХI асри ибтидосида, ортда қолган йилларни сарҳисоб қилиш ва келажак ҳаётнинг турли жабҳалари режасини белгилаб олиш муаммосига дуч келиши ижтимоий фан олимлари зиммасига катта вазифаларни юклайди.

Бундай

ҳолларда жамият ижтимоий ривожининг илмий асосланган истиқболи

режасини тузиб, унинг устувор йўналишларини белгилаб олиш ҳал қилувчи аҳамиятга

эга. Арасту ўз вақтида айтганидек, шартнинг бажарилишига:

ҳар доим ва

ҳар жойда эзгуликка эришиш икки

1.  Ҳар қандай фаолият якунидаги мақсадни тўғри белгилашга;

2.  Пировард мақсадга эришиш чора-тадбирларини излаб топишга боғлиқдир3.

Илмий  тилда  буни  фаолиятнинг  методологик  асосини  аниқлаш  ва  мақсадга етишиш, усул ва услубларини тўғри белгилаш дейилади4.

«Ватан, миллат тақдири ҳал бўладиган қалтис вазиятларда тўғри йўлни танлай

олиш  учун  аввало  тарихни  ва Ислом Каримов.

ҳаётнинг  аччиқ-чучугини  билиш  керак»5,  деган  эди

Республика   Президенти   таълим-тарбия   соҳасига   миллий   дидактик   нуқтаи

назардан    ёндашиб,    уни

қуйидагича   таърифлайди:    «Таълим    Ўзбекистон    халқи

маънавиятига яратувчилик фаолиятини бахш этади. Ўсиб келаётган авлоднинг барча яхши имкониятлари унда  намоён бўлади, касб-кори,  маҳорати узлуксиз такомиллашади, катта авлодларнинг доно тажрибаси англаб олинади ва ёш авлодга ўтади»6.

Президентимиз иккинчи чақириқ Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг биринчи сессиясида жамиятимиз тараққиётининг яқин келажагидаги мақсад ва вазифаларини кўрсатади. У ўз нутқида жамият ривожининг етти асосий йўналишини

бирма-бир  тавсиялаб,   уларнинг   истиқболга

қаратилган   мақсад   ва  вазифаларини

белгилаб берди. Долзарб масалалар ичида устувор йўналишлар қаторига сиёсат, давлат қурилиши ва иқтисодиёт соҳаларидан кейин таълим-тарбияни қўйди ва унинг мақсади ҳамда унга етишиши чора-тадбирларини белгилаб берди. Таълим соҳасидаги биринчи масала қилиб «…миллий қадриятларимизни тиклаш, ўзлигимизни англаш, миллий ғоя ва мафкурани шакллантириш, муқаддас динимизнинг, маънавий ҳаётимиздаги ўрнини

ва  ҳурматини  тиклаш  каби  мустақиллик  йилларида  бошланган  эзгу  ишларимизни

изчиллик билан давом эттириш, уни янги босқичга кўтариш ва таъсирчанлигини кучайтиришдир»7 - деди. Президентимизнинг Ушбу кўрсатмалари ижтимоий соҳада фаолият кўрсатаётганларга, шу жумладан таълим-тарбия билан  шуғулланувчиларга ҳам, умумий методологик асос вазифасини ўтайди.

Маъсулиятли ва мураккаб бу вазифа, давлатнинг бошқа тадбирлари

қаторида,

Республика  Олий  Мажлисининг  IX  сессиясида

қабул

қилинган  Кадрлар  тайёрлаш

миллий дастурини рўёбга чиқариш орқали бажарилади. Бу дастурнинг таркибий қисми сифатида таълимнинг янги модели яратилди.

3  Аристотель. Политика. -М.: 1911. С.330.

4  Бўри Эшмуҳаммедов. Илм ҳикмати. –Т.: Ибн Сино номидаги тиббиёт нашриёти. 1999, 12-бет.

5  Каримов И.А. Ўз келажагимизни ўз қўлимиз билан қурмоқдамиз. –Т., «Ўзбекистон», 1999. 4-бет.

6 Каримов И.А. Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли». –Т.,  «Ўзбекистон», 1992. 78-бет.

7  Каримов И.А. «Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт – пировард мақсадимиз». –Т., «Ўзбекистон», 2000.

Президент томонидан илмий асослаб берилган таълим-тарбия моделини амалиётга татбиқ этиш ўқув жараёнини технологиялаштириш билан узвий боғлиқдир. Шу боисдан Кадрлар тайёрлаш миллий дастурида «Ўқув-тарбиявий жараённи илғор педагогик технологиялар билан таъминлаш» унинг иккинчи ва учинчи босқичларида бажариладиган жиддий вазифалардан бири сифатида белгиланди.

Кадрлар тайёрлаш Миллий дастурининг иккинчи босқичи таълим жараёнидаги сифат кўрсаткичларини яхшилаш, яъни жаҳон андозаларига мос, рақобатбардош, юқори савияга эга бўлган мутахассислар тайёрлашдир. Ушбу мураккаб муаммоларни

ечимини топиб уларни амалда кенг

қўллаш олий таълим тизими ходимлари олдига

жуда  катта  вазифалар  белгилайди.  Бунда  аниқ

вазифалар  сифатида  бевосита  ўқув

жараёнини   яхшилаш,    ўқув   дастурларини   янада   такомиллаштириш,   ўқитишнинг

замонавий педагогик технологияларини амалга жорий

қилиш, техник воситаларидан

кенг фойдаланиш ва шу асосда масофадан ўқитишни кенг жорий қилишдан иборатдир.

Таълим  сифати  ва  усулига

қараб  билим

ҳосил  бўлади.  Бу  ўқитувчининг

маҳоратинигина   эмас,   балки  тингловчининг   истак-хоҳиши,

қобилияти  ва  билим

даражасини

ҳам  белгилайди.  Таълим  узоқ

давом  этадиган  жараёндир.  Билим  эса

таълимнинг узлуксизлиги воситасида бериладиган мавҳум тушунчага эга бўлган ҳодисадир. Билим хусусийликка эга бўлса, таълим умумийликка эгадир. Таълим барча учун бир хилда давом этадиган жараён. Билим объектив борлиқдаги воқеа- ҳодисаларнинг инъикоси натижасида инсон миясидаги мушоҳадалар ва тасаввурлар

натижасида

ҳосил    бўладиган   тушунчалар    йиғиндиси   сифатида    намоён   бўлади.

Таълимдаги сифат уни беришда иштирок этадиган кишилар сифати билан белгиланса, билим индивидуалликка эга бўлади. Таълимни амалга оширадиган ёки дарс берадиган кишиларнинг савияси турлича бўлиши мумкин. Лекин гуруҳдаги талабаларга бериладиган таълим бир хилдир. Ўқитувчи билим эмас, балки таълим беради. Талаба эса ана шу таълим жараёнида билимга эга бўлади. Бунинг учун у мустақил ўқийди,

тайёрланади,    мушоҳада

қилади,    тасаввурларга    эга    бўлади,    эшитганлари    ва

ўқитганларини синтез қилади. Натижада билимга эга бўлади.

Ўқув    жараёни    билан    боғлиқ

таълим    сифатини    белгиловчи

ҳолатлар

қуйидагилар:  юқори  илмий-педагогик  даражада  дарс  бериш,  муаммоли  маърузалар

ўқиш,  дарсларни  савол-жавоб  тарзида

қизиқарли  ташкил

қилиш,  илғор  педагогик

технологиялардан  ва  мультимедиа

қўллан-малардан  фойдаланиш,  тингловчиларни

ундайдиган,    ўйлантирадиган    муаммоларни    улар    олдига

қўйиш,    талабчанлик,

тингловчилар   билан   индивидуал  ишлаш,    ижодкорликка   ундаш,   эркин   мулоқот

юритишга,  ижодий  фикрлашга  ўргатиш,  илмий  изланишга  жалб тадбирлар таълим устуворлигини таъминлайди.

қилиш  ва  бошқа

Айтилганлардан келиб чиқган ҳолда «Маънавият асослари» фани бўйича таълим технологиясини лойиҳалаштиришдаги асосий концептуал ёндошувларни келтирамиз:

Шахсга йўналтирилган таълим. Бу таълим ўз моҳиятига кўра таълим жараёнининг барча иштирокчиларини тўлақонли ривожланиш-ларини кўзда тутади. Бу эса  таълимни  лойиҳалаштирилаётганда,  албатта,  маълум  бир  таълим  олувчининг

шахсини  эмас,  аввало,  келгусидаги  мутахассислик  фаолияти  билан  боғлиқ мақсадларидан келиб чиқган ҳолда ёндошилишни назарда тутади.

ўқиш

Тизимли ёндошув. Таълим технологияси тизимнинг барча белгиларини ўзида мужассам этмоғи лозим: жарённинг мантиқийлиги, унинг барча бўғинларини ўзаро боғланганлиги, яхлитлиги.

Фаолиятга йўналтирилган ёндошув. Шахснинг жараёнли сифат-ларини шакллантиришга,       таълим       олувчининг       фаолиятни       активлаштириш       ва

интенсивлаштириш,   ўқув    жарёнида    унинг   барча

қобилияти   ва    имкониятлари,

ташаббускорлигини очишга йўналтирилган таълимни ифодалайди.

Диалогик ёндошув. Бу ёндошув ўқув жараёни иштирокчиларнинг психологик бирлиги ва ўзаро муносабатларини яратиш заруриятини билдиради. Унинг натижасида шахснинг ўз-ўзини фаоллаштириши ва ўз-ўзини кўрсата олиши каби ижодий фаолияти кучаяди.

Ҳамкорликдаги  таълимни  ташкил  этиш.

Демократлилик,  тенглик,  таълим

берувчи ва таълим олувчи ўртасидаги субъектив муносабатларда ҳамкорликни, мақсад ва фаолият мазмунини шакллантиришда ва эришилган натижаларни баҳолашда биргаликда ишлашни жорий этишга эътиборни қаратиш зарурлигини билдиради.

Муаммоли таълим. Таълим мазмунини муаммоли тарзда тақдим қилиш орқали таълим олувчи фаолиятини активлаштириш усулларидан бири. Бунда илмий билимни

объектив

қарама-қаршилиги  ва  уни

ҳал  этиш  усулларини,  диалектик  мушоҳадани

шакллантириш   ва   ривожлантиришни,   амалий   фаолиятга   уларни   ижодий   тарзда

қўллашни мустақил ижодий фаолияти таъминланади.

Ахборотни тақдим қилишнинг замонавий воситалари ва усулларини қўллаш

– янги компьютер ва ахборот технологияларини ўқув жараёнига қўллаш.

Ўқитишнинг    усуллари    ва    техникаси.

Маъруза    (кириш,    мавзуга    оид,

визуаллаш),   муаммовий  усул,  кейс-стади,  пинборд,  парадокслар  ва      лойиҳалар усулларии, амалий ишлаш усули.

Ўқитишни ташкил этиш шакллари: диалог, полилог, мулоқот ҳамкорлик ва ўзаро ўрганишга асоланган фронтал, коллектив ва гуруҳ.

Ўқитиш  воситалари

ўқитишнинг  анъанавий  шакллари  (дарслик,  маъруза

матни) билан бир қаторда - компьютер ва ахборот технологиялари.

Коммуникация   усуллари:    тингловчилар   билан   оператив   тескари   алоқага асосланган бевосита ўзаро муносабатлар.

Тескари алоқа усуллари ва воситалари: кузатиш, блиц-сўров, оралиқ ва жорий ва якунловчи назорат натижаларини таҳлили асосида ўқитиш диагностикаси.

Бошқариш усуллари ва воситалари: ўқув машғулоти босқичларини белгилаб берувчи  технологик  карта                      кўринишидаги  ўқув  машғулотларини  режалаштириш,

қўйилган  мақсадга  эришишда  ўқитувчи  ва  тингловчининг  биргаликдаги

ҳаракати,

нафақат аудитория машғулотлари, балки аудиториядан ташқари мустақил ишларнинг назорати.

Мониторинг  ва  баҳолаш:  ўқув  машғулотида

ҳам  бутун  курс  давомида

ҳам

ўқитишнинг   натижаларини   режали   тарзда    кузатиб   бориш.    Курс   охирида   тест топшириқлари ёрдамида тингловчиларнинг билимлари баҳоланади.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

МАЪРУЗА ВА АМАЛИЙ МАШҒУЛОТЛАРДА ЎҚИТИШ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1                               ИСЛОМ КАРИМОВНИНГ МИЛЛИЙ-МАЪНАВИЙ ТИКЛАНИШ

мавзу              КОНЦЕПЦИЯСИ ВА УНИНГ МИЛЛИЙ МУСТАҚИЛЛИКНИ

МУСТАҲКАМЛАШДАГИ АҲАМИЯТИ

 

1.1.  Маърузани олиб бориш технологияси

Талабалар сони: 62

Вақти: 2 соат

Машғулот шакли

Кириш мавзу бўйича маъруза

Маъруза режаси

1.Ислом Каримов томонидан миллий-маънавий тикланиш концепциясининг ишлаб чиқилиши ва унинг моҳияти.

2.    Ислом Каримовнинг маънавият тушунчасига таърифи, унинг назарий ва  методологик аҳамияти.

3.                   Мустақиллик йилларида миллий маънавиятнинг тикланиши ва ривожланишида И.Каримовнинг хизматлари.

4.       Ўзбек халқининг миллий маънавиятининг тикланиши ва мустақилликни мустаҳкамлашда И.Каримов томонидан ишлаб чиқилган концепциянинг назарий, методологик ва амалий аҳамияти

Машғулотнинг мақсади: Ўқув курси ҳақида умумий тасаввурни шакллантириш, Ислом Каримовнинг миллий-маънавий тикланиш концепцияси ва унинг миллий мустақилликни мустаҳкамлашдаги аҳамияти ҳақида тушунча ҳосил қилиш

Педагогик вазифалар

Ўқув фаолияти натижалари:

Ислом Каримов томонидан ишлаб чиқилган миллий маъ-навий тикланиш концепцияси билан таништириш

Миллий-маънавий    тикланишнинг    моҳия-тини айтиб беради

Маънавият ҳақида тушунча беради, унинг назарий ва методологик аҳамиятини ёритиб бериш

Ислом Каримовнинг маънавият тушунчасига берган таърифини айтиб бера олади, унинг назарий ва методологик мазмунини таҳлил қилади

Мустақиллик йилларида мил-лий - маънавиятнинг тикланиши ва ривожланишида Ислом Каримовнинг хизматларини ёритиб бериш

Ислом Каримов томонидан ишлаб чиқилган Ўзбекистонда XXI асрда маънавиятни ривожлантиришнинг устувор  вазифаларини тўлиқ санаб беради ва изоҳ беради

Ўзбек халқининг миллий маънавиятининг тикланиши ва мустақилликни мустаҳкам-лашда И.Каримов томонидан ишлаб чиқилган концепци-янинг назарий, методологик ва амалий аҳамиятини кенг ёритиб бериш

Ўзбек халқининг миллий маънавиятининг тикланиши ва мустақилликни мустаҳкамлашда И.Каримов томонидан ишлаб чиқилган концепциянинг назарий, методологик ва амалий аҳамиятини айтиб беради

Ўқитиш усуллари ва техника

Маъруза,  «ақлий  ҳужум»,  Т-схема,  мунозара, муаммоли вазиятлар усули

Ўқитиш воситалари

Маъруза матни, тарқатма материаллар, слайдлар, проектор

Ўқитиш шакллари

Жамоа, тўғридан-тўғри ва гуруҳларда ишлаш

 

Ўқитиш шарт-шароити

Техник воситалар билан таъминланган аудитория

Мониторинг ва баҳолаш

Оғзаки  назорат,  савол-жавоб,  ўз-ўзини  назорат

қилиш, рейтинг тизими асосида баҳолаш

Маърузанинг технологик картаси

Иш жараёнлари вақти

Фаолиятнинг мазмуни

ўқитувчи

талаба

I-босқич. Курсга ва мавзуга кириш. (20 минут)

1.1. Ўқув курси номини айтиб, курс доирасида дастлабки умумий тасаввурни беради ҳамда услубий ва ташкилий томонлари билан таништиради

Тинглайдилар

1.2. Курс бўйича ўтиладиган барча мавзулар билан таништиради, уларнинг узвийлиги ҳақида қисқача маълумот беради

Тинглайдилар

1.3. Курс якунида қўйиладиган рейтинг баҳолаш мезонлари билан таништиради (1- илова)

ЎУМ га қарайдилар\

1.4. Курсни ўзлаштиришда фойдаланиш учун зарур бўлган адабиётлар рўйхати билан таништиради

ЎУМ га қарайдилар

 

1.5. Биринчи ўқув машғулоти мавзуси билан таништиради ва унинг мақсади, ўқув фаолияти натижаларини баён қилади

Мавзу номини ёзиб оладилар

 

1.6. Биринчи мавзу юзасидан ақлий ҳужум қоидаси асосида дарс ўтказишни таклиф этади. Доскага «Маънавият нима?» деб ёзади. Талабалар томонидан айтилган фикрларни ёзиб боради ва умумлаштиради (2-илова)

Тушунчаларни эркин фикр орқали билдиради

II-босқич. Асосий (50 минут)

2.1. Мавзу режаси ва таянч тушунчалар билан таништиради

Тинглайдилар

2.2. Маърузани режа бўйича тушун-тиради, ҳар бир режани ниҳоясида умумлаштиради. Жараён компьютер слайдларини намойиш қилиш билан олиб борилади (3-илова)

Тинглайдилар. Слайдга эътибор қаратади, уни ўзига ёзиб олади ва саволлар беради

2.3.   Ҳар   бир   режани   мустаҳкамлаш   учун

қуйидагича саволлар беради:

1.   Миллий-маънавий тикланиш деганда нимани тушунасиз?

2.          Ислом Каримовнинг миллий-маънавий тикланиш концепциясини ишлаб чиққан-лигини нималарда кўрсатиб бера оласиз?

3.      Ислом Каримов томонидан «маъна-вият» тушунчасига берилган таърифнинг моҳияти нимадан иборат?

4.     Нима учун Ислом Каримов маъна-виятни ривожлантиришга устувор вазифа сифатида қарамоқда?

Саволларга жавоб берадилар, эркин баҳс-мунозара юритадилар

2.4.  Таянч  ибораларга  қайтилади.  Талаба-лар иштирокида улар яна бир бор такрор-ланади

Ҳар бир таянч тушунча ва ибо-

 

 

 

раларни муҳо-кама қиладилар. Конспект қила-дилар

III-босқич. Якуний босқич. (10 минут)

3.1. Т-схема техникасидан  фойдаланил-ган ҳолда жуфт-жуфт бўлиб ишлаш учун тингловчиларга: «Маънавияти юксак ин-сон деб кимни айтса бўлади?» Аксинчи-чи? деб ёзилган тарқатма материаллар тарқатади. Ушбу техника орқали мавзу бўйича якунловчи хулоса қилади. (4-илова)

Мустақил Т-схемани

тўлдирадилар.

Эркин фикрини баён этади

3.2. Талабаларнинг фаолиятига баҳо қўйилади ва рағбатлантирилади

Эшитади

3.3. Келгуси машғулотга тайёргарлик кў-риш учун топшириқлар ва фойдалани-ладиган адабиётлар рўйхати берилади

Эшитади ва ЎУМ га қарайдилар

 

1(1.1)-Илова

Курс бўйича талабаларни ўзлаштириш, баҳолаш мезонлари

 

Назорат шакллари

Жами баллар

1. Жорий баҳолаш (6 балл):

а) Тингловчининг маъруза ва амалий машғулотдаги активлиги; б) Уй вазифасини бажариш;

в) Берилган топшириқларни бажариши (реферат, таблицалар, слайдлар тайёрлаш ва ҳ.к.)

45 балл

2. Оралиқ баҳолаш (назорат иши ва тестлар ўтказиш)

40 балл

3.  Якуний  баҳолаш  (ёзма  иш,  тест  ва  бошқа  турдаги  назоратларни ўтказиш)

15 балл

Жами:

100 балл

Ўзлаштириш кўрсаткичлари

Баҳо

85,01 – 100

Аъло

70,01 – 85

Яхши

55,01 – 70

Ўрта

55 гача

Қониқарсиз

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2(1.1)-Илова

 

«Ақлий ҳужум»нинг асосий қоидалари:

 

 

-  олға сурилган ғоялар баҳоланмайди ва танқид остига олинмайди;

-  иш сифатига эмас, сонига қаратилади, ғоялар қанча кўп бўлса шунча яхши;

-     исталган

ғояларни  мумкин

қадар  кенгайтириш  ва  ривожлантиришга

ҳаракат қилинади;

-  муаммо ечимидан узоқ ғоялар ҳам қўллаб-қувватланади;

-    барча

ғоялар ёки уларнинг асосий мағзи (фаразлари)

қайд этиш йўли

билан ёзиб олинади;

-  «ҳужум»ни ўтказиш вақти аниқланади ва унга риоя қилиниши шарт;

-    бериладиган саволларга тутилиши керак

қисқача (асосланмаган) жавоблар бериш кўзда

 

 

 

Ўқув визуал материаллар:

 

1-савол. Ислом Каримов томонидан миллий-маънавий тикланиш концепциясининг ишлаб чиқилиши

ва унинг моҳияти

3(1.1)-Илова

 

 

 

 

 

 

1-слайд

 

Маънавият – инсоннинг руҳиятини, унинг ўз-ўзини англаши, диди фаросати, адолат билан разилликни, яхшилик билан ёмонликни, гўзаллик

билан

ҳунукликни,    вазминлик    билан     жоҳилликни     ажрата     билиш

қобилиятини, ақл-заковатини, юксак мақсад ва ғояларни қўя билиш, уларни амалга ошириш учун ҳаракат қилиш ва интилиш салоҳиятидир

 

 

Ўзбекистонни янгилаш ва ривожлантиришнинг асосий негизлари

2-слайд

 

 

Умуминсоний қадриятларга содиқлик

Халқимизнинг маънавий меросини мустаҳкамлаш ва ривожлантириш

 

 

Ўзбекистонни янгилаш ва ривожлантиришнинг  ўз йўли тўртта асосий

негизга асосланади

 

 

Инсоннинг ўз имкониятларини эркин намоён қилиш

Ватанпарварлик

3-савол. Мустақиллик йилларида миллий-маънавиятнинг тикланиши ва ривожланишида Ислом Каримовнинг хизматлари

 

 

 

ИСЛОМ КАРИМОВ АСАРЛАРИДА ИЛГАРИ СУРИЛГАН КОНЦЕПТУАЛ Ғ О Я Л А Р

 

 

 
 
3-слайд

 

 

 

 

 

 

 

Маънавий мерос ва диний қадриятларни чуқур ўзлаштириш, миллатимизнинг ўз-ўзини англашга эришиш, миллий ғурур ва ифтихор

туйғуларини мустаҳкамлаш

 

 

Мустақиллик шароитида миллий ғоя ва миллий мафкурани шакллантириш

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ёшлар маънавиятини миллий истиқлол ғоялари билан бойитиб бориш, улар онгида мафкуравий иммунитетни кучайтириш

 

 

Таълим тизимини ислоҳ қилиш

 

 

Миллий маънавий салоҳиятимизнинг жаҳон цивилизациясидаги ўрнини тиклаш ва бугунги кунда маънавият, маърифат, фан, техника, технология ютуқларини чуқур ўзлаштириш асосида ҳозирги замон умумжаҳон маънавияти тизими ривожига ҳисса қўшиш

 
 
Инсониятнинг асрлар давомида яратган ва умумжаҳон мулкига айланган барча бойликларини миллий-маънавий салоҳиятимизнинг ажралмас қисмига айлантириш

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

«Т - схема» техникаси

4(1.1)-Илова

-     бу     технология     мураккаб,

Т-схема

қонун-қоидалари       билан

кўптармоқли,     мумкин

қадар

танишиб чиқади.

муаммо      характеридаги      мав-

Якка таркибда ёки жуфт-жуфт бўлиб

зуларни  ўрганишга бунда           уларнинг

қаратил-ган; ҳар      бири

Т-схемани тўлдиради

алоҳида  нуқталардан  муҳокама этилади.       Масалан         ижобий           ва

Ўз ғояларини ёзма равишда ўнг ва чап

салбий томон-лари, афзаллик ва

тарафларида ёзиб чиқа-дилар.

Ғоялар

камчилик-лари,     бир

ғоянинг

қарама-қарши бўлиши мумкин

икки       томони,       фойда       ва зарарлари;

 

 

Схемадаги

 

 

ғоялар   таққосланиши   ва

-     танқидий,    таҳлилий,     аниқ

якка тартибда, жуфт-жуфт

ҳолда  ёки

мантиқий      фикрлаш       муваф- фақияти        ривожлантиришига

кичик       гуруҳларда       тўлдирилиши мумкин

ҳамда  ўз

ғоялари,  фикрла-рини

ёзма  ва  оғзаки  шаклда  ихчам

баён     этиш, имкон яратади;

ҳимоя

қилишга

Ҳар бир тингловчи ўз фикрини эркин

ҳолда тўлиқ баён этиши мумкин

 

- маъруза якунида қўлланилади

 

 

 

 

Т-схема жадвали

 

Маънавияти юксак инсон деб кимни айтса бўлади?

Аксинча-чи?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2

мавзу

Маънавият асослари фанининг предмети тушунчалари, уларнинг ўзаро муносабатлари ва хусусиятлари. Маънавиятнинг таркибий қисмлари, уларнинг ўзаро муносабатлари ва ривожланиш

хусусиятлари

 

2.1.  Маърузани олиб бориш технологияси

Талабалар сони: 62

Вақти: 2 соат

Машғулот шакли

Информацион – кўргазмали маъруза

Маъруза режаси

1.            Маънавиятнинг      таърифи      тўғрисида мулоҳазалар ва унинг фалсафий таҳлили.

2.   Маънавиятнинг   асосий категориялари, унинг ривожланиш қонуниятлари.

3.      Аждодлар маънавий меросининг авлодлар ҳаётида намоён бўлиши ва унинг хусусиятлари.

4.      Маънавий  мерос  –  миллий  тараққиётнинг муҳим омили эканлиги.  «Қадрият», «Маданият»,

«Мафкура»  тушунчалари  ва  уларнинг  жамият тараққиётидаги ўрни

Машғулотнинг мақсади: Маънавият асослари фанининг предмети, маънавият ҳамда маънавиятнинг категориялари ҳақида умумий тасаввурни шакллантириш, маънавиятни ривожлантириш – давлат сиёсатида устувор соҳа эканлиги ҳақида тушунча ҳосил қилиш

Педагогик вазифалар

Ўқув фаолияти натижалари:

Маънавиятнинг таърифи тўғрисида мулоҳазалар юритади ва уни фалсафий таҳлил қилиш

«Маънавият  асослари»  фанининг  пред-мети  ва

«маънавият»     тушунчаси     моҳия-тини                           айтиб беради ҳамда фалсафий мушоҳода юрита олади

Маънавиятнинг асосий тарки-бий қисмлари ва категория-лари билан таништириш

Маънавиятнинг асосий таркибий қисм-лари ва категориялари, унинг ривож-ланиш қонуниятларини санаб беради ва изоҳ беради

Аждодлар маънавий меросининг авлодлар ҳаётида намоён бўлиши ва унинг хусусиятлари билан таништириш

Аждодлар маънавий меросининг авлодлар ҳаётида намоён бўлиши ва унинг хусусиятларини айтиб бера олади

Ўқитиш усуллари ва техника

Маъруза,  «Кластер»,  баҳс-мунозара,  муаммоли вазиятлар усули, ФСМУ техно-логияси

Ўқитиш воситалари

Маъруза матни, тарқатма материаллар, слайдлар, проектор

Ўқитиш шакллари

Жамоа, тўғридан-тўғри ва гуруҳларда ишлаш

Ўқитиш шарт-шароити

Техник воситалар билан таъминланган аудитория

Мониторинг ва баҳолаш

Оғзаки  назорат,  савол-жавоб,  ўз-ўзини  назорат

қилиш, рейтинг тизими асосида баҳолаш

Маърузанинг технологик картаси

Иш жараёнлари вақти

Фаолиятнинг мазмуни

ўқитувчи

талаба

I-босқич. Мавзуга кириш. (10 минут)

1.1. Маърузанинг мавзусини эълон қила-ди, ўқув машғулотининг мақсади ва натижаларини тушунтиради

Мавзу номини ёзиб оладилар

1.2.  Ҳар  бир  талабага  мавзу  бўйича  тарқатма материалларни тарқатади

Тарқатмалардан фойдаланади

1.3.  Мавзу   бўйича   маъруза  машғулоти-нинг таянч  иборалари  ва  маъруза  режа-сига  изоҳ

ЎУМ га қарайдилар. Ўз фикрини эркин

 

 

беради.      Мавзу юзасидан блиц-сўров усулида маълум бўлган тушунчаларни фаоллаштиради

намоён этади

II-босқич. Асосий (60 минут)

2.1. Ўқув машғулотининг биринчи са-воли бўйича маъруза қилади. Маъна-виятнинг таърифи тўғрисидаги мулоҳаза-ларни слайдлар орқали фалсафий таҳлил қилади. (1-илова). Талабаларни муло-ҳазага тортиш мақсадида уларга савол-лар билан мурожаат қилади:

1.  Маънавият нима?

2.         Маънавиятнинг    шахс,    миллат,    жамият

ҳаётидаги ўрни нимада?

3.          Маънавиятнинг асосий тушунчаларига нималар киради? Талабаларнинг фик-рини тинглаб, биринчи режани умум-лаштиради

Ёзадилар.

Тинглайдилар. Саволларни муҳокама қилиб, уларга жавоб беради.

2.2. Маънавиятнинг асосий категориялари, унинг ривожланиш қонуниятлари ҳамда фанни ўрганиш методларини слайдлар орқали тушунтиради. (2-илова) Ҳар бир саволни калит сўзлар орқали умумлаштириб беради. Баъзи бир калит сўзларнинг моҳиятини «Кластер» усулидан фойдаланилган ҳолда ёритиб беради

Тинглайдилар. Слайдга эътибор қаратади, ёзиб боради. Кластер тузадилар

2.3. Мавзу юзасидан учинчи саволни тушунтиришда ФСМУ технологиясидан фойдаланилади. ФСМУ технологиясида берилган: «Юксак маънавият – жамият тараққиётининг асоси бўла оладими?» - деган фикрларни тинглаб, қўшимча қилади. Шу тариқа учинчи саволни умумлаштириб, хулосалайди

Жуфт-жуфт бўлиб, жадвални тўлдирадилар.

2.4. Маънавий мерос – миллий тараққиётнинг муҳим     омили     эканлигини,          «Қадрият»,

«Маданият», «Мафкура» тушунчалари ва уларнинг жамият  тараққиётидаги  ўрнини ҳаётий мисоллар ёрдамида гапириб беради

Тинглайдилар, эркин фикр билдирадилар

2.5.  Таянч  ибораларга  қайтилади.  Талаба-лар иштирокида улар яна бир бор такрорланади

Ҳар бир таянч тушунча ва ибораларни муҳокама қиладилар.

III-босқич. Якуний босқич. (10 минут)

3.1. Маърузада қилинган ҳар бир савол қандай ҳал қилинганлиги тўғрисида умумий якуний хулоса беради

Эшитади.

3.2.   Талабаларнинг   билим   ва   кўникма-лари баҳоланади

Ўзини қизиқтирган саволлар беради

3.3. Келгуси машғулотга тайёргарлик кўриш бўйича топшириқлар ва фойдала-ниладиган адабиётлар тавсия этилади

Эшитади ва ЎУМ га қарайдилар

 

 

Ўқув визуал материаллар

1(2.1)-Илова

 

«Маънавият» тушунчасининг фалсафий таҳлили

1-слайд

 

 

Маънавият – инсоннинг руҳиятини, унинг ўз-ўзини англаши, диди, фаросати, адолат билан разилликни, яхшилик билан ёмонликни, гўзаллик билан хунукликни, вазминлик билан жоҳилликни ажрата билиш қобилиятини, ақл-заковатини, юксак мақсад ва ғояларни қўя билиш, уларни амалга ошириш учун ҳаракат қилиш ва интилиш салоҳиятидир.

И.КАРИМОВ

 

 

Маънавият – инсон фаолиятининг руҳий мазмуни бўлиб, кишилар унинг воситасида ўзларини англайдилар, жамиятни, табиатни, уларнинг мавжудлиги ҳамда тараққиёти хусусиятларини ўрганадилар, қонунларини кашф этадилар  ва уларга таяниб, ўз турмуш шароитлари, амалий фаолиятлари муаммоларини ҳал этадилар

А.ЖАЛОЛОВ

 

Маънавият – жамиятнинг, миллатнинг ёки айрим бир кишининг ички ҳаёти, руҳий кечинмалари, ақлий қобилияти, идрокини мужассамлаштирувчи тушунча.

А.ИБРОҲИМОВ, Х.СУЛТОНОВ, Н.ЖЎРАЕВ

 

 

Маънавият – инсоннинг ижтимоий-маданий мавжудот сифатидаги моҳияти, яъни инсоннинг меҳр-мурувват, адолат, тўғрилик, софдиллик, виждон, ор-номус, ватанпарварлик, гўзалликни севиш, завқланиш, ёвузликка нафрат, ирода, матонат ва шу каби кўплаб асл инсоний хислатлари ва фазилатларининг узвий бирлик, муштараклик касб этган мажмуидир.

А.ЭРКАЕВ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-слайд

Маънавиятнинг таркибий қисмлари

 

 

 

 

 

 

 

 

 

А Х Л О Қ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Маънавиятнинг таркибий қисмлари

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚАДРИЯТЛАР

МАЪНАВИЙ МЕРОС

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3-слайд

Маънавиятнинг шахс, миллат, тараққиёт ва жамият билан ўзаро алоқадорлиги

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ш А Х С                                                                                М И Л Л А Т

 

 

 

 

 

 

 

 

 

М А Ъ Н А В И Я Т

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ЖАМИЯТ                                                                              ТАРАҚҚИЁТ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4-слайд

 

 

 

 

Маънавият категориялари

 

 

 

 

Ўз-ўзини англаш                            Билимдонлик

Қалби поклик

 

Сахийлик

Самимийлик                                 Хайрихоҳлик

 

 

Иймонлилик

Ҳалоллик

Эътиқодлилик

 

 

Диёнатлилик                                    Поклик                                      Меҳр-шавқат

 

 

Виждонлилик

Ростгўйлик                               Адолатпарварлик

 

 

Ота-онага ҳурмат

Оилага садоқатлилик

Миллий ўз-ўзини англаш

 

 

Миллий ғурур

Миллатпарварлик                          Ватанпарварлик

 

 

Миллат тақдирига нисбатан масъулият

Миллий манфаат устуворлигини ҳис этиш

Миллий тил

 

 

Миллий тарих                                  Адабиёт                                      Урф-одатлар

 

Давлат тизимига

ҳурмат

Жамоа анъаналарига хайриҳоҳлик

Анъаналар

 

Қонунларга

итоаткорлик                                  Вазминлик

Қадриятларни ўзлаштириш

 

 

Ўз касбининг моҳир устаси

Мамлакат ички ва ташқи сиёсатидан хабардор бўлиш

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

«Маънавият асослари» курсини

Ҳаётда бўладиган жараёнларда фаоллик кўрсатиш

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5-слайд

ўрганиш методлари

 

 

 

Диалектик метод                                                     Кузатиш

 

 

Қиёслаш ва таққослаш метод

 

 

Эмпирик – социологик

Тарихий ёндашиш

 

 

Мантиқ

Метод                                                                Синтез

 

 

Умумминтақавий Метод

 

Абстрактлаш

 

 

Умумийлик

 

 

Назарий метод

 

Абстрактликдан конкретликка

 

 

Ахлоқий метод

 

Айрим гуруҳ ёки шахс

хулқини кузатиш

 

 

Изоҳлаш методи

 

 

Диагнослика методи

 

 

 

 

Фан ютуқларидан

фойдаланиш

Ахборотлаш методи

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6-слайд

 

 

 

38
 
Борлиқ ва жамият, нарсалар, воқеалар, ҳодисалар, инсон

ҳаёти, моддий ва маънавий бойликларининг ахамиятини

кўрсатиш  учун

қўлланиладиган  тушунча.

Қадриятлар

тарихий ва замонавий бўлиши мумкин

 

 

Қадриятлар

 

 

 

 

7-слайд

 

 

 

Маданият

Кишиларнинг                      табиатни,     борлиқни         ўзлаштириш           ва ўзгартириш                        жараёнида    яратган    моддий,    маънавий

бойликлар

ҳамда  бу  бойликларни

қайта  тиклаш  ва

бунёд этиш йўллари ва услублари мажмуи

 

8-слайд

 

Ижтимоий жараёнлар маъно - мазмунини англашни ва

Мафкура

унинг бошқариш усулини билишни даъво

қиладиган,

онг   ва

ҳатти-ҳаракатни   йўналтирадиган   идеаллар,

қадриятлар мақсадлар, қарашлар йиғиндисидир

 

 

 

2.(2.1)-Илова

 

Тарқатма материалнинг тахминий нусхаси ФСМУ технологияси

 

 

(Ф) – Фикрингизни баён этинг.

(С) – Фикрингиз баёнига бирон сабаб кўрсатинг.

 

 

 

 

Ушбу технология тингловчиларни ўз фикрини ҳимоя қилишга, эркин фикрлаш ва ўз фикрини бошқаларга ўтказишга, очиқ ҳолда баҳслашишга, эгалланган билимларни таҳлил қилишга, қай даражада эгаллаганликларини баҳолашга ҳамда

тингловчиларни баҳслашиш маданиятига ўргатади

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Юксак маънавият жамият тараққиётининг асоси бўла оладими?

 

 

39

 
 
(М) – Кўрсатилган сабабни тушунтирувчи мисол келтиринг (У) – Фикрингизни умумлаштиринг

F

Фикрингизни баён этинг

 

 

S

Фикрингизни баёнига бирор сабаб кўрсатинг

 

 

M

Кўрсатилган сабабни тушунтирувчи мисол келтиринг

 

 

U

 

Фикрингизни умумлаштиринг

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.2.  Амалий машғулотни олиб бориш технологияси

 

Талабалар сони: 21

Вақти: 2 соат

Машғулот шакли

Билимларни      чуқурлаштириш       ва       мустаҳ- камлашга қаратилган амалий машғулот

Амалий машғулот режаси

1.       Ўзбек халқининг миллий маънавиятининг тикланиш ва мустақилликни мустаҳкамлашда И.А.Каримов томонидан ишлаб чиқилган концепциянинг назарий, методологик ва амалий аҳамияти.

2. Маънавият асосларининг предмети, инсон ва жамият маънавий ҳаётининг ривожланишида маънавиятнинг ўрни. «Маънавият» тушунчасининг моҳияти.

3.Маънавиятнинг таркибий қисмлари:

а) маънавий мерос илдизларининг мустаҳкамлиги ва чуқурлиги миллий тараққиётнинг муҳим омили;

б) маданият инсоният томонидан яратилган барча моддий ва маънавий бойликлар;

в) қадриятларнинг ўзаро муносабатлари;

г) миллий ғоя ва миллий мафкура - миллатни бирлаштирувчи ва уни  умуминсоний мақсадларга йўналтирувчи қудратли омил

Машғулотнинг мақсади: Мавзу бўйича билимларни чуқурлаштиришни таъминлаш.

Педагогик вазифалар

Ўқув фаолияти натижалари.

·                                           мавзуни мустақил ўрганиш учун асос яратиш;

·                                           мавзу бўйича билимларни чуқур ўзлаштириш ва мус- таҳкамлашга ёрдам бериш;

·                                           кичик гуруҳларда ишлашни ташкил қилиш;

·                                           ўз нуқтаи назарига эга бўлишни шакллантириш;

·                                           мантиқий хулоса чиқаришга кўмак бериш;

·                                          амалий машғулот режалари билан ол- диндан танишиб чиқиб, тайёргарлик кўради;

·                                          Ислом Каримовнинг миллий-маънавий тикланиш концепциясининг моҳиятини ёритиб бора олади;

·                                          маънавият, миллий-маънавият, мафкура, миллий истиқлол ғояси каби тушун-чаларга таъриф беради;

·                                          миллий-маънавий тикланиш ва маъна- виятни ривожлантиришнинг мукаммал ғояларини ёритиб бериб, ўз эркин фикрини намоён этади;

·                                          маънавият асослари предметининг тар- кибий қисмларига алоҳида изоҳ беради.

·                                          маънавиятни ривожлантириш ҳозирги даврда давлат сиёсатининг устувор йўналиши даражасига кўтарилиши сабабларини санаб беради

Ўқитиш усуллари ва техника

Топшириқлар, амалий ишлаш усули, баҳс- мунозара, кичик гуруҳларда ишлаш, «Нима учун» техникаси, «Муаммоли вазият» услуби.

Ўқитиш воситалари

Маърузалар  матни,  маркерлар,  қоғозлар,  доска, бўр.

Ўқитиш шакллари

Жамоа ва гуруҳларда ишлаш.

Ўқитиш шарт-шароити

Техник воситалар билан таъминланган аудитория.

Мониторинг ва баҳолаш

Оғзаки  назорат,  савол-жавоб,  ўз-ўзини  назорат

қилиш, рейтинг тизими асосида баҳолаш.

Амалий машғулотнинг технологик картаси

Иш жараёнлари вақти

Фаолиятнинг мазмуни

ўқитувчи

талаба

I-босқич. Мавзуга кириш.

(10 минут)

1.1. Амалий машғулот мавзуси, мақсади ва ўқув фаолияти натижаларини айтади. Таълим жараёни

«Кичик    гуруҳларда    ишлаш»    орқали                 амалга оширилишини эълон қилади (1-илова).

Тинглайдилар.

ЎУМ га қарайдилар.

1.2. «Нима учун» техникасидан фойдала-нилган ҳолда талабаларга, «Нима учун бугунги кунда маънавиятни ривожланти-ришга устувор вазифа сифатида қарал-моқда?» деган савол билан мурожаат қилади. Бажарилган ишларни кўздан кечириб хулосалайди (2-илова).

Ўз фикрларини эркин билдирадилар.

Органайзерни тўлдирадилар.

1.3.   Талабаларнинг   фикрини   умумлаш-тириб, уларни 3-4 та кичик гуруҳларга бўлади.

Интерфаол усул- лардан фойдала- нилган ҳолда кичик гуруҳларга бўлинади.

1.4. Талабаларнинг машғулотдаги фао-лиятини баҳолаш кўрсаткичлари ва мезонлари билан таништиради (3-илова).

ЎУМ га қарайдилар.

1.5. Мавзу бўйича тайёрланган топши-риқларни тарқатади (4-илова).

Топшириқлар ус- тида ишлайдилар.

II-босқич. Асосий (60 минут)

2.1. Гуруҳларга топшириқларни бажари-ши учун ёрдам беради. Уларни баҳолаш мезонлари билан таништиради. Қўшимча маълумотлардан фойдаланишга имкон яратади. Диққатларини кутиладиган натижага жалб қилади.

Фаол

қатнашадилар.

2.2. Ҳар бир гуруҳ топшириқларини ватман- қоғозларга тушириб, тақдимо-тини ўтказишга ёрдам беради, билимла-рини умумлаштиради, хулосаларга ало-ҳида эътибор беради. Топшириқларнинг бажарилишини қай даражада тўғри эканлигини диққат билан тинглайди.

Жамоа бўлиб ба- жарилган ишнинг тақдимотини ўт- казадилар, баҳс- мунозара юрита- дилар, қўшимча-лар қиладилар, ху-лоса чиқарадилар.

Баҳолайдилар.

2.3. Гуруҳларга «Муаммоли вазият» услубидан фойдаланилган ҳолда «Нима учун миллий- маънавий тикланишга эҳтиёж сезилди?» деб савол билан мурожаат қилади (5-илова).

Мустақил бажа- радилар. Эркин фикрларини намоён этган ҳолда жадвални тўлдиради.

2.4. Ҳар бир гуруҳ топшириқларни ват-ман- қоғозларга тушириб, тақдимотини ўтказишида ёрдам беради. Ягона хулоса чиқаришга кўмак беради ва ниҳоясида умумлаштиради.

Тақдимот ўтказа-ди. Ғолиб гуруҳ-ларни аниқлаб, баҳолайди.

 

III-босқич. Якуний (10 минут)

3.1. Иш якунларини чиқаради. Фаол талабаларни баҳолаш мезони орқали рағбатлантиради.

Эшитади. Аниқлайди.

3.2.  Мустақил  ишлаш  учун  топшириқ  беради:

«Ўзбекистонда мустақиллик йилларида унутилган ва таъқиқланган миллий қадриятларимизнинг тиклани-ши» мавзусида эссе ёзиб келинг.

ЎУМ га қарайдилар.

 

 

Кичик гуруҳларда ишлаш қоидаси

1(2.2)-Илова

 

1.   Талабалар ишни бажариш учун зарур билим ва малакаларга эга бўлмоғи лозим.

2.  Гуруҳларга аниқ топшириқлар берилмоғи лозим.

3.    Кичик  гуруҳ ажратилади.

олдига

қўйилган  топшириқни  бажариш  учун  етарли  вақт

4.      Гуруҳлардаги   фикрлар   чегараланмаганлиги   ва   тайзиққа   учрамаслиги

ҳақида огоҳлантирилиши зарур.

5.      Гуруҳ

иш  натижаларини

қандай   тақдим   этишини   аниқ

билишлари,

ўқитувчи уларга йўриқнома бериши лозим.

6.  Нима бўлганда ҳам мулоқотда бўлинг, ўз фикрингизни эркин намоён этинг.

 

 

 

«Нима учун?» техникаси

2(2.2)-Илова

 

 

Нима учун бугунги кунда маънавиятни ривожлантиришга устивор вазифа сифатида қаралмоқда?

 

Нима учун?

 

 
 

 

 

 

Н

 

 

има учун?

 
 
Нима учун?                           Нима учун?

 

 

 

 

 

 

Нима учун?

 

 

3(2.2)-Илова

 

Баҳолаш мезони ва кўрсаткичлари

 

Гуруҳлар

Саволнинг тўлиқ ва аниқ ёритилиши

0-5 балл

Мисоллар билан муаммога ечим топиши 0-5 балл

Гуруҳ аъзоларининг фаоллиги

0-5 балл

Жами балл

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

15 – 13 балл – «аъло».

12 – 10 балл – «яхши».

9 – 6 балл – «қониқарли».

 

 

4(2.2)-Илова

 

Эксперт қоғозлари - топшириқлар

 

1-гуруҳ

Ислом    Каримовнинг   миллий-маънавий    тикланиш    концепциясини   ишлаб чиққанлигини нималарда кўрсатиб бера оласиз? (Аниқ мисоллар келтиринг).

 

2-гуруҳ

Ислом Каримов ишлаб чиққан миллий-маънавий тикланиш концепциясининг

қандай назарий ва амалий аҳамияти бор? (аниқ мисоллар келтиринг).

 

3-гуруҳ

Маънавиятнинг  шахс,  миллат  ва  жамият таркибий қисмлари орқали тушунтириб беринг?

ҳаётидаги  ўрнини  маънавиятнинг

 

4-гуруҳ

Маънавият    тараққиётининг мисоллар келтиринг).

қандай    асосий

қонунларини   биласиз?    (аниқ

 

5(2.2)-Илова

 

«Муаммоли вазият»

 

«Муаммоли вазият» тури

«Муаммоли вазият» сабаблари

Вазиятдан чиқиб кетиш

ҳаракатлари

Нима учун миллий- маънавий тикланишга эҳтиёж сезилди?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3                                                                МАЪНАВИЯТ, ИҚТИСОДИЁТ ВА УЛАРНИНГ

мавзу                                                  ЎЗАРО  БОҒЛИҚЛИГИ

 

3.1.  Маърузани олиб бориш технологияси

Талабалар сони: 62

Вақти: 2 соат

Машғулот шакли

Информацион маълумотга эга бўлган маъруза

Маъруза режаси

1.  Иқтисодиёт   тушунчаси. Ўзбекистон Республикасининг ўзига хос бозор иқтисодиёти йўлидан - жаҳон тан олган “Ўзбекистон йўли” дан ривожланиши.

2.      Маънавият ва маърифат жамиятнинг юксак иқтисодий тараққиётга эришиш шарти эканлиги.

3.             Ўзбекистон       миллий          мустақиллигининг иқтисодий ва маънавий маърифий асослари.

Ўқув машғулотининг мақсади: Иқтисодиёт муайян ижтимоий тузумдаги  ишлаб чиқариш муносабатлари мажмуи эканлиги ҳақида билиш ва кўникмаларни шакллантириш, иқтисодий эҳтиёжлар ва маънавиятнинг ўзаро боғлиқлиги ҳақида тушунча ҳосил қилиш.

Педагогик вазифалар

Ўқув фаолияти натижалари:.

Иқтисодий ҳаётни шаклланти-риш ва ривожлантириш-маъна-виятнинг ўзиги хос шакли эканлигини ёритиб бериш

Маънавият жамиятнинг юксак иқтисодий тараққиётга эришишнинг омили эканлиги-ни изоҳлаб беради, Иқтисодиёт  тушунча-сига таъриф беради

Бозор иқтисодиётини маъна-вийлик нуқтаи назаридан таҳ-лил қилиш

Бозор   иқтисодиётига   ўтиш   юксак   тарақ-қиёт имконияти эканлигини айтиб беради

Маънавиятнинг иқтисодий муаммоларни ҳал қилишда мамлакат аҳолисини уюшти-рувчи ва фаоллаштирувчи куч эканлигини ёритиб бериш

Ривожланган  иқтисодиёт  –  юксак  маъна-вият мезони эканлигини таҳлил қилади

Ўқитиш усуллари ва техника

Маъруза,    ақлий   ҳужум,   «Балиқ    скелети»   ва

«Каскад» техникалари, «Блиц-сўров» услуби.

Ўқитиш воситалари

Маъруза матни, тарқатма материаллар, слайдлар, проектор, видео-тасма..

Ўқитиш шакллари

Жамоа, жуфт-жуфт бўлиб ишлаш.

Ўқитиш шарт-шароити

Техник       воситалар       билан                    таъминланган аудитория.

Мониторинг ва баҳолаш

Оғзаки  назорат,  савол-жавоб, ўз-ўзини  назо-рат

қилиш, рейтинг тизими асосида баҳолаш.

Маърузанинг технологик картаси

Иш жараёнлари вақти

Фаолиятнинг мазмуни

ўқитувчи

талаба

I-босқич. Мавзуга кириш. (10 минут)

1.1. Маърузанинг мавзусини эълон қила-ди, ўқув машғулотининг мақсади ва натижаларини тушунтиради

Мавзуни номини ёзиб оладилар

1.2.    Ҳар

бир

тингловчига

мавзу

бўйича

Тарқатмалардан

 

 

тарқатма материалларни тарқатади.

фойдаланади.

1.3. Мавзу бўйича маъруза машғулоти-нинг таянч иборалари ва маъруза режасига изоҳ беради. Мавзу юзасидан блиц-сўров усулида маълум бўлган тушунчаларни фаоллаштиради

ЎУМ га қарайдилар. Ўз фикрини эркин баён этадилар

II-босқич. Асосий (60 минут)

2.1. Ўқув машғулотининг биринчи саволи бўйича маъруза қилади. Маъруза маш-ғулотини

«Ақлий ҳужум» услуби билан бошлайди. Талабаларда билимлар мав-жуд, уни бевосита мустаҳкамлаш учун «Иқтисодиёт нима?» деб савол беради, умумлаштиради

ЎУМ га қарайдилар. Ўз фикрини эркин баён этадилар

2.2. Биринчи режада берилган, мустақил Ўзбекистоннинг бозор муносабатларига ўтишининг ўзига хос йўлини, «Каскад» техникаси орқали тушунтиради (1-илова). Талабаларнинг фикрини унум-лаштиради

Эркин ўз фикрларини билдирадилар.

Ёзадилар

2.3. Маънавият ва маърифат жамиятнинг юксак иқтисодий тараққиётга эришиш-нинг шарти эканлигини жонлантирувчи саволлар билан ёритилади:

1.    Маънавият маърифат ва иқтисодсиз жамият тараққий этадими?

2.           Бозор иқтисодиёти деганда нимани тушунасиз?

3.  Ўзбек модели нима?

Жавобларни  тинглаб,  уларни  тўлдиради  ва умумлаштиради.

Жавоб берадилар. ЎУМ га қарайдилар.

Тинглайдилар

2.4. Мавзу юзасидан учинчи саволни тушунтиришда талабаларни эркин баҳс- мунозарага тортиш мақсадида «Балиқ скелети» техникасидан фойдаланилган ҳолда «Нима учун маънавият ва иқти-содиёт ўзаро боғлиқ?» деб ёзилган тарқатма материаллар билан ишлашни таклиф қилади. (2-илова).

Талабаларнинг фикрини умумлашти-риб, уларни хулосалайди. Видео - лавҳа намойиш этади

Жуфт-жуфт бўлиб, органайзерни тўлдирадилар

2.5. Таянч ибораларга қайтилади (3-илова). Талабаларнинг билимларини  мус-таҳкамлаш мақсадида «Блиц–сўров» ўтказди. (4-илова)

Ҳар бир таянч тушунча ва ибо- раларни муҳо-кама қиладилар. Жавоб берадилар

III-босқич. Якуний босқич. (10 минут)

3.1. Маърузада қилинган ҳар бир савол қандай ҳал қилинганлиги тўғрисида якуний хулоса беради

Эшитади

3.2.      Талабаларнинг      фаоллиги      рағбатлан- тирилади

Ўзини қизиқтирган саволлар беради

3.3. Келгуси машғулотга тайёргарлик кўриш учун топшириқлар ва фойдала-ниладиган адабиётлар   рўйҳати   тавсия   этилади.    Уйга

ЎУМ га қарайдилар

 

 

вазифа    сифатида    тест-ларни топширилади (5-илова)

кўриб

чиқиш

 

 

«Каскад» техникаси

1(3.1.)-Илова

 

Ушбу технология

ғоялар тизимини ишлаб чиқишга кўмак беради: Асосий мақсади:

аниқ ва ижодий фикрлаш қобилиятини фаоллаштириш.

 

 

 

Мустақил Ўзбекистоннинг бозор иқтисо-диётига ўтишнинг ўзига хос йўли

 

2(3.1)-Илова

 

«Балиқ скелети» техникаси

 

Ушбу технология катта муаммоларнинг ечимини топишга қаратилган. Юқори

қисмида муаммолар тури ёзилса, пастки қисмида эса мисоллар билан изоҳланади.

 

 

Нима учун маънавият ва иқтисодиёт ўзаро боғлиқ

 

 

 

 

 

Иборалар асосида визуал материаллар

3(3.1)-Илова

1-слайд

 

 

 

 

 

 

1.

Иқтисодиёт

9.

Ўзбекистоннинг иқтисодий Салоҳияти

2.

Ишлаб чиқариш

10.

Интеллектуал салоҳият

3.

Бозор муносабати

11.

Давлат суверенитети

4.

Бозор иқтисоди

12.

Янгини қурмай, эскини Бузманг

5.

Тадбиркорлик

13.

Экспорт

6.

Тараққиётнинг ўзак модели

14.

Бозор иқтисодининг шарти

7.

Қонун устуворлиги

15.

Бозор иқтисодининг талаби

8.

Туризм даражаси

16.

Маърифат

 

 

 

Ўқув визуал материаллар Маънавиятнинг бошқа фанлар билан ўзаро боғлиқлиги

2-слайд

 

Тарих

 

 

Фалсафа

Ҳуқуқ

 

 

 

 

МАЪНАВИЯТ

 

 

 

 

Иқтисод

Психология

 

 

Дин

 

 

Иқтисодий йўналишнинг таърифлари

3-слайд

 

Иқтисодий тикланиш

 

 

Соғлом кучли жамият

Иқтисодий Ривожланиш

 

 

Иқтисодий йўналиш

 

 

 

 

Маънавий юксалиш

Маънавий Ўнгланиш

 

 

Маънавий покланиш

 

 

 

Мавзуни мустаҳкамлашга қаратилган

«Блиц-сўров» саволлари

4(3.1)-Илова

 

№

Саволлар

Жавоблар

1.

И.Каримов  Олий  Мажлиснинг   қайси   сессия-сида

«Ўзбекистон    XXI   асрга    интилмоқда»   мавзусида маъруза қилди?

 

2.

«Ҳар қайси ижтимоий тоифа ва қатламнинг ўзига хос хусусиятларини инобатга олган ҳолда умумий гаплар билан эмас, амалий ишлар билан маънавиятни юксалтириш диққатимиз марказида бўлиши шарт», - деган сўзлар И.Каримовнинг қайси асарида келтирилган?

 

3.

«Кадрлар      тайёрлаш      миллий     дастури»                      Олий Мажлиснинг қайси сессиясида қабул қилинди?

 

4.

Олтин захираси бўйича Ўзбекистон дунёда нечанчи ўринда туради?

 

5.

Ўрта  Осиёдаги  барча  ресурсларнинг  неча  фоизи Ўзбекистон ҳиссасига тўғри келади?

 

6.

Ўзбекистон  пахта  маҳсулотини  экспорт  қиладиган мамлакатлар ичида нечанчи ўринни эгаллайди?

 

 

 

 

1-ўқув топшириқ Тестлар

1.  Маънавий баркамол инсон деганда қандай одамни тушунасиз?

5(3.1)-Илова

а) Миллий ва умуминсоний маънавий амал қилган зиёли шахс;

қадриятларни чуқур эгаллаган ва унга

б) Адабиёт, саньат, фалсафа, ҳуқуққа доир чуқур билимга эга бўлган кишилар;

 

в) Жамиятда мавжуд барча ўзлаштирган шахслар;

қонун-қоидаларни, ахлоқ

нормаларини мукаммал

г) Диний билимларни чуқур ўзлаштирган, унга тўла амал қиладиган шахс; д) Ўз касбини яхши эгаллаган, маънавий жиҳатдан етук шахс.

 

 

2.  Миллий маьнавий қадриятлар деганда нимани тушунасиз?

а) Ўзбек миллатига тегишли барча оғзаки ва ёзма бадиий, илмий, фалсафий таълимотлар;

б) Муайян миллатга тегишли бўлган барча ахлоқий, диний бадиий, сиёсий, маънавий мерос;

ҳуқуқий,

в) Фақат бир миллат томонидан яратилган, авлоддан-авлодга ўтиб келаётган, барча моддий мерос;

г)  Бадиий  адабиёт,  театр,  мусиқа,  меъморчилик  сохасида  яратилган,  барча ёдгорликлар;

д)    Ахлоқ-одоб,    сиёсат,    фалсафа     сохасида    яратилган    миллий-маънавий

қадриятлар.

3.  Миллий онг нима?

а) Бирон-бир мамлакатга тегишли бўлган онг;

б)  Муайян  миллатнинг  илғор  кишилари  томонидан  ишлаб  чиқилиб,  ушбу миллат кишилари ўртасига ёйилган ижтимоий-сиёсий қарашлар;

в) Фақат бирон-бир миллатга хос бўлган миллий рухият, кайфият, туйғулар,

қарашлар, назариялар ва ғоялар мажмуаси;

г)    Миллатни    равнақи    учун    хизмат таъминловчи ғоялар;

қиладиган,    унинг    мустақиллигини

д)     Бирон-бир     миллатнинг    сиёсий     эркинлигини, нормаларини яратиш учун хизмат қилувчи қарашлар.

ҳуқуқларини,     ахлоқ

4.  Ўзбекистон жаҳонда пахта хом-ашёси етиштириш бўйича нечанчи ўринда туради? а) 2            б) 3                        в) 4                  г) 6                  д) 8 ўринда.

5.  Миллий ғурур нима?

а)      Инсоннинг     ўз      миллати      эришган      ютуқларидан, муваффақиятларидан ғурурланиш;

ғалабаларидан,

б) Бирон-бир миллатнинг ёки миллат вакилининг бошқа бир миллатга нисбатан афзаллигини хис этиш;

в)    Бирон-бир   миллат    вакилида    шу    миллатга    тегишли   бўлган    маданий

ёдгорликлар,     осори-атиқалар,     миллий мавжудлигидан мамнунлик хиссиётлари;

қаҳрамонлар,     тарихий     шахслар

г)  Инсоннинг  миллатдоши  томонидан  илм-фан,   техника  сохасида кашфиётлари, эришган ютуқларидан фахрланиш туйғуси;

қилган

д)   Бирон-бир   миллат   яшайдиган

ҳудуд   хадларининг   катталиги,   ер   ости

қазилмаларининг кўплигидан, шунингдек ер усти бойликларининг кўплигидан

ғурурланиш.

6.  Ҳуқуқий маданият деганда нимани тушунасиз?

а)   Давлат   томонидан   белгиланган

ҳуқуқий   нормалар   ва   муносабатларга,

қонунларга, суд, прокуратура органларига нисбатан бўлган қарашлар;

б) Жамият  аъзоларининг

ҳуқуқий  маданиятини  оширишга  хизмат

қиладиган

барча қонун-қоидалар ва унга тегишли бўлган адабиётларнинг ўзлаштирилиши; в) Муайян жамиятда мавжуд ҳуқуқ нормаларига, қонун-қоидаларига, тартибга бўлган муносабат ва унга амал қилиниши;

г)  Ҳуқуқ

сохасида  чиқарилган  адабиётларни  мунтазам  ўрганиш  натижасида

хосил бўлган билимлар;

д)   Умумжаҳон

ҳуқуқ

нормаларини   муфассал   ўрганиш   ва   унга   ўз

ҳаёт

тажрибасида амал қилиш.

7.  Жамиятнинг маънавий қиёфаси ижтимоий тараққиётга қандай таъсир кўрсатади? а) иқтисодий ислохотларни тез ривожлантиради;

б) инқилобий тарзда туб ўзгаришларга олиб келади;

в) илмий-техник, технология жараёнларининг янгиланишига олиб келади; г) жамият ҳаёти тараққиётини тезлаштиради;

д) жамият тараққиётига ҳеч қандай таъсир кўрсатмайди.

8.      Ўзбекистон  Республикасининг  Давлат  байроғида  акс  эттирилган  рангларнинг моҳияти?

а) мовий ранг - тинчлик, мусаффо осмон, оби ҳаёт. Оқ ранг - тинчлик, поклик.

Яшил    ранг    -    эзгулик    (ям-яшил    экинзорлар). (томирлардаги оқаётган қон).

Қизил    ранг    -    тетиклик

б) мовий ранг - денгиздек улкан юрт. Оқ ранг - тинчликсеварлик. Яшил ранг - Ислом динига мансублик. Қизил ранг - томирлардаги қон.

в) мовий ранг - Амир Темур Байроғи ранги. Оқ ранг - поклик, ҳалоллик. Яшил ранг - кўм-кўк далалар. Қизил ранг - куч, қудрат.

г) мовий ранг - мусаффо осмонга қиёс. Оқ ранг - очиқ кўнгиллик. Яшил ранг - ям-яшил пахтазор. Қизил ранг - шўролар тизимига мансублик.

д) мовий ранг - мусаффо осмон, оби ҳаёт. Оқ ранг - оппоқ пахтазор. Яшил ранг - мевали дарахтлар. Қизил ранг - куч-қудрат.

9.  Миллий ўзликни англаш деганда нимани тушунасиз?

а) Ўз она тилига, миллий қадриятларига, ўз тарихига эгалик қилинишини;

б)    Инсоннинг   ўзига    ёки    ўз    миллатига   тегишли    моддий    ва    маънавий

қадриятларнинг жамият ҳаётида тутган мавқеини англаб етишни;

в) Ҳар бир инсоннинг у яшаб турган жамиятда эгаллаган мавқеини, ўз

қадр-

қимматини англаб етиш туйғусини;

г)    Мустақил    равишда    иқтисодий,    ижтимоий-сиёсий,    маданий-маърифий тадбирларни амалга оширишни англашни;

д) Маданият, маърифат, ижтимоий тараққиёт сохасида эришилган ютуқлардан фахрланишни.

10.  Ўзбекистон Республикаси БМТ га қачон аъзоликка қабул қилинди? а) 1991 й. 22 декабр

б) 1992 й. 10 январ

в) 1992 й. 2 март

г) 1993 й. 23 феврал

д) 1993 й. 10 май.

11.  Ватан туйғуси деганда нимани тушунасиз?

а) Ватанни доим эслаб юриш, авлодлар яшаб ўтган ва дафн этилган жойларни зиёрат этиш, яқин ошна-оғайниларни соғиниш хиссиётлари;

б) Ватан ҳақида доим қайғуриш, унинг ғам-ташвишларидан огоҳ бўлиб туриш, уни турли бало-қазолардан авайлаб-асраш;

в)  Киши  туғилиб  ўсган  жойи,  маҳалла,  эл-юрт,  ошна-оғайни, каби юртдошларни соғиниш;

қариндош-уруғ

г) Ватан учун жон фидо

қилган ватандошларни эслаш, моддий ва маънавий

миллий қадриятларни қумсаш;

д) Ўзи туғилиб вояга етган, авлодлари ҳоки тўкилган Ватанни севиш, эъзозлаш,

уни

ҳимоя

қилиш,  унинг  равнақи  учун  меҳнат

қилиш,  ундан  фахрланиш

туйғуси.

12.  Ўзбекистон Республикаси аҳолисининг сони қанча? а) 23 млн. киши

б) 24 млн. киши в) 25 млн. киши г) 26 млн. киши д) 27 млн. киши.

13.  Оила барқарорлигини таъминловчи асосий омиллар?

а)  маънавий  рухий  уйғунлик,  ўзаро таъминланганлик;

ҳурмат,  севги  садоқати,  ишонч,  моддий

б) Садоқатли севги, иқтисодий таъминланганлик; в) Қайнона-келин ўртасидаги тотувлик;

г) Севги, муҳаббат, моддий таъминланганлик; д) Қудалар ўртасидаги яхши муносабат.

14.  Бурч деганда нимани тушунасиз?

а)  Инсоннинг  муайян  жамият,  турли  ижтимоий  гуруҳлар  (оила,  маҳалла,

қариндош-уруғ,  жамоа  ва

ҳ.к.)  томонидан

қабул

қилинган

қонун-қоидалар,

ахлоқий меъёрларнинг бажарилиш, унга амал қилиш;

б) Инсоннинг Аллоҳ олдида бажарилиш лозим бўлган талабларни англаб етиши, уни бажариши, унга амал қилиши;

в) Жамият томонидан ишлаб чиқилган ва ҳаётга тадбиқ қилинаётган қонунларга тўла амал қилиш;

г) Ота-оналар билан фарзандлар, қариялар билан ёшлар, эр ва хотин ўртасида бажарилиши шарт бўлган меъёрлар;

д) Давлат томонидан ўрнатилган барча қонун-қоидаларга сўзсиз амал қилиш.

15.  «Темир Хотин», «Эшик қоққан ким бўлди?» асарларининг муаллифи ким? а) Шароф Бошбеков;

б) Саид Ахмад;

в) Ўткир Хошимов;

г) Хуршид Дўстмухаммад; д) Хуршид Даврон.

16.  «Демократия ва маънавият» нисбатларига муносабатингиз?

а)  Демократия  ва  маънавият  бир  бирларини  истисно сиғишмайди;

б) Демократия ва маънавият бир-бирларига дахлсиз;

қилади,  бир-бирига

в) Демократия сиёсий термин бўлганлиги учун маънавий ҳаётга бефарқ; г) Демократик тартиблар маънавий етуклик натижасидир;

д) Демократия ва маънавият бир-бирларига дахлдор, бир-бирини тўлдиради.

17.  Мамлакат барқарорлигини таъминловчи асосий шартлар?

а)    мамлакатимиз    аҳолисининг    минтақа    аҳолиси    таркибидаги    миқдорий салмоғининг кўплиги;

б) миллий қадриятлар, тарихимизнинг чуқур илдизи, миллий ўзликни англаш, умуминсоний манфаатнинг устуворлигини эътироф этиш;

в) кучли ижтимоий сиёсат ва одамларни даъват этувчи ижтимоий омилларни рўёбга чиқариш;

г) Миллатимизга хос бўлган сабр-қаноат, меҳнатсеварлик, меҳмон-дўстлик, очиқ кўнгиллилик сифатларининг мавжудлиги;

д)    Исломий   ахлоқ-одобнинг   кишиларимиз   рухиятига   сингиб   кетганлиги, халқимиз табиатидаги байналмилаллик қарашлари.

18.  Виждон эркинлиги нима?

а) Виждон - инсоннинг ўз қилмишлари учун рухий азобланиши;

б) Виждон - қилган гуноҳ ишлари учун Оллоҳ олдида қўрқиш хисси; в) Виждон - оилавий муносабатларда севги садоқатига ҳиёнат қилиш; г) Виждон - эл-юрт, қариндош-уруғ олдида ўз бурчини адо этиш;

д) Виждон - инсоннинг ўз хатти-ҳаракатлари учун маъсулиятни сезиш.

19.  Жалолиддин Мангуберди ким?

а) Чингизхон бошлиқ мўғул босқинчиларига қарши курашган миллий қаҳрамон; б) Искандар Зулқарнайнга қарши мардонавор жанг қилган миллий қаҳрамон;    в) Араб босқинчиларига қарши халқни курашга етаклаган мард жангчи;

г) XVI-XVII асрларда яшаган буюк хаттот, мусаввир; д) 1127-1156 йил Хоразм тахтида ўтирган хукмдор.

20.  Маданият тушунчасини тўғри таърифини белгиланг.

а) Инсоният томонидан яратилган барча моддий ва маънавий қадриятлар;

б) Инсоният томонидан яратилган ва инсонларга хизмат қиладиган маънавият ва маърифат муассасалари;

в) Инсонлар томонидан яратилган барча куй, қўшиқ, рассомчилик маҳсулотлари тарихий ёдгорликлар, театр ва шу кабилар;

г) Мактаб ва маориф орқали кишиларга сингдирилган билимлар тизими;

д)     Театр,     кино,     телевидение,     радио,     газета     ва     журналлар     орқали оммалаштириладиган эшиттириш ва кўрсатувлар мажмуи.

 

 

 

3.2.  Амалий машғулотни олиб бориш технологияси

 

Талабалар сони: 21

Вақти: 2 соат

Машғулот шакли

Билимларни      чуқурлаштириш       ва       мустаҳ- камлашга қаратилган амалий машғулот.

Амалий машғул от режаси

1.                  Иқтисодиёт тушунчаси ва тараққиётнинг ўзбек модели.

2.                         Иқтисодий ҳаётни шакллантириш ва ривожлантириш-маънавиятнинг ўзига хос шакли эканлиги.

3. Бозор иқтисодиётини маънавийлик нуқтаи назаридан таҳлили. Маънаият - иқтисодий муаммоларни ҳал қилишда мамлакат аҳолисини уюштирувчи ва фаоллаштирувчи куч

Машғулотнинг мақсади: Мавзу бўйича билимларни чуқурлаштириш ҳамда иқтисодиёт ва маънавиятнинг ўзаро боғлиқлигини талабалар онгига сингдириш.

Педагогик вазифалар

Ўқув фаолияти натижалари.

·                                           мавзуни мустақил ўрганиш учун асос яратиш;

·                                           мавзу бўйича билимларни чуқур ўзлаштириш ва мус- таҳкамлашга ёрдам бериш;

·                                          тўғридан-тўғри ва жамоа бўлиб қўйилган муаммони таҳлил қилиб ва аниқ қарор қабул қилишга шарт-шароит яратиш;

·                                           мустақил ишлаш учун имконият яратиш;

·                                           ўз нуқтаи  назарига эга бўлишни шакллантириш;

·                                           мантиқий хулоса чиқаришга кўмак бериш

·                                          амалий машғулот режалари билан олдиндан танишиб чиқиб, тайёргарлик кўради;

·                                          иқтисодиёт тушунчаси ва тараққиётнинг ўзбек моделининг моҳиятини ёритиб бера олади;

·                                          иқтисодиёт ва маънавиятнинг ўзаро чамбарчас боғлиқлигини олган билим-лари орқали амалиётда татбиқ эта олади;

·                                          Ўзбекистон иқтисодий салоҳиятини таҳлил қилади;

·                                          кичик гуруҳларда ишлаган  ҳолда  ўз олдига қўйган натижага эришади

Ўқитиш усуллари ва техника

Топшириқлар – амалий ишлаш учун, баҳс- мунозара, кичик гуруҳларда ишлаш, «Ажурли арра»   техникаси,   кичик   гуруҳларда   ишлаш,

«Дельфи» техникаси

Ўқитиш воситалари

Маърузалар матни,  маркерлар,  қоғозлар, доска, бўр

Ўқитиш шакллари

Тўғридан-тўғри, жамоа ва гуруҳларда ишлаш

Ўқитиш шарт-шароити

Техник воситалар билан таъминланган аудитория

Мониторинг ва баҳолаш

Оғзаки  назорат,  савол-жавоб,  ўз-ўзини  назорат

қилиш, рейтинг тизими асосида баҳолаш

Амалий машғулотнинг технологик картаси

Иш жараёнлари вақти

Фаолиятнинг мазмуни

ўқитувчи

Талаба

I-босқич.

1.1. Ўқув машғулот мавзуси, мақсади ва ўқув

Тинглайдилар

 

Мавзуга кириш. (10 минут)

фаолияти натижаларини айтади. Таълим жараёни интерфаол усуллар орқали амалга оширилишини эълон қилади

 

1.2. Мустақил ишлаш учун берилган топшириқнинг назоратини ўтказади. «Энг яхши эссе» эгаларини рағбатлантиради

Уйда ёзиб келган эсселарни тақдим этади

1.3. Талабаларни 3 та кичик гуруҳларга бўлади

Интерфаол усуллардан фойдаланилган ҳолда кичик гуруҳларга бўлинади

1.4. Талабаларнинг машғулотдаги фаол-лиятини баҳолаш кўрсаткичлари ва мезонлари билан таништиради (1-илова)

ЎУМ га қарайдилар

1.5. Мавзу бўйича тайёрланган топ-шириқларни тарқатади (2-илова)

Топшириқлар устида ишлайдилар

II-босқич. Асосий (60 минут)

2.1. Гуруҳларга топшириқларни бажа-риш учун ёрдам беради. Уларни баҳолаш мезонлари билан таништиради, «Ажурли арра» техникасининг қонун-қоидаси билан таништиради. (3-илова)

Тинглайдилар. Ахборотларни ўрганади

2.2. Талабалар бир-бирларидан ахборот-ларни ўрганишиб бўлишгач, улар  «Блиц-сўров» орқали ўзлаштириш даражалари аниқланади (4- илова). Гуруҳларнинг жавоблари қай даражада тўғри экан-лигини диққат билан тинглайди. Ғолиб гуруҳларни баҳолаш мезони орқали аниқлайди

Жавоб беради, баҳс- мунозара юритади, қўшим-ча қилади, хулоса чиқарадилар

2.3. Гуруҳларга «Дельфи» техникасидан фойдаланилган ҳолда қарама-қарши фикрларнинг баҳолар йиғиндиси жадва-лини тўлдиришни тавсия этади. Кўрсатмалар беради (5-илова)

Жадвални тўлди- радилар. Муқо-бил фикрлар бил- дирадилар. Ҳақи-қат мезонини аниқлайдилар

2.4. Ватман-қоғозларга чизилган жадвал-ларни назоратдан ўтказиб,  талабаларнинг тақдимотини          тинглайди.          Фикрларни,

«Маънавий соғлом кучли жамиятгина ислоҳотларга тайёр бўлиши мумкин», деб хулосалайди

Тақдимот ўтказади. Ғолиб гуруҳларни аниқлаб, баҳолайди

III-босқич. Якуний (10 минут)

3.1. Иш якунларини талабаларни баҳолаш рағбатлантиради

чиқаради. мезони

Фаол орқали

Эшитади

3.2. Инсерт услубидан фойдаланилган ҳолда 4- мавзуни ўқиб келишни уйга вазифа қилиб беради (6-илова)

Эшитади, аниқлайди, ЎУМ га қарайдилар

 

Талабаларни баҳолаш мезонлари кўрсаткичлари

1(3.2)-Илова

 

Гуруҳ

Баҳо

Баҳолаш кўрсаткичлари ва мезонлари

Ўтилган мавзуни тўлиқ билади

Фаоллик

Мисоллар келтира олди

Жами

 

Балл

1,0

0,5

1,5

3

1

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

3

 

 

 

 

 

Гуруҳларга қўйилган баллар кўрсаткичлари

Гуруҳ

1

2

3

Умумий балл

Баҳо

1

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

3

 

 

 

 

 

 

2,2 – 3 балл – аъло

1,2 – 2 балл – яхши

0,5 – 1,1 балл – қониқарли

 

 

1-ўқув топшириқ:

1-гуруҳ. Иқтисодиёт ва тараққиётнинг ўзбек модели.

2-гуруҳ. Иқтисодиёт ва маънавиятнинг ўзаро чамбарчас боғлиқлиги. 3-гуруҳ. Ўзбекистоннинг иқтисодий салоҳияти.

2(3.2)-Илова

 

 

 

 

 

3(3.2)-Илова

 

«Ажурли арра» қоидалари

 

1.  Топшириқни бўлиш: Топшириқ ва матнни бир неча асосий қисмларга қирқилади.

2.    Биринчи гуруҳлар:

ҳар бир гуруҳ

аъзолари

қирқилган мавзуни оладилар ва

экспертга айланадилар.

3.  Эксперт гуруҳлар: Қўлида бир мавзуга оид ўқув топшириқлари мавжуд бўлган

талабалар мавзуни муҳокама

қилиш, бошқаларга ўргатиш режасини эгаллаш

учун эксперт гуруҳга бирлашадилар.

4.   Бирламчи гуруҳлар: Талабалар ўзларининг бирламчи гуруҳларига қайтадилар ва эксперт гуруҳларда ўрганганларини ўқитишади

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

«Блиц-сўров» саволлари

4(3.2)-Илова

1.  Иқтисодиёт фани нимани ўрганади?

2.  Бозор иқтисодиёти деганда нимани тушунасиз?

3.  Нима учун маънавият ва иқтисодиёт ўзаро боғлиқ?

4.  Тадбиркорликнинг маънавий хислатларига нималар киради?

5.    Мустақил  Ўзбекистоннинг  бозор  муносабатларига  ўтишининг  ўзига  хос  йўлини тушунтириб беринг.

6.   Маънавият ва маърифат жамиятнинг юксак иқтисодий тараққиётга эришиш шарти эканлигини изоҳланг.

 

 

 

 

«Дельфи» технологияси

Қарама-қарши фикрларнинг баҳолар йиғиндиси жадвали

5(3.2)-Илова

 

Талабалар- нинг исми ва шарифи

Жамият тараққиётини муқаррар ҳалокатдан қутқариб қоладиган омилларни кўрсатиб беринг

1.

2.

3.

Д

М

К

Д

М

К

Д

М

К

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кўпайтма йиғиндиси

 

 

 

 

 

 

Д – даражали баҳо. М – муқобил баҳо. К – кўпайтма.

1-энг юқори балл. 10-энг паст балл.

 

 

«Инсерт» техникасининг қоидалари:

6(3.2)-Илова

 

1.  Текстни ўқиб чиқинг.

2.  Олинган маълумотни тизимлаштиринг.

3.  Ҳар бир қаторга қалам ёрдамида белгилар қўйинг.

V – маълумотлар мавзуга оид билимларимга тўғри келади.

+ – янги маълумотдир.

- – олган билимларимга тўғри келмайди.

? – мени ўйлантириб қўйди, бу масала юзасидан қўшимча маълумотлар керак.

 

 

 

4

мавзу                     Маънавиятнинг сиёсат, ҳуқуқ ва ҳокимиятдаги ўрни.

Маънавиятда миллийлик ва умуминсонийлик

 

4.1.  Маърузани олиб бориш технологияси

Талабалар сони: 62

Вақти: 2 соат

Машғулот шакли

Информацион    маълумотга    эга    бўлган    баҳс

-мунозарали маъруза

Маъруза режаси

1. Маънавият ва сиёсат, уларнинг ўзаро боғлиқлиги ва ижтимоий функциялари.

2.            Маънавият ва ҳуқуқ, уларнинг ўзаро муносабати. Хокимият бошқарув тизимига маънавий баркамол шахсларни жалб қилиш давлат тараққиётининг муҳим шарти.

3.            Миллий маънавият ва унинг хусусиятлари. Умуминсоний маънавият ва унинг заминлари.

4. Бозор муносабатлари шароитида миллатлараро маданий маънавий муносабатларнинг кенгайиши ва чуқурлашуви

Машғулотнинг мақсади: Маънавият ва сиёсат, уларнинг ўзаро боғлиқлиги ва ижтимоий функциялари, миллий маънавият тушунчаси, унинг миллат руҳияти, миллий онг, унинг тафаккури, ҳатти-ҳаракатлари турмуш тарзи, урф-одатлар, анъаналар ва қадриятлар билан боғлиқлиги ҳақида тушунча ҳосил  қилади, умумий тасаввурни шакллантиради

Педагогик вазифалар

Ўқув фаолияти натижалари:.

Маънавият ва сиёсат, уларнинг ўзаро боғлиқлиги ва ижтимоий функцияларини ёритиб бериш

Маънавият ва сиёсат, уларнинг ўзаро боғлиқлиги ва ижтимоий функцияларини санаб беради

Маънавият ва ҳуқуқ, уларнинг ўзаро муносабати, ҳокимият бошқарув тизими-га маънавий баркамол шахсларни   жалб қилиш давлат тараққиётининг муҳим шарти эканлигини айтиб бериш

Маънавият ва ҳуқуқ, уларнинг ўзаро муносабати, ҳокимият бошқарув тизимига маънавий баркамол шахсларни жалб қилиш давлат тараққиётининг муҳим шарти эканлигини изоҳлайди

Миллий маънавият тушунчаси ва унинг хусусиятлари ҳақида машғулотлар орқали ёритиб бериш

Миллий маънавият ҳар бир миллатнинг ўзига хослиги ва  умрбоқийлигини таъминловчи  омил эканлигини айтиб беради

 

Умуминсоний маънавият ва унинг барча заминларини таҳлил қилади, миллий -  маънавий тикланишнинг моҳиятини, миллатчилик, буюк давлатчилик ва ирқчилик маънавий қашшоқликнинг жирканч белгиси экан-лигини ёритиб беради,  Шарқ ва Ғарб маънавиятининг ўзига хос хусусиятларини ёритиб бериш

Умуминсоний маънавиятнинг барча  мил-латлар ва этносларнинг ўзига хос томон-ларини ўзида мужассамлаштирганлигини ва эҳтиёжларини, манфаатларини изоҳлаб беради, ўзбек миллий маънавиятининг мустақиллик шароитида қайта тикланиш жараёнлари ва унинг жаҳон цивилизациясидаги мавқеини тиклашдаги ютуқларини санаб беради, Шарқ ва Ғарб маънавияти, уларнинг миллий ва умуминсоний хусусиятларини айтиб беради

Ўқитиш усуллари ва техника

Маъруза,  баҳс-мунозара,  «Пинборд»  техникаси,

«Инсерт» техникаси.

Ўқитиш воситалари

Маъруза матни, тарқатма материаллар, слайдлар, проектор.

Ўқитиш шакллари

Жамоа,    тўғридан-тўғри   ва   жуфт-жуфт    бўлиб ишлаш.

Ўқитиш шарт-шароити

Техник       воситалар        билан                    таъминланган аудитория.

Мониторинг ва баҳолаш

Оғзаки  назорат,  савол-жавоб,  ўз-ўзини  назорат

қилиш, рейтинг тизими асосида баҳолаш.

Маърузанинг технологик картаси

Иш жараёнлари вақти

Фаолиятнинг мазмуни

ўқитувчи

талаба

I-босқич. Мавзуга кириш. (10 минут)

1.1. Маърузани бошлашдан олдин маъруза матни ва ўқув-топшириқларни тарқатади. (1- илова)

Тинглайдилар.

1.2. Маърузанинг мавзусини эълон қила-ди, ўқув машғулотининг мақсади ва натижаларини тушунтиради.

Тинглайдилар, ЎУМ га қарайдилар.

1.3. Жуфт-жуфт бўлиб, топшириқни ба- жаришни талаб қилади. «Маънавият ва сиёсат, уларнинг ўзаро боғлиқлиги ва ижтимоий функциялари деганда  нимани  тушунасиз?» деб савол билан мурожаат қилади.

Жуфт-жуфт бўлиб топши-риқни бажаради. Муҳокама қилади.

1.4. Топшириқларни қай даражада тўғри бажарилганлигини аниқлаш мақсадида «блиц- сўров» ўтказилади.

Саволларга жавоб беради.

II-босқич. Асосий (60 минут)

2.1. Биринчи масала юзасидан маъруза ўқийди. Диққатини алоҳида тушунча-ларга, ибораларга жалб қилади. Слайд-лардан кенг фойдаланади (2-илова).

Тинглайдилар. Муҳокама қила- дилар. Саволлар билан мурожаат қилади.

2.2. «Пинборд» техникасидан фойдала-нилган ҳолда биринчи масалани мус-таҳкамлаб, умумлаштирилади (3-илова).

Топшириқни бажарадилар.

2.3. Умуминсоний маънавият ва унинг заминларини ҳаётий мисоллар билан ту- шунтиради. Иккинчи масалани мустаҳ-камлаш

Тинглайдилар. ЎУМ га қарайдилар, саволларга жавоб

 

 

учун    талабаларга    жонланти-рувчи   саволлар беради:

1.Сиёсат   ва   унинг   йўналишларини   қандай тушунасиз?

2.  Ўзбекистон   сиёсатининг  маъна- вий  жиҳатларини қандай тушунасиз?

3.               Умуминсоний       маънавиятни          қандай тушунасиз? Мисоллар келтиринг.

4.      Миллий  ва  умуминсоний  маънавият-нинг ўзаро боғлиқлиги нимада?

Жавобларни   умумлаштиради   ва

хулосалайди.

берадилар.

2.4. Учинчи масала бўйича билимларни шакллантириш мақсадида «Инсерт» услубидан фойдаланади. (4-илова) Доскага жадвал тузади ва  муаммоли  савол  билан  мурожаат  қилади:

«Нима учун демократик жамият  шароитида миллий-маънавиятга эҳтиёж сезилмоқда? Жавобларни тинглаб, учинчи саволни мустаҳ- камлайди, умумлаштиради.

Тинглайдилар.

Ёзадилар, жад-вални тўлдиради-лар. Баҳс- муноза-ра юритадилар. Эркин ўз фикр-ларини намоён этадилар.

Жуфт-жуфт бўлиб уйга берилган топши-риқ асосида тўлдирилади.

2.5. Тўртинчи масала бўйича маърузани ўқийди. Ҳар бир саволни калит сўзлар орқали умумлаштириб беради. Слайд-лардан фойдаланган ҳолда Шарқ ва Ғарб маънавиятини таққослайди. (2-илова)

ЎУМ га қарайдилар. Саволлар берадилар.

Эркин баҳс- мунозарага киришади.

2.6.  Таянч  ибораларга  қайтилади.  Тала-балар иштирокида улар яна бир бор такрорланади.

Ҳар бир таянч тушунча ва ибораларни муҳокама қиладилар.

III-босқич. Якуний босқич. (10 минут)

3.1. Маърузада ёритилган ҳар бир савол қандай ҳал қилинганлиги тўғрисида умумий якуний хулоса чиқаради.

Эшитади.

3.2.   Талабаларнинг   маъруза   машғулоти-даги фаоллиги рейтинг тизими асосида баҳоланади.

Ўзини қизиқтирган саволлар беради.

3.3.          Мустақил     тайёргарлик     кўриш     учун топшириқлар беради:

1)    мавзу бўйича саволларга тўхталиб ўтиб, амалий машғулотга тайёргарлик кўриш;

2)    «Ўзбек халқи миллий маънавия-тининг ўзига хос жиҳатлари» мавзусида эссе  ёзиб келиш

Мустақил ишлаш учун берилган топшириқларни ёзиб оладилар.

1(4.1)-Илова

Маънавиятдаги ўзаро муносабатлар ва қонуниятлар» схемасини ўрганиш бўйича жадвални тўлдиринг

 

Савол                                                                  Жавоб

1.  Ушбу схемада нималар акс эттирилган?

2.   Шахс, жамият ва миллатларнинг ўзаро

муносабати      ушбу       схемада кўрсатилган?

қандай

3.    Шахс ва миллат ёки жамиятнинг ички салоҳияти маънавият ва маърифат билан узвий боғлиқми?

4.          Миллатлараро маънавий-маъри-фий муносабатларга акс таъсир кўр-сатувчи қандай омилларни биласиз?

 

 

Маънавиятдаги ўзаро муносабатлар ва қонуниятлар

 

 

 

 

 

 

 

1-қонуният: шахс ва миллат ёки жамиятнинг ички салоҳияти билан боғлиқ бўлган

қонуният              

 

 

 

 

 

 

 

 

 

«Таъсир»

Ж А М И Я Т

 

 

 

«Акс таъсир»

2-қонуният: Шахслар ва миллатлар- нинг ўзаро муносабатлари жараёнида содир бўлади-

ган «ўзаро таъсир» ва «ўзаро бойи- тиш орқали намоён бўладиган жараёнлар

 

 

м

а                                                                      т

ъ                                                               я

р                                                         и

и                                                  в

ф                                           а

а                                   н

т                           ъ

а

м

 

 

Ўқув визуал материаллар

 

2(4.1)-Илова

1-слайд

 

 

 

 

62
 
Юнонча сўз бўлиб, мазмуни давлат ёки жамоат ишларини англатади. Сиёсат - катта ижтимоий гуруҳлар, миллатлар, давлатлар ички ва ташқи муносабатлари соҳасидаги фаолиятни англатади

 

СИЁСАТ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-слайд

 

 

Жамиятнинг      ижтимоий      табиатидан      келиб

чиқувчи    ва

ҳукмрон    синфнинг,    демократик

кўпчиликнинг   ёки    бутун    жамиятнинг    ягона

ҲУҚУҚ

иродасини         ифодаловчи,

қонун         билан

мустаҳкамланган ва давлатнинг мажбурлаш кучи

билан таъминланадиган хулқ – атворнинг юридик

қоидалари мажмуасидир

 

 

 

 

 

 

Маънавиятнинг таркибий қисмлари

Маънавият

3-слайд

 

 

 

Миллий маънавият

 

 

 

Минтақавий маънавият

 

 

 

Умуминсоний маънавият

 

 

Маънавиятнинг таркибий қисмларига таъриф

4-слайд

 

Миллий маънавият - муайян элат, миллатга унинг аждодларига хос бўлган ғоят қимматли маънавий бойликлар

 

 

Минтақавий маънавият – муайян жуғрофий минтақа миллатларига хос, улар учун умумий бўлган маънавий бойликлар

 

 

 

63

 

Умуминсоний маънавият – бутун инсониятга, жаҳон халқларига тегишли бўлган маънавий ахлоқий белгилар

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Миллий маънавият

5-слайд

 

Миллий онг                                                 Миллий руҳият

 

 

 

 

Миллий тил

Миллий ғурур

 

 

 

Миллий ўз-ўзини англаш

 

 

 
 
Миллий маънавият

Миллий ифтихор

 

 

 

Миллий ҳис

Миллий ахлоқ

 

 

 

 

 

Миллий туйғу

Миллий манфаат

 

 

 

 

 

 

Миллий маънавий бойликлар

6-слайд

 

Адабиёт ва санъат асарлари

 

 

Илм-фан ютуқлари

Кашфиёт ва ихтиролар

 

 

 

 

 

64
 
Миллий маънавият

 

 

 

Маънавий маданият дурдоналари

Ҳурфикрлик

 

Умуминсоний ахлоқий меъёрлар

 

 

 

 

 

 

7-слайд

 

 

«Ғарб - оқил, Шарқ – донишманд, Ғарб – кенглик, Шарқ – теранлик, Ғарб – ҳаракат билан яшаган, Шарқ эса орзу-умид билан, агар Ғарбнинг атоқли олимлари фаол бўлсалар, Шарқда улар файласуфлар… Ғарбга нисбатан бир-неча асрлар

аввал Шарқда илм-фаннинг деярли барча соҳалари учун асос яратилган эди»

С.СУЛГИНСКИЙ

 

 

Миллий ўзликни англаш

8-слайд

 

Миллатга мансублигини англаш

Миллатнинг инсоният тараққиётидаги тари-хий ўрнини билиш

Миллий қадриятларга содиқлик

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

МИЛЛИЙ ЎЗЛИКНИ АНГЛАШ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Миллий манфаатларни

Миллий мустақиллик

ва миллий                               Ватанпарварлик

 

 

65

тушуниб етиш                         тараққиётга эришиш

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3(4.1)-Илова

 

ПИНБОРД ТЕХНИКАСИ

 

Пинборд техникаси

(инглизчадан: pin – маҳкамлаш, board – доска) муаммони ҳал қилишга оид фикрларни тизимлаштириш ва гуруҳлашни амалга оширишга, коллектив тарзда ягона ёки аксинча қарама-қарши

позицияни шакллантиришга имкон беради

 

Ўқитувчи таклиф этилган муаммо бўйича ўз нуқтаи назарларини баён қилишни сўрайди. Тўғридан-тўғри ёки оммавий ақлий хужумнинг бошланишини ташкил қилади (рағбатлантиради)

 

Фикрларни таклиф қиладилар, муҳокама қиладилар, баҳолайдилар ва энг оптимал (самарали) фикрни танлайдилар. Уларни таянч хулосавий фикр (2 та сўздан кўп бўлмаган) сифатида алоҳида қоғозларга ёзадилар ва доскага маҳкамлайдилар

 

Гуруҳ намоёндалари доскага чиқадилар ва маслаҳатлашган ҳолда:

1)  яққол хато бўлган ёки такрорланаётган фикрларни олиб ташлайдилар;

2)  баҳсли бўлган фикрларни ойдинлаштирадилар;

3)  фикрларни тизимлаштириш мумкин бўлган белгиларини аниқлайдилар;

4)   шу белгилар асосида доскадаги барча фикрларни (қоғоз ва рақларидаги) гуруҳларга ажратадилар;

5)  уларнинг ўзаро муносабатларини чизиқлар ёки бошқа белгилар    ёрдамида  кўрсатадилар:  коллективнинг  ягона  ёки  қарама-қарши

позициялари ишлаб чиқилади

«ПИНБОРД» техникаси бўйича топшириқ

 

 

Миллий маънавият

Минтақавий маънавият

Умуминсоний маънавият

Миллатпарварлик

 

 

 

Халқпарварлик

 

 

 

Ватанпарварлик

 

 

 

Меҳнатсеварлик

 

 

 

Инсонийлик

 

 

 

Меҳр-оқибат

 

 

 

Иймон-эътиқод

 

 

 

Ота-онага ҳурмат

 

 

 

Миллий онг

 

 

 

Миллий ахлоқ

 

 

 

Экологик тарбия

 

 

 

Маданият

 

 

 

Сиҳат-саломатликни таъминлаш

 

 

 

Цивилизацияни сақлаш

 

 

 

Урушнинг олдини олиш

 

 

 

Терроризмга қарши кураш

 

 

 

Анъаналар

 

 

 

Маънавий меросга содиқлик

 

 

 

Мустақиллик

 

 

 

4(4.1)-Илова

 

«ИНСЕРТ» жадвали

Савол: Нима учун демократик жамият шароитида миллий маънавиятга эҳтиёж сезилмоқда.

Жавоб вариантлари

V

+

-

?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

V – биламан.

+ - янги маълумот.

- - билганларимга зид.

? – мени ўйлантирмоқда.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4.2.  Амалий машғулотни олиб бориш технологияси

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Талабалар сони: 21

Вақти: 2 соат

Машғулот шакли

Билимларни      чуқурлаштириш       ва       мустаҳ- камлашга қаратилган амалий машғулот.

Амалий машғулот режаси

1.            Сиёсат ва сиёсий қарашларнинг маънавиятга таъсири.

2.            Сиёсат, ҳуқуқ ва ҳокимият институтларининг маънавий асосларини мустаҳкамлаш жамият тараққиётининг муҳим шарти эканлиги.

3.   Миллий маънавият тушунчаси  ва унинг ўзига зусусиятлари. Умуминсоний      маънавият умуминсоний қадрият.

4.  Шарқ ва Fарб маънавияти, уларнинг миллий ва умуминсоний хусусиятлари

Машғулотнинг мақсади: «Маънавиятнинг сиёсат, ҳуқуқ ва ҳокимиятдаги ўрни. Маънавиятда миллийлик ва умуминсонийлик» мавзуси бўйича билимларни чуқурлаштиришни таъминлаш.

Педагогик вазифалар

Ўқув фаолияти натижалари.

·                                           талабаларнинг ижодий изла- ниши ва ўз мустақил фикр-ларини билдириши учун им-коният яратиш;

·                                           мавзу бўйича билимларни чуқур ўзлаштириш ва мус- таҳкамлашга ёрдам бериш;

·                                           манбалар билан ишлашни ўргатиш;

·                                           кичик гуруҳларда ишлашни ташкил қилиш;

·                                           ўз нуқтаи  назарига эга бўлишни шакллантириш;

·                                           мантиқий хулоса чиқаришга кўмак бериш;

·                                          амалий машғулот режалари билан олдиндан танишиб чиқиб, тайёргарлик кўради;

·                                          сиёсат ва сиёсий қарашларнинг маънавиятга таъсирини ёритиб бера олади;

·                                          сиёсат, ҳуқуқ ва ҳокимият институтларининг маънавий асосларини мустаҳкамлаш жамият тараққиётининг муҳим шарти эканлигини кўрсатиб беради;

·                                          миллий-маънавият тушунчаси ва унинг моҳиятини ёритиб бера олади;

·                                          умуминсоний маънавиятга таъриф бе-ради ва уни таҳлил қилиб беради;

·                                          миллий-маънавий тикланишнинг моҳи- ятини ёритиб беради;

·                                          Шарқ ва Ғарб маънавиятини таққос- лайди;

 
 
хос ва

 

Ўқитиш усуллари ва техника

Кичик     гуруҳларда      ишлаш,      баҳс-мунозара,

«Кластер», «ФСМУ» техникаси.

Ўқитиш воситалари

Маърузалар матни,  маркерлар,  қоғозлар, доска, бўр.

Ўқитиш шакллари

Жамоа ва гуруҳларда ишлаш.

Ўқитиш шарт-шароити

Техник       воситалар       билан                    таъминланган аудитория.

Амалий машғулотнинг технологик картаси

Иш жараёнлари вақти

Фаолиятнинг мазмуни

ўқитувчи

талаба

I-босқич. Мавзуга кириш.

(10 минут)

1.1. Амалий машғулот мавзуси, мақсади ва ўқув фаолияти натижаларини айтади. Таълим жараёни «Кичик гуруҳларда ишлаш» орқали амалга оширилишини эълон қилади.

Тинглайдилар. Ёзиб оладилар.

1.2. «Кластер» техникасидан фойдала-нилган ҳолда талабаларга, «Қадриятлар нима?» деган савол билан мурожаат қилади. Талабаларни ушбу органайзер орқали фаоллаштиради, қадриятларни уч гуруҳга ажратади. (1-илова)

Ўз фикрларини билдирадилар. Тушунчалар билан ишлайди.

1.3.  Талабаларнинг  фикрини  умумлаш-тириб, уларни 4 та кичик гуруҳларга бўлади.

Интерфаол усуллардан фойдаланилган ҳолда кичик гуруҳларга бўлинади.

1.4. Талабаларнинг машғулотдаги фаол-лигини баҳолаш кўрсаткичлари ва ме-зонлари билан таништиради (2-илова).

ЎУМ га қарайдилар.

1.5. Мавзу бўйича тайёрланган топши-риқларни тарқатади (3-илова).

Топшириқлар устида ишлайдилар.

II-босқич. Асосий (60 минут)

2.1. Гуруҳларга топшириқларни бажа-риши учун ёрдам беради. Манбалардан фойдаланишга имкон яратади. Ҳар бир гуруҳ қайси мавзуни кенг ёритиб бериши ва тақдим этиши кераклигини тушун-тиради.

Фаол

қатнашадилар.

2.2. Ҳар бир гуруҳ топшириқларини ватман- қоғозларга тушириб, тақдимотини ўтказишга ёрдам беради, изоҳ-лайди, билимларини умумлаштиради, хулосаларга алоҳида  эътибор қаратади. Топшириқларнинг бажарилишини қай даражада тўғри  эканлигини диққат билан тинглайди.

Жамоа бўлиб ба- жарилган ишнинг тақдимотини ўт- казадилар, баҳс- мунозара юрита- дилар, қўшимча-лар қиладилар, ху-лоса чиқарадилар.

Баҳолайдилар.

2.3. Гуруҳларга «ФСМУ» техникасидан фойдаланилган ҳолда «Миллий ўзликни англаш» деганда нимани тушунасиз?» деб савол билан мурожаат қилади (4-илова).

Ватманларда жадвални тўлдирадилар.

2.4.  Ҳар  бир  гуруҳ   топшириқларни  ват-ман-

Тақдимот ўтказади.

 

 

қоғозларга тушириб, тақдимотини ўтказишда ёрдам беради. Ягона хулоса чиқаришга кўмак беради ва ниҳоясида умумлаштиради.

Ғолиб гуруҳларни аниқлаб, баҳолайди.

III-босқич. Якуний (10 минут)

3.1. Иш якунларини чиқаради. Фаол тала- баларни баҳолаш мезони орқали рағбат- лантиради.

Эшитади. Аниқлайди.

3.2. Уйга вазифа беради: «Инсерт» тех- никасидан фойдаланилган ҳолда кейинги маъруза мавзусини ўқиб келиш.

ЎУМ га қарайди.

 

 

 

 

 

 

 

 

КЛАСТЕР

1(4.2)-Илова

 

 

 

 

 

 

 

 

Миллий ўзликни англаш

 

 

Миллий

ғурур

 

 

 

 

Ота-

Инсонпар- варлик

 

 

 
 
Урф- одат

 

Маҳалла

 

 

 

Ватан

 

 

Уй

 

 

 

Юрт             Замин

 

она

ҚАДРИЯТЛАР

 

Ҳашар

 

Қариндошлар

 

 

Бобо               Буви

 

Байрамлар лар

 

 

Анъаналар

Тўй

 

 

 

Кластерни тузиш қоидалари

 

1.  Топшириқни диққат билан ўқиб чиқинг.

2.  Фикрларни тармоқлантириш жараёнида пайдо бўлган ҳар бир фикрни ёзинг.

3.  Имло хатолар ва бошқа жиҳатларга эътибор берманг.

4.   Белгиланган вақт тугамагунча ёзишни тўхтатманг, фикрингизни жамлашга ҳаракат қилинг.

5.  Фикрларни чегараламанг, улар ўртасида ўзаро алоқадорликка эътибор қаратинг.

 

 

(4.2)-Илова

 

Гуруҳларнинг машғулотдаги фаоллигини баҳолаш кўрсаткичлари ва мезонлари

 

Топшириқлар, баҳолаш кўрсаткичлари ва мезонлари

I-

гуруҳ

II-

гуруҳ

III-гуруҳ

IV-гуруҳ

1-топшириқ: (1,5 балл)

 

 

 

 

- мавзу ёритиб берилди (0,5 балл)

 

 

 

 

- аниқ ва мантиқан тўғри баён этилди (0,5 балл)

 

 

 

 

- гуруҳ фаол қатнашди (0,5 балл)

 

 

 

 

2-топшириқ: (1,5 балл)

 

 

 

 

- аниқ хулоса чиқарилди (0,5 балл)

 

 

 

 

- мисоллар келтирилди (0,5 балл)

 

 

 

 

-  регламентга  эътибор  қаратилди  (0,5 балл)

 

 

 

 

Жами: (3 балл)

 

 

 

 

 

0,5 балл – «аъло».                                        2,5 – 3 балл – «аъло».

0,4 балл – «яхши».                                       1,9 – 2,4 балл – «яхши».

0,3 балл – «қониқарли».

2,3 – 1,8 балл – «қониқарли».

 

3(4.2)-Илова

 

Мавзу бўйича ўқув топшириқлар:

 

I-гуруҳ

Савол: Миллий маънавият, сиёсат ва ҳуқуқ тушунчаси ва унинг моҳияти.

1)    маънавият, сиёсат, ёритиб беринг;

ҳуқуқ, этнослар, халқлар  ва мамлакатлар тушунчасини

2)     миллий маънавиятнинг ўзига хос ривожланиш хусусиятларини кўрсатиб беринг;

 

II-гуруҳ Савол: Умуминсоний маънавият таҳлили:

1)    Умуминсоний маънавиятнинг  барча миллатлар ва этносларнинг  ўзига хос томонларини ўзида мужассамлаштирганлигини, эҳтиёжларини, манфаатларини кўрсатинг;

2)     Маънавиятда миллий маҳдудлик ва айирмачиликка интилишнинг салбий оқибатларини кўрсатиб ўтинг;

 

III-гуруҳ

Савол: Миллий – маънавий тикланишнинг моҳияти.

1)      ўзбек  миллий  маънавиятининг  мустақиллик  шароитида жараёнларини кўрсатиб беринг;

 

 

қайта  тикланиш

2)      миллий  маънавиятнинг  жаҳон  цивилизациясидаги  мавқеини  тиклашдаги ютуқларини айтиб беринг;

 

IV-гуруҳ Савол: Шарқ ва Ғарб маънавияти.

1)     Шарқ  ва кўрсатиб беринг;

Ғарб  маънавиятининг  миллий  ва  умуминсоний  хусусиятларини

2)  Шарқ ва Ғарб халқлари маънавиятларини бир-бирига қарама-қарши қўйишига интилишларни танқид остига олинг.

4(4.2)-Илова

 

Миллий ўзликни англаш деганда нимани тушунасиз?

 

Ф

 

 

(Фикрингизни баён этинг)

С

 

 

(Фикрингиз баёнига бирор сабаб кўрсатинг).

М

 

 

(Кўрсатилган сабабга тушунтирувчи мисол келтиринг)

У

 

 

(Фикрингизни умумлаштиринг)

 

 

 

 

5 мавзу

Қадимги Марказий Осиё халқлари маънавиятининг шаклланиш жараёнлари. Ислом динида маънавият ва

шахс маънавий қиёфасининг талқини

 

5.1.  Маърузани олиб бориш технологияси

 

Талабалар сони: 62

Вақти: 2 соат

Машғулот шакли

Информацион - тематик маъруза.

Маъруза режаси

1.Қадимги халқ оғзаки ижодиёти ва ёзма ёдгорликларида маънавият. “Авесто” да инсон, унинг маънавияти масалалари.

2.     Монийлик ва маздакизм таълимотларида маънавият масалалари.

3.      Қуръони Карим ва ҳадиси шарифларда инсон маънавияти ва маърифати масалалари. Тасаввуф ва унинг маънавий жиҳатлари.

4.      Мустақиллик, Ислом дини ва исломий қадриятларнинг тикланиши. Ислом динида умуммиллий ва умуминсоний маънавият масалалари

Машғулотнинг мақсади: Қадимги Марказий Осиё халқлари маънавиятининг шаклланиш жараёни ҳамда ислом маънавияти ҳақида дунёқарашни шакллантириш, ислом динида маънавият масалалари ҳақида тушунча ҳосил қилиш

Педагогик вазифалар:

Ўқув фаолияти натижалари:

Қадимги халқ оғзаки ижодиёти ва ёзма ёдгорликларида маънавият. “Авесто” да инсон, унинг маънавияти масалаларини ёритиб бериш

Қадимги халқ оғзаки ижодиёти ва ёзма ёдгорликларида маънавият. “Авесто” да инсон, унинг маънавияти масалаларини гапира олади

Монийлик ва маздакизм таълимотларида маънавият масалаларини ёритиб бериш

Монийлик    ва    маздакизм     таълимотларида маънавият масалаларини изоҳлаб беради

 

Ислом маънавияти тушунчаси мазмунини ёритиб беради, тасаввуф тушунчаси ва унинг маънавий - ғоявий илдизлари билан таништириш

Исломда маънавият тушунчаси ва шахснинг маънавий муаммоларини айтиб беради, тасаввуфнинг асосий оқимлари ва уларнинг ғоявий мазмунини таҳлил қилади

Мустақиллик, Ислом дини ва исломий қадриятларнинг тикланиши. Ислом динида умуммиллий ва умуминсоний маънавият масалалари назарий ва амалий аҳамиятини таҳлил қилиш

Мустақиллик, Ислом дини ва исломий қадриятларнинг тикланиши. Ислом динида умуммиллий ва умуминсоний маънавият масалалари ушунчаларини изоҳлаб беради

Ўқитиш усуллари ва техника

Маъруза, ҳамкорликда ўқиш, Б.Б.Б. техникаси.

Ўқитиш воситалари

Маъруза      матни,      тарқатма      материаллар, слайдлар, проектор.

Ўқитиш шакллари

Жамоа,  тўғридан-тўғри  ва  жуфт-жуфт  бўлиб ишлаш.

Ўқитиш шарт-шароити

Техник      воситалар      билан                  таъминланган аудитория.

Мониторинг ва баҳолаш

Оғзаки назорат, савол-жавоб, ўз-ўзини назорат

қилиш, рейтинг тизими асосида баҳолаш.

 

Маърузанинг технологик картаси

Иш жараёнлари вақти

Фаолиятнинг мазмуни

ўқитувчи

талаба

I-босқич. Мавзуга кириш  (10 минут)

1.1. Машғулотнинг мавзусини эълон қилади, ўқув машғулотининг мақсад ва вазифаларини тушунтиради.

ЎУМ га

Қарайдилар

1.2. Ҳар бир талабага мавзу бўйича тарқатма материалларни тарқатади.

Тарқатмаларни кўриб чиқади.

II-босқич. Асосий (60 минут)

2.1. Экранга БББ жадвали ва у билан ишлаш қоидалари чиқарилади. БББ жадвалини ишчи дафтарларга кўчириб олишни талаб қилади. Маъруза режасига асосланган ҳолда иккинчи устунни тўлдиришни вазифа қилиб беради (1- илова).

БББ жадвалини чизиб олади. Маъруза режасига асосан иккинчи устунни тўлдиради.

2.2.     “Инсерт” техникасидан фойда-ланилган ҳолда, маърузада белги-ланган белгилар асосида талабаларга қуйидаги саволларга жавоб беришни таклиф қилади:

1)   Нимани улар билишади? (яъни мустақил гапириб бера олишади)

2)      Нима  тушунарсиз  бўлиб  қолди  ва ўзлаштирилмади?

3)      Қандай  қўшимча  маълумот  талаб

қилинади?

Юқоридагилардан келиб чиқиб, учинчи ва тўртинчи устунни тўлдириш таклиф этилади, таянч  сўзларнинг  тартиб  рақамлари  қўйиб

Учинчи ва тўртинчи устун тўлдирилади.

 

 

чиқилади (2-илова)

 

2.3. Блиц-сўров орқали бир неча жавоблар тингланади ва жуфт-жуфт бўлиб ишлашни таклиф қилади.

Натижаларни ўқийди.

2.4.           Талабаларнинг жавобларини умум- лаштириб, жуфт-жуфт бўлиб ишлаш учун топшириқлар беради:

1)    БББ жадвалининг тўртта усту-нидаги жавобларни таҳлил қилинг;

2)        ўзлаштирилмаган                           саволларни умумлаштиринг;

3)     биргаликда  манбалардан  жавоб-лар излаб топинг;

4)  жавоб беришга тайёргарлик кў-ринг;

Топшириқни бажаради.

Жавоб беради.

2.5. Жавоблар тинглаб бўлингач, слайдлар ёрдамида ўқув машғулоти-нинг ёритилмаган қисмлари тушун-тирилади (3-илова)

Тинглайдилар. ЎУМ га

қарайдилар

2.6. Таянч ибораларга қайтилади, тала-балар иштирокида улар яна бир бор такрорланади. БББ жадвалининг, бешинчи устунни тўлдиришни айтиб ўтади

Ҳар бир таянч ту- шунча ва иборалар-ни муҳокама қилади.

Жадвал тўлдирилади.

III-босқич. Якунловчи. (10 мин.)

3.1.  Маърузанинг  ҳар  бир  саволига  умумий якуний хулоса беради

Эшитади.

3.2.      Талабаларнинг      фаоллиги      баҳолаш мезонлари орқали баҳоланади

Ўзини қизиқтирган саволлар беради.

3.3.  Уйга  вазифа  беради:  “Мустақил-лик  ва ислом дини” мавзусида эссе ёзиб келинг

Ёзиб оладилар

 

“Инсерт” техникасининг қоидаси:

1(5.1)-Илова

 

1.  Матнни ўқиб чиқинг.

2.   Олинган маълумотларни диққат билан ўрганиб, соҳаларга ажратинг.

ҳар бир қаторга қуйидаги белгиларни қўйиб чиқинг:

V – биламан;

+ – янги маълумот;

– – билганларимга зид;

? – мени ўйлантирмоқда

Қалам  билан

 

БББ техникасининг қоидаси.

 

1.  “Инсерт” техникасидан фойдаланилган ҳолда матнни ўқиб чиқинг.

2.    Олинган маълумотларни индивидуал соҳаларга ажратинг. белгилар асосида БББ жадвалини тўлдиринг

 

1-ўқув топшириқ БББ жадвали

Қалам  билан

қўйилган

№

Мавзу саволлари

Биламан

Билишни истайман

Билиб олдим

1

2

3

4

5

1.

Ислом ва маънавият

 

 

 

 

2.

Тасаввуф      тушунчаси      ва                      унинг маънавий ғоялари

 

 

 

3.

Ислом маънавий қадриятлари ва ахлоқ-одоб нормаларининг умуминсоний характери

 

 

 

4.

Ислом     динида     умуммиллий                 ва умуминсоний маънавият масалалари

 

 

 

 

Иборалар асосида визуал материаллар

2(5.1)-Илова

 

1.

Ислом

16.

Яссавийлик

2.

Мусулмон

17.

Қубровийлик

3.

Муҳаммад

18.

Нақшбандийлик

4.

Қуръон

19.

Мустақиллик

5.

Ҳадис

20.

Диний қадриятлар

6.

Муҳаддислар

21.

Диний ақидапарастлик

7.

Иймон

22.

Террорчилик

8.

Диний ва дунёвий иймон

23.

Хорижийлик

9.

Ҳалол ва ҳаром

24.

Суннийлик

10.

Бешикдан то қабргача илм изла

25.

Шиалик

11.

Илм ибодатдан афзалдир

26.

Виждон эркинлиги

12.

Сўфий

27.

Маънавият

13.

Тасаввуф

28.

Фундаментализм

14.

Тасаввуф ва нафс

29.

Экстремизм

15.

Тасаввуф     инсон    қалбига     сайқал бериш илми

30.

Ваҳобийлик

Ўқув визуал материаллар Маънавият тушунчасининг мазмуни

3(5.1)-Илова

1-слайд

Маданият

қадрият

Дин – виждон ва иймон

Илм – билим – билиш назарияси

Иқтисод – талаб ва таклиф

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

МАЪНАВИЯТ – инсоннинг руҳиятини, унинг ўз-ўзини англаши, диди, фаросати, ақл ва заковати билан ўз олдига юксак мақсад ва

 

 

75

Тафаккур

ғояларни қўя билиши, уларни амалга ошириш учун ҳаракат қилиш ва интилиш

салоҳиятидир.

Ғоялар

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-слайд

 

“Авесто” - Муқаддас “Авесто”, “Овасто” (Муқаддас “Авесто” китобида), “Абесто” – зардуштийлик “оташпарастлик” динининг муқаддас китоби. “Авесто” – билим, билимлар тўплами маъносини беради. “Авесто” аслида, узоқ йиллар мобайнида шаклланган мадхиялар тўплами бўлиб, у шартли равишда уч даврни ўз ичига олади. Биринчи давр: “Яштлар” – зардуштгача бўлган даврларда, яъни э.о. ХII-IХ асрларда ижод этилган мадҳиялардир. Иккинчи давр: Зардушт даврида, зардушт томонидан яратилган мадҳиялар тўплами – “Галаталар” (Гоҳлар)дан иборатдир. Учинчи давр: зардуштдан кейинги даврларда яратилган ва тизимлаштирилган мадҳиялар тўпламлари “Видевдот” ва “Бундаҳишн” лардан иборатдир

 

 

 

И.А.Каримов рисолаларидан

3-слайд

 

 

 

“Ислом – ота-боболаримизнинг дини – мусулмонларнинг онги, туриш-турмушининг моҳияти, ҳаётининг ўзидир».

ИСЛОМ КАРИМОВ

 

 

 

“Халқимизнинг минг йиллик тарихини, бугунги маънавий ҳаётини, дин-у диёнатимизни мухтасар ифодалаб айтиш мумкинки, Оллоҳ бизнинг қалбимизда, юрагимизда».

ИСЛОМ КАРИМОВ

 

 

“Динга ҳурмат ва эътиқод биз учун ўлмас қадриятдир».

ИСЛОМ КАРИМОВ

 

 

 

 

 

 

 

76
 
“Қадим-қадимдан бола тарбиясига ислом динининг таъсири жуда кучли бўлган.

Чунки биз ўз динимизни қадрлаймиз, унга суянамиз. Нима учун деганда, соғлом одам соғлом фикрлайди, соғлом фикрлайдиган одамгина Худога иймон келтиради, эътиқоди соғлом бўлади. Шундай экан, соғлом авлод тарбияси дин учун ҳам жуда аҳамиятли»

ИСЛОМ КАРИМОВ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

“Мен иймони бақувват одам деганда, аввало, виждони, ҳалол билан ҳаромнинг фарқига борадиган, бировнинг ҳақидан ҳазар қиладиган, бировга ноҳақ озор бермайдиган инсонларни кўз олдимга келтираман».

ИСЛОМ КАРИМОВ

 

 

 

 

 

 

 

ДУНЁДА КЕНГ ТАРҚАЛГАН ДИНЛАР

4-слайд

 

 

 

Христианлик

Яхудийлик

 

 

 

 

 

Дунёда кенг тарқалган

динлар

 

 

 

 

 

 

Буддизм

Ислом

 

 

 

 

5-слайд

 

Исломдаги йўналиш, мазҳаб ва одимлар

 

 

Суннийлик мазҳаби

 

 

 

Хорижийлар йўналиши

 

Исломдаги йўналиш, мазҳаб ва оқимлар

 

Шиалик оқими

 

 

 

 

77

 

 

 

 

 

 

Хорижийлар йўналиши

Ашъарийлар, жаба- рийлар, қадирийлар, муржиъийлар ва ҳ.к. каби диний-фалсафий оқим

 

 

 

 

 

 

 

5.2.  Амалий машғулотни олиб бориш технологияси

Талабалар сони: 21

Вақти: 2 соат

Машғулот шакли

Билимларни     чуқурлаштириш     ва     мустаҳ- камлашга қаратилган амалий машғулот.

Амалий машғулот режаси

1.           Қадимги қўлёзма ва оғзаки ижод манбаларида маънавият илдизлари ва уларни ўрганишнинг маънавий тикланишда тутган аҳамияти.

2.  Марказий Осиёда энг қадимги динлар ва уларда маънавият билан боғлиқ бўлган ғоялар:

а) зардуштийлик динида маънавият масалалари;

б) монийлик таълимотида маънавият масалаларининг талқини;

в)    маздакчилик    таълимотида            маънавият масалалари.

3.  Ислом ва маънавият:

а) Қуръони Карим – мусулмонларнинг муқаддас китоби;

б) тасаввуф таълимоти ва унинг маънавий

ғоялари;

в) ислом маънавий қадриятлари ва ахлоқ- одоб нормаларининг умуминсоний характери;

г)    ислом    динида    умуммиллий                     ва умуминсоний маънавият масалалари

Машғулотнинг мақсади: Марказий Осиёдаги энг қадимги динлар ва ислом маънавияти, тасаввуфнинг маънавий жиҳатлари бўйича билимларни чуқурлаштиришни таъминлаш

Педагогик вазифалар:

Ўқув фаолияти натижалари:.

·                                           мавзуни     мустақил     ўрганиш учун асос яратиш;

·                                           мавзу      бўйича      билимларни

·                                          амалий машғулот режалари билан олдиндан танишиб чиқиб, тайёргар-лик кўради;

 

чуқур     ўзлаштириш     ва     мустаҳ- камлашга ёрдам бериш;

·                                           иймон-эътиқодни мустаҳкам- лашга хизмат қиладиган мафку- равий иммунитетни шакллан-иришга кўмак бериш;

·                                           мантиқий хулоса чиқаришга имкон яратиш;

·                                          Марказий Осиёда энг қадимги динлар ва уларда маънавият билан боғлиқ бўлган ғояларини тахлил қилиб беради;

·                                          Қуръони Карим ва ҳадиси шариф-ларда инсон маънавияти ва маърифати масалаларининг моҳиятини ёритиб бера олади;

·                                          тасаввуф ва унинг маънавий жиҳат- ларини таҳлил қилади;

·                                          мустақиллик, Ислом дини ва исломий қадриятларнинг моҳиятига алоҳида-алоҳида изоҳ беради

Ўқитиш усуллари ва техника

Топшириқлар  –  амалий  ишлаш  учун,  баҳс- мунозара, «Конверт» ва «Қандай» техникаси.

Ўқитиш воситалари:

Маъруза    -    матни,    манбаалар,    адабиётлар, доска, бўр.

Ўқитиш шакллари

Жамоа ва гуруҳларда ишлаш.

Ўқитиш шарт-шароити

Техник      воситалар      билан                  таъминланган аудитория.

Мониторинг ва баҳолаш

Оғзаки назорат, савол-жавоб, ўз-ўзини назорат

қилиш, рейтинг тизими асосида баҳолаш.

Амалий машғулотнинг технологик картаси

Иш жараёнлари вақти

Фаолиятнинг мазмуни

ўқитувчи

талаба

I-босқич. Мавзуга кириш

(10 минут)

1.1. Ўқув машғулоти мавзуси, мақсад ва вазифаларини айтади (амалий маш-ғулотни ўтказишда олдиндан топшириқ ва вазифалар беради).

Амалий машғулотга тайёргарлик кўриб келади.

1.2. Таълим жараёни интерфаол усуллар орқали амалга оширишини эълон қилади. Талабаларни доира ёки тўрт-бурчак шаклида столлар атрофида икки гуруҳга бўлади.

Ихтиёрий равишда икки гуруҳга бўлинади.

II-босқич. Асосий (60 минут)

2.1. «Конверт» техникасидан фойда-ланилган холда ҳар бир гуруҳ навбат билан конвертга солинган топшириқ-ларни олади (1-илова).

Топшириқни кўриб чиқиб, саволларга жавоб беради.

2.2. Топшириқларга тайёргарлик кў-риш учун

3  минут,  жавоб  бериш  учун  эса  7  минут беради.

Регламентга риоя

қилади.

2.3. Гуруҳларга топшириқларни бажа-риш учун ёрдам беради, уларни баҳо-лаш мезонлари билан таништиради (3-илова), бахс-мунозарани бошқариб боради. Зарур ҳолларда аралашади ва керакли томонга йўналтиради.

Фаол қатнашадилар.

2.4.    Гуруҳларнинг    жавобларини    тинг-лаб, уларни баҳолайди.

Ўз фикрларини эр-кин билдирадилар.

2.5.    Гуруҳларга    «Қандай?»     техникаси-дан фойдаланилган            ҳолда:       «Диний          олам             ва

Мустақил диаграммани

ҳар бир гуруҳ

 

 

дунёвий илм ўртасидаги боғлиқлик қандай?» деб савол билан мурожаат қилади (2-илова).

тўлдиради.

2.6. Топшириқларни ватман-қоғозларга тушириб, тақдимотини ўтказишга  ёрдам беради. Ягона хулоса чиқаришга кўмак беради ва ниҳоясида умум-лаштиради.

Тақдимот ўтказади. Ғолиб гуруҳларни аниқлаб, баҳолайди.

III-босқич. Якуний (10 минут)

3.1. Иш якунларини талабаларни баҳолаш рағбатлантиради.

чиқаради. мезони

Фаол орқали

Эшитади. Аниқлайди.

3.2. Уйга бажариш учун топшириқлар беради:

«Дилинг Оллоҳда, қўлинг меҳ-натда бўлсин» иборасининг моҳиятини изоҳлаб, эссе ёзиб келинг.

ЎУМ га

қарайдилар

 

 

 

 

 

 

 

 

1-ўқув топшириқ

«Конверт» техникаси учун саволлар

(Ҳар бир савол конвертларга алоҳида солинади)

1(5.2)-Илова

 

1.  Мустақиллик ва ислом дини ҳақида ўз фикрингизни баён қилинг?

 

2.  Ўзбек тилига давлат тили мақоми берилиши нималарга олиб келди?

 

 

3.  Диний экстремизм ҳақида фикр юритинг.

 

4.  Исломий қадриятларнинг тикланиши ҳақида нималарни биласиз?

 

5.  Имом ал-Бухорий, Имом ат-Термизий ҳақида нималарни биласиз?

 

 

6.  Илм олишга бағишланган ҳадислардан намуналар келтиринг, Уларни шархланг.

 

 

7.  Тасаввуф диний таълимоти ва унинг моҳияти ҳақида нималарни биласиз?

 

 

8.  Ўрта Осиёлик қандай буюк сўфийларни биласиз?

 

 

9.  Диний ақидапарастлик деганда нимани тушунасиз?

 

 

 

 

 

80

10.  Ўзбекистон мустақиллиги ва динга, диний қадриятларга муносабатдаги ўзгаришларни тушунтириб беринг

 

11. Қадимги қўлёзма ва оғзаки ижод манбаларида маънавият илдизлари ва уларни ўрганишнинг маънавий тикланишда

тутган аҳамиятини кўрсатиб беринг

12. Зардуштийлик динида маънавият масалалари ҳақида гапириб беринг

13. Монийлик таълимотида маънавият масалаларининг талқинини изоҳланг

14. Маздакчилик таълимотида маънавият масалаларини ёритиб беринг

 

 

 

 

 

2-ўқув топшириқ

«Қандай» органайзерини тўлдиринг

2(5.2)-Илова

 

Диний олам ва дунёвий илм ўртасидаги боғлиқлик қандай?

 

 

Қандай?

 

 

 

 

Қандай

 

Қандай?

Қандай?

 

Қандай?

Қандай?

 

 

Қандай?

Қандай?

Қандай?

 

Қандай?

3(5.2)-Илова

 

Гуруҳларнинг билим ва кўникмаларини баҳолаш мезонлари

 

Топшириқлар, баҳолаш кўрсаткичлари ва мезонлари

I гуруҳ

II гуруҳ

1-топшириқ: (1,5 балл)

 

 

- савол ёритиб берилди (0,5 балл)

 

 

- регламентга эътибор қаратилди (0,5 балл)

 

 

- гуруҳ фаол қатнашди (0,5 балл)

 

 

2-топшириқ: (1,5 балл)

 

 

- муаммо аниқ ечимини топди (0,5 балл)

 

 

- мантиқан тўғри хулоса чиқарилди (0,5 балл)

 

 

- мисоллар билан умумлаштирилди (0,5 балл)

 

 

 

Жами: (3 балл)

 

 

 

 

0,5 балл – «аъло»                              2,5 – 3 балл – «аъло»

0,4 балл – «яхши»                            1,9 – 2,4 балл – «яхши»

0,3 балл – «қониқарли»

2,3 – 1,8 балл – «қониқарли».

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6

мавзу

АМИР ТЕМУР ВА ТЕМУРИЙЛАР СУЛОЛАСИ ДАВРИДА МАЪНАВИЯТ

 

6.1.  Маърузани олиб бориш технологияси

 

Талабалар сони: 62

Вақти: 2 соат

Машғулот шакли

Конференция – маъруза.

Маъруза режаси

1.               Амир   Темур-буюк    давлат    арбоби, юксак маънавият соҳиби.

2.          Темурийлар          сулоласи       даврида маънавият ва маърифат ривожи.

3. Амир Темур ва темурийлар сулоласи даврида яратилган маънавий мероснинг ўзбек халқининг маънавий  тикланишида  тутган ўрни

Машғулотнинг мақсади:

Амир Темур ва темурийлар сулоласи даврида маънавий салоҳиятнинг қарор топиши ҳақида умумий тасаввурни шакллантириш, яратилган моддий ва маънавий мерослар ҳақида тушунча ҳосил қилиш.

Педагогик вазифалар:

Ўқув фаолияти натижалари:.

Амир Темурнинг буюк давлат арбоби, юксак маънавият соҳиби эканлигини кўрсатиб бериш

А.Темур    маънавият   ва    маданият   ҳомийси эканлигини айтиб беради.

Темурийлар сулоласи даврида маънавият, маърифат ва мада-ният ривожланишида буюк хиз-матлар қилган        давлат        арбоблари-нинг

Уларнинг маърифат,  илм, меҳр-шафқат, инсонийлик, ватанпарварлик ғояларини изоҳлаб беради.

 

фаолиятини ёритиб бериш

 

А.Темур ва темурийлар сулоласи даврида яратилган моддий ва маънавий мерослар ва уларнинг ўзбек халқининг мустақиллик шароитида маънавий тикланиши-даги аҳамияти билан таништириш

Амир Темур ва темурийлар сулоласи даврида яратилган моддий ва маънавий мерослар миллий маънавиятда тутган ўрнини айтиб беради.

Ўқитиш усуллари ва техника

Конференция     –     маъруза,     баҳс-мунозара, намойиш этиш.

Ўқитиш воситалари

Маърузалар,    ўқув    дафтарлар,    кўргаз-мали

қуроллар, слайдлар, проектор.

Ўқитиш шакллари

Тўғридан-тўғри ва жамоа бўлиб ишлаш.

Ўқитиш шарт-шароити

Техник      воситалар      билан                  таъминланган аудитория.

Мониторинг ва баҳолаш

Оғзаки назорат, савол-жавоб, ўз-ўзини назорат

қилиш, рейтинг тизими асосида баҳолаш.

Маърузанинг технологик картаси

Иш жараёнлари вақти

Фаолиятнинг мазмуни

ўқитувчи

талаба

I-босқич. Мавзуга кириш  (10 минут)

1.1. Конференция – маърузанинг  мав-зусини эълон қилади, ўқув машғулоти-нинг мақсади ва натижаларини тушун-тиради.

Мавзу номини ёзиб оладилар.

Тинглайдилар.

1.2. Конференция – маъруза баҳс-мунозара тариқасида ўтказилишини эълон қилади. Баҳс- мунозарани бош-қариб бориш учун энг иқтидорли тала-балар орасидан бошловчи тайинлайди. Маърузалар мавзуси билан таништи-ради (1-илова).

Маърузаларни баҳолаш мезонларини экранга чиқаради. (4-илова). Зарур ҳолларда баҳс- мунозарага аралашади ва керакли томонга йўналтиради. Кон-ференция қатнашчиларини баҳолаш мақсадида эксперт гуруҳни ташкил қилади.

Тинглайдилар.

ЎУМ га қарайдилар.

II-босқич. Асосий (60 минут)

2.1. Талабаларни тайёр маъруза асосида чиқишларини ташкил қилади, ўқув материалининг мазмуни мантиқан тўғри тузилганлигини диққат билан тинглайди. Баён этилаётган мавзуни муҳокама қилишга эҳтиёж сезилса, маърузани вақтинча тўхтади ва жамоа бўлиб мунозарали масалани муҳокама қилади. Слайдлардан фойдаланилади (2-илова).

Маърузачи маърузани ўқийди. Тақризчи ижобий томонларини кўрсатиб ўтади, саёз томонларига изоҳ беради. Оппонентлар ўз фикрларини айтиб, савол берадилар.

2.2.   Маърузаларнинг мазмунини жамоа бўлиб муҳокама қилишни ташкил қилади. Бошловчи билан биргаликда баҳс-мунозарани бошқариб туради:

1)  Саволлар беради (3-илова);

2)      Маърузанинг  асосий  жиҳатларини аниқлайди;

Маърузанинг мазмуни жамоа бўлиб муҳокама қилинади. Баҳс мунозарага киришади.

Экспертлар маърузачини, тақризчиларни ва

 

 

3) Чиқишларни қўллаб-қувватлайди.

Ҳар бир маърузанинг муҳокамаси якунида

қисқача умумлаштиради.

оппонентларни баҳолайдилар.

III-босқич. Якунловчи. (10 мин.)

3.1. Якун чиқаради, ўқув фаолияти-нинг натижаларини умумлаштиради, фаол иштирокчиларни рағбатланти-ради.

Эшитади.

Ўзини қизиқтирган саволлар беради.

3.2. Келгуси машғулотга тайёргарлик кўриш бўйича топшириқлар ва фойда-ланиладиган адабиётлар тавсия этади, тестларни кўриб чиқишни вазифа сифатида беради. (5-илова)

ЎУМ га

қарайдилар

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Мавзу бўйича амалий машғулот топшириқлари

1(6.1)-Илова

 

1-ўқув топшириқ

 

Конференция – маъруза дарсида тайёрланадиган маърузалар рўйхати

 

1.  Амир Темур буюк давлат арбоби, юксак маънавият соҳиби.

2.  Темурийлар сулоласи даврида маънавият ва маърифат ривожи.

3.   Амир Темур ва темурийлар сулоласи даврида яратилган маънавий мероснинг ўзбек халқининг маънавий тикланишида тутган ўрни.

4.  «Темур тузуклари» ва маънавият масалалари.

5.  Амир Темур буюк бунёдкор.

6.  Амир Темур – илм фан ва маданият ҳомийси.

7.  Амир Темурнинг буюк авлоди.

8.  Амир Темурнинг ахлоқ масаласидаги қарашлари.

 

 

Бахс-мунозарага қатнашувчиларни баҳолаш мезонлари

2(6.1)-Илова

 

Баҳолаш мезонлари ва кўрсаткичлари

Маърузачиларнинг исми ва шарифи

1

2

3

4

1.

Маърузанинг мазмуни: (1,5)

 

 

 

 

 

- мавзуга тўғри келади (0,5)

 

 

 

 

 

-    кетма-кет,   мантиқан   ва   аниқ   баён этилди (0,5 балл)

 

 

 

 

 

- аниқ хулоса чиқарилди (0,5)

 

 

 

 

2.

Маълумотларни тақдим этишда воситалардан фойдаланилди (кўргазма) (0,4)

 

 

 

 

3.

Регламентга риоя этди (0,1)

 

 

 

 

 

 

Жами:

 

 

 

 

Баҳолаш мезонлари ва кўрсаткичлари

Тақризчиларнинг исми ва шарифи

1

2

3

4

1.

Маърузага қўшимча қилади: (0,5).

 

 

 

 

2.

Маърузанинг      ижобий                             томонларини кўрсатади (0,6).

 

 

 

 

3.

Маърузанинг         саёз                                томонларини кўрсатади (0,6).

 

 

 

 

4.

Регламентга риоя этади (0,3).

 

 

 

 

 

Жами:

 

 

 

 

Баҳолаш мезонлари ва кўрсаткичлари

Оппонентларнинг исми ва шарифи

1

2

3

4

1.

Саволлар:

 

 

 

 

 

- миқдори (ҳар бир саволга 0,1 балл)

 

 

 

 

 

- мазмуни (0,3)

 

 

 

 

2.

Қўшимчалар қисми (1,0 балл)

 

 

 

 

 

Жами:

 

 

 

 

Ўқув визуал материаллар

 

 

1-савол. Амир Темур буюк давлат арбоби, юксак маънавият соҳиби

3(6.1)-Илова

1-слайд

 

Боғи Нақшижаҳон

Боғи Беҳишт

 

 

Боғи Диликушо

Боғи Шоҳрух

 

 

Боғи Жамол

Боғи Давлатобод

 

А.Темур Самарқанд атрофида 12 та боғсарой барпо  эттирган

 

Боғи Бўлди

Боғи Чинор

 

 

Боғи Майдон

Боғи Баланд

 

 

Боғи Жаҳоннамо

Боғи Нав

 

2-слайд

Амир Темур давлатини бошқаришдаги 4 омил

 

1. Салтанат

 

Амир Темур давлатни бошқаришни

4 омилга боғлиқ деб билди.

2. Хазина

 

 

3. Қўшин

 

 

4. Раият

 

 

 

 

 

 

 

 

2-савол. Темурийлар сулоласи даврида яратилган маънавий мероснинг ўзбек халқининг маънавий тикланишида тутган ўрни

 

«Темур тузуклари»да айтилишича давлат асосини 12 та ижтимоий тоифа ташкил қилади

3-слайд

 

 

 

 

1.  Саидлар, пайғамбар авлодлари, уламо, машойи, фозил кишилар

 

 

2.  Ишбилармон, донишманд кишилар

 

 

3.  Художўй, дарвеш, қаландарлар

 

 

4.  Нўёнлар – амирлар, ҳарбий кишилар, мингбошилар.

 

 

5.  Сипоҳ ва раият

 

 

6.  Махсус ишончли кишилар

 

 

7.  Вазирлар ва сарлатиблар

 

 

 

 

 

86

8.  Ҳакимлар ва табиблар, мунажжимлар ва муҳаддислар

 

 

 

9. Тафсир ва ҳадис олимлари

 

 

10. Ақли ҳунар ва санъатчилар,

ҳунарманд, косиблар

 

 

 

 

11. Сўфийлар

 

 

 

 

12. Тожир (савдогар) ва сайёҳлар

 

 

И.А.Каримов рисолалари

4-слайд

 

«Кимки ўзбек номини, ўзбек миллатининг куч-қудратини, адолатпарварлигини, чексиз имкониятларини, унинг умумбашарият ривожига қўшган ҳиссасини, шу асосда келажакка ишончини англамоқчи бўлса, Амир Темурсиймосини эслаши керак»

ИСЛОМ КАРИМОВ

 

 

«Биз Берунийларга, Бухорийларга, Амир Темур, Мирзо Улуғбек, Мирзо Бобурларга ворис бўламиз»

ИСЛОМ КАРИМОВ

 

«Инсоф-иймон туйғуси, диёнат мезони Амир Темур

ҳаётининг  мазмунини ташкил

этади. Оламнинг қарийиб ярмига жаҳонгир эрса-да, куч-қудрат зўрлик, зўравонликда эмас, аксинча, адолатда эканини теран англади»

ИСЛОМ КАРИМОВ

 

«Амир Темур – бизнинг шон-шавкатимиз, ғурур-ифтихоримиздир»

ИСЛОМ КАРИМОВ

 

«Амир Темур ва Самарқанд тушунчаларини бир-биридан айри

ҳолда тасаввур этиб бўлмайди»

Ислом КАРИМОВ

 

 

3-савол. А.Темур ва темурийлар сулоласи даврида яратилган маънавий мероснинг ўзбек халқининг маънавий тикланишида тутган ўрни

5-слайд

 

 

Адолат ва адолатсизлик

Сўз ва ишнинг бирлиги

 

 

 

 

 

 

Дўст ва

душманлик

 

 

 
 
«Тузук»ларда ахлоқ ва одоб ҳақида қуйидаги- лар белгила- нади

Ботирлик ва қўрқоқлик

 

 

 

 

 

Сўз ва ширинсуханлик

 

 

2-ўқув топшириқ

 

Баҳс-мунозара учун саволлар

4(6.1)-Илова

 

1-савол. Амир Темур буюк давлат арбоби, юксак маънавият соҳиби.

1.  Нима учун Амир Темурни буюк давлат арбоби ва саркарда деймиз?

2.  Амир Темурнинг юксак маънавият эгаси эканлигини изоҳланг.

3.  Амир Темурнинг маънавий салоҳияти қандай эди?

4.  Темурийлар даврига таъсир этган омиллар нима?

5.  А.Темурнинг ободончилик борасидаги фаолияти қандай эди?

6.  Темурийлар давлатни қандай бошқарган?

 

2-савол. Темурийлар сулоласи даврида маънавият ва маърифат ривожи.

1.    Мирзо Улуғбекнинг илм-фан ва маърифат ривожига иборат?

қўшган

ҳиссаси нималардан

2.  Улуғбек Академиясида фаолият кўрсатган олимлардан кимларни биласиз?

3.  Нима учун Алишер Навоийни «Сўз мулкининг султони» деб атаймиз?

4.  Алишер Навоий маънавиятини ифодаловчи қандай хислатларини биласиз?

5.  Темурийлар илм-фан ва маданиятнинг ривожланишига қандай таъсир кўрсатди?

 

3-савол.    А.Темур    ва    темурийлар   сулоласи    даврида    яратилган    маънавий мероснинг ўзбек халқининг маънавий тикланишида тутган ўрни.

1.  «Темур тузуклари» қандай асар?

2.      «Темур  тузуклари»  асаридаги  адолат,  тўғрилик,

ҳалоллик,  дўстларга  садоқат,

ватанпарварлик тўғрисидаги фикрлардан мисоллар келтиринг.

3.  «Темур тузуклари»да маънавият масалалари қандай ёритилган? Якуний хулосаловчи савол:

Мустақиллик   даврида   Темурийлар   даври   маънавиятига   муносабат ўзгарди?

 

 

 

қандай

 

 

3-ўқув топшириқ

5(6.1)-Илова

Тестлар

1.      Маънавият тушунчасининг тўғри таърифини белгиланг.

а) маънавият - ижтимоий онг шаклларидан бири бўлиб, у киши-ларнинг юриш- туришларини тартибга солиб турувчи куч;

б)  инсоннинг  юриш-туришларида,  ўзгаларга  нисбатан  муносабатлари-да  акс этувчи ҳатти-ҳаракатлар;

в)  инсоннинг бўлиши;

ҳис-туйғулари  орқали  ифодаланувчи  ички  дунёсининг  намоён

г) инсон атроф-муҳитга ва ўзига нисбатан бўлган муносабатларида акс этувчи ботиний ва зохирий дунёсини ифода этиши;

д) маънавият - кишиларнинг  ўзига,  ўзгаларга,  атроф-муҳитга  нисбатан бўлган ифодаланувчи муносабатларида ботиний ва зохирий ҳатти-ҳаракатлари.

2.  Марказий Осиёда илк Ренессанс (уйғониш) қайси асрларга тўғри келади? а) Милоддан аввалги V-VI асрларга

б) Милодий IX-XII асрларга в) XIV-XVI асрларга

г) XVIII-XIX асрларга д) XIX-XX асрларга

3.      XV-XVI  асрларда  яшаб  ижод  этган  Шарқнинг  буюк  мусаввири,  миниатюра санъатининг мохир устаси?

а) Хожа Маҳмуд Наққош б) Мирак Наққош

в) Камолиддин Беҳзод   г) Мир Мли Табризий   д) Султон Али Табризий.

4.  Олий таълим қандай босқичларга бўлинади?

а) бакалавриат, магистратура ва аспирантура б) магистратура, аспирантура ва докторантура в) бакалавриат, магистратура, адьюнктура

г) бакалавриат, магистратура д) магистратура, аспирантура.

5.  Зардуштийлик таълимотининг туб моҳияти?

а)   Аллоҳга   ишониш,   пайғамбарларга   иймон   келтириш,   диний   амалларни бажариш;

б)  Марказий  Осиё  халқлари  учун  муқаддас жониворларга озор бермаслик;

ҳисобланган  оловга  сиғиниш,

в) Дунё халқларини тинч-тотув яшашга даъватлаш, осойишта меҳнат қилишга чақириш;

г) Инсонларни бир-бирларига севишга ва шу орқали фаровонликка эришишга ундаш;

д) Эзгулик билан зулм, ёруғлик билан зулмат, адолат билан разолат ўртасидаги кураш.

6.  Ўзбекистон Республикасининг Гербида қандай рамзлар тасвирланган? а) Хумо қуши, Ўзбекистон байроғи, юлдуз, буғдой бошоғи;

б) Кабутар, пахта, буғдой бошоғи, ярим ой;

в) Хумо қуши, Ўзбекистон байроғи, ярим ой, юлдузча, буғдой бошоғлари, пахта,

қуёш.

г) Буғдой бошоғлари, пахта, яшил дала, икки дарё, куёш;

д) Буғдой  бошоқлари,  пахтазор  дала,  Ўзбекистон байроғи,  Товус

қуши, юлдузча, ярим ой.

7.  Туркистон жадидчилик харакатининг вакиллари Беҳбудий, Мунаввар қори, Авлоний, Фитратлар фаол аъзолик қилган газеталари?

а) «Таржимон», «Садои Туркистон», «Тараққий», «Турон»; б) «Туркистон вилоятининг газети», «Тараққий», «Нажот»;

в) «Ўрта Осиёнинг умр гузари», «Тараққий», «Хуршид», «Тужжор»; г) «Таржимон», «Тужжор»;

д) «Турон», «Хуршид».

8.       Марказий   Осиё   давлатларини   Россия   томонидан   забт   этилиб   мустамлакага айлантирилиши халқимиз ҳаётида қандай маънавий оқибатларни келтириб чиқарди?

а) Халқ турмушида фаровонлик, маънавий ҳаётида юксалиш, маданиятида ўсиш, маорифда жонланиш рўй берди.

б) Иқтисодий танглиги ортди, сиёсий ҳуқуқлари чекланди, маънавий хўрланди, ижтимоий ҳаётда иккинчи даражали миллатга айлантирилди.

в) юртда илм-фан ривож топди, халқлар эркин яшай бошладилар. г) Ўзбекларни бирлаштирди, ўзаро низоларга чек қўйди.

д)    Халқлар    ва    миллатлар    якдил   бўлиб    янги   порлоқ

турмуш

қуришга

киришдилар, газета ва журналлар чиқа бошлади, мактаблар қурилди.

9.       Марказий   Осиё   халқларининг   рус   мустамлакачиларига курашлари?

а)  Пўлатхон  бошчилигида  1874-1876  йиллар  Фарғона

қарши    олиб   борган

 

қўзғалони,  1892  йил

Тошкент қўзғалони, 1898 йил Андижон, 1916 йил Жиззах қўзғалонлари;

б) 1783 йил Бухорода «Етти қабила» қўзғалони, 1741 йил Хиваликлар қўзғалони, 1745 йил Ибодуллахитой қўзғалони;

в) 1783-1797 йил Сарим Дотов қўзғалони, 1900 йил Марв қўзғалони, 1821-1825

йил   Хитой-қипчоқлар

қўзғалони,   1855-1856   йил   Эрназар   раҳбарлигидаги

қорақалпоқлар қўзғалони;

г) 1741 йил Хиваликлар, 1745 йил Ибадуллахитой бошчилигидаги қўзғалонлар. Пўлатхон бошчилигидаги 1874-1876 йил Фарғона қўзғалони;

д)   1783-1797   йил   Сарим   Дотов   раҳбарлигидаги   1855-1856   йил   Эрназар раҳбарлигидаги қорақалпоқлар қўзғалони.

10 .   “Кимки ўз Ватанига дахлдор бўлмаса.у инсониятга ҳам дахлдор эмас”, деб ким таъкидлаган?

а) Гегел б) Байрон в) Гюго

г) Цицерон д) И.Каримов

11.   Ўзбекистон Республикасининг Мустақиллик тўғрисида Декларацияси қачон қабул қилинди?

а) 1990 й. 29 декабр

б) 1991 й. 31 август

в) 1991 й. 1 сентябр

г) 1992 й. 18 март

д) 1992 й. 16 май.

12.  Эрамиздан аввал мамлакатимиз мустақиллиги учун курашган қаҳрамонлар? а) Широқ, Муканна, Темур Малик

б) Широқ, Тўмарис, Спитамен в) Муканна, Широқ, Спитамен

г) Тўмарис, Жалолиддин, Темур Малик д) Спитамен, Широқ, Жалолиддин.

13.  Жамият тараққиётида мафкура қандай роль ўйнайди?

а) Жамиятда туб иқтисодий ўзгаришларга олиб келади, жамиятнинг моддий аҳволини яхшилайди. Жамиятни моддий аҳволини яхшиланишига таъсир кўрсатади;

б) Жамият аъзолари ўртасида низолар келтириб чиқаради, жамият парчаланиб кетишига сабаб бўлади;

в) Жамият аъзоларини жипслаштириб ягона мақсад сари йўнал-тиришига ёрдам беради, истиқлолни таъминлайди;

г)    Жамиятни    маънавий    жиҳатдан    юксалтиради,    сиёсий    барқарор-ликни таъминлайди;

д) Мафкура жамият тараққиётига тўсқинлик қилади, тараққиётига ғов бўлади.

14.  Хадиси Шарифларни сахих хадислар сифатида тўплаган ватандош-ларимиз? а) Имом Бухорий, Имом ат-Термизий.

б) Имом Бухорий, Имом Муслим  в) Имом Бухорий, Имом Абу Довуд

г) Имом Абу Довуд, Имом ан-Насоий

д) Имом ибн Можжа, Имом ат-Термизий.

15.  Ўзбекистон ҳудудидаги энг қадимги давлатлар? а) Хоразм, Суғдиёна, Бақтрия, Марғиёна.   б) Хоразм, Суғдиёна, Бақтрия, Мидия

в) Хоразм, Суғдиёна, Бақтрия, Парфия

г) Суғдиёна, Бақтрия, Хоразм, Сомонийлар давлати.  д) Бақтрия, Хоразм, Суғдиёна, Қорахонийлар давлати.

16.  Тасаввуф таълимотининг Марказий Осиёлик намоёндалари?

а) Имом Fаззолий, Ахмад Яссавий, Жалолиддин Румий, Умар Хайём;

б)  Ахмад  Яссавий,  Нажмиддин  Кубро,  Абдухолик  Fиждувоний,  Бахоуддин Нақшбанд;

в) Бахоуддин Накшбанд, Хожи Ахрор, Махмуд аз-Замахшарий; г) Ахмад Яссавий, Хожа Ахрор, Жалолиддин Румий;

д) Хожа Ахрор, Махмуд Замахшарий, Умар Хайём.

17.  Ўзбекистонда «Наврўз» байрами қачон ўтказилди? а) 8 март;

б) 20 май;

в) 21 март;

г) 22 март;

д) 23 март;

18.  «Фалсафа - маънавият» нисбатида фалсафанинг тутган ўрни. а) Фалсафа жамият маънавий қиёфасини белгиловчи омил; б) Маънавий камолот;

в) Фалсафа - маънавият тараққиётида муҳим роль ўйнайди;

г)  Фалсафа  маьнавиятининг  муҳим  элементи  бўлганлиги  учун  улар  ўзаро чамбарчас боғлиқ;

д) Фалсафанинг маънавиятга ҳеч қандай дахли йўқ.

19.  “Ўз ватанига доғ тушириш-уни сотиш деган сўз”,-деб ким таъкидлаган? а) Гегел

б) Байрон в) Гюго

г) Цицерон д) И.Каримов

20.   «Октябрь инқилоби» деб аталмиш давлат тўнтарилишига Марказий Осиё халқлари

қандай муносабатда бўладилар?

а) Жон диллари билан, зўр мамнуният билан кутиб олдилар;

б) Мазмун ва моҳиятига кўра ёт бўлганлиги учун халқ қўллаб-қувватламади. У зўрлаб қабул қилдирилган тузум эди;

в) Юртнинг энг қашшоқ қатлами яхши кутиб олди, ўзига тўқ қисми ёқламади;   г) Октябрь «инқилобини» эзилган халқ яхши кутиб олди, аммо диндорлар қарши турдилар;

д)    Катта    ер    эгалари,    савдогарлар    яхши    умид    рухида

қувватладилар.

қизғин

қўллаб

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6.2.  Амалий машғулотни олиб бориш технологияси

Талабалар сони: 21

Вақти: 2 соат

Машғулот шакли

Билимларни     чуқурлаштириш     ва     мустаҳ- камлашга қаратилган амалий машғулот.

Амалий машғулот режаси

1. Амир Темурнинг маънавий салоҳияти. 2.“Темур тузуклари”да маънавият масалалари. 3.Темурийлар сулоласи даврида маънавият.

4. Мустақиллик ва Темурийлар мероси

Машғулотнинг мақсади:

Мавзу бўйича билимларни чуқурлаш-тиришни таъминлаш.

Педагогик вазифалар:

Ўқув фаолияти натижалари.

·                                          мавзуни мустақил  ўрганиш учун асос яратиш;

·                                          мавзу бўйича билимларни чу- қур ўзлаштириш ва мустаҳ-камлашга ёрдам бериш;

·                                           кичик гуруҳларда ишлашни ташкил қилиш;

·                                           ўз нуқтаи назарига эга бўлишни шакллантириш;

·                                           мантиқий хулоса чиқаришга кўмак бериш

·                                          амалий машғулот режалари билан олдиндан танишиб чиқиб, тайёргар-лик кўради;

·                                          Амир Темурнинг маънавий салоҳия- тини ёритиб бера олади;

·                                          «темур тузуклари»да маънавият ма- салаларига изоҳ беради;

·                                          темурийлар сулоласи даврида маъна- виятнинг муҳим жиҳатларини ёритиб таҳлил қилади.

Ўқитиш усуллари ва техника

Топшириқлар     –     амалий     ишлаш      учун,

«ҳамкорликда         ўқиймиз»,        «Кооп-кооп» техникаси, эссе, «Нима учун» орга-найзери.

Ўқитиш воситалари:

Маъруза  матни,  маркерлар,  қоғозлар,  доска, бўр.

Ўқитиш шакллари

Жамоа ва гуруҳларда ишлаш.

Ўқитиш шарт-шароити

Техник      воситалар      билан                  таъминланган аудитория.

Мониторинг ва баҳолаш

Оғзаки назорат, савол-жавоб, ўз-ўзини назорат

қилиш, рейтинг тизими асосида баҳолаш.

Амалий машғулотнинг технологик картаси

Иш жараёнлари вақти

Фаолиятнинг мазмуни

Ўқитувчи

талаба

I-босқич. Мавзуга кириш

(10 минут)

1.1. Ўқув машғулоти мавзуси, мақсад ва ўқув фаолияти натижаларини айтади: Таълим жараёни интерфаол усуллар орқали амалга оширилишини эълон қилади.

Тинглайдилар.

1.2.  Талабаларни  жонлантириш  мақ-садида

«Нима учун?» техникасидан фойдаланилган ҳолда: «Нима учун те-мурийлар даври маънавияти юртимиз тарихидаги зарҳал ҳарфлар билан битилган улкан хазина ҳисобланади?» деб савол билан мурожаат қилади (1-илова). Фикрларни умумлаштириб, амалий машғулотни бошлайди.

Органайзерли тўлдирадилар. Эркин ўз фикрини билдирадилар.

 

1.3. Талабаларни 3 та кичик гуруҳларга бўлади, баҳолаш кўрсаткичи ва мезон-лари билан таништиради (3-илова)

Интерфаол усул- лардан фойдаланил-ган ҳолда кичик гуруҳларга бўлинади.

II-босқич. Асосий (60 минут)

2.1. Гуруҳларга топшириқ беради: 10-минут ичида ҳар бир гуруҳ қуйидаги мавзулар бўйича умумий эссе ёзинг:

1.  Амир Темурнинг маънавий салоҳия-ти.

2.         «Темур тузуклари»да маънавият ма- салалари.

3.  Темурийлар сулоласи даврида маънавият.

Эссени мустақил, биргаликда ватман- қоғозларга ёзадилар.

2.2. Эссе ёзиш учун йўриқнома беради, тақдимотини тайёрлашга кўмакла-шади, изоҳ беради, билимларини умумлаштиради, хулосаларга алоҳида эътибор қаратади. Топшириқларнинг бажарилишини қай даражада тўғри эканлигини диққат  билан тинглайди.

Топшириқни бажа- радилар, тақдимо-тини ўтказадилар, қўшимчалар кири- тадилар, баҳолай- дилар, хулоса чиқарадилар.

2.3. Гуруҳларга «Кооп-кооп» техника-сидан фойдаланилган            ҳолда,            (2-илова),

«Темурийлар даври маънавияти ва ҳозирги замон» мавзусини ёритиб беринг», - деб савол билан мурожаат қилади.

Мустақил топшириқни бажарадилар.

2.4. Иш бошланганлигини эълон қила-ди, ҳар бир гуруҳ топшириқларни ватман-қоғозларга тушириб, тақдимо-тини ўтказишда ёрдам беради.

Топшириқни бажарадилар.

2.5. Иш тақдимотини ташкил қилади, изоҳ беради, талабаларнинг билимла-рини умумлаштиради, хулосаларга эътиборини қаратади.

Иш натижалари-нинг тақдимотини ўтказадилар. Жамоа бўлиб муҳокама қиладилар, баҳолайдилар.

III-босқич.

3.1.     Иш

якунларини

чиқаради.

Фаол

Эшитади.

 

Якуний (10 минут)

талабаларни      баҳолаш       мезони      орқали рағбатлантиради.

Аниқлайди.

3.2. Мустақил ишлаш учун топшириқ-лар беради: Мавзунинг мазмунини  чуқур ўрганиш, кейинги машғулотга тайёргарлик кўриш.

Тинглайди. Аниқлайди.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-ўқув топшириқ

 

«Нима учун» органайзери

1(6.2)-Илова

 

Нима учун тему- рийлар даври маънавияти юрти-миз тарихидаги зарҳал ҳарфлар билан битилган улкан хазина ҳисобланади?

 

 

 

Н

 

 

има учун?

 
 
Нима        Нима учун?                           Нима учун? учун?

 

 

 

 

 

Нима учун?

 

 

 

 

 

2(6.2)-Илова

«Кооп-кооп» («Биргаликда ўқиймиз») техникасини ўтказиш қоидаси

 

Иш бос- қичлар и

Фаолият

Таълим берувчи

Таълим олувчи

1.

3  ва  5  кишидан  иборат  кичик  гуруҳларни ташкил қилади

 

2.

Ҳар бир гуруҳга мавзунинг бир бўлаги бўлиб ҳисоб-ланган бир хил топшириқлар беради. Топшириқни бажа-риш учун йўриқномалар беради

Гуруҳ аъзолари ўзаро топшириқларни бўлиб олишади

3.

Топшириқни  муваффақиятли  бажарилишини ва муомала маданиятини назорат қилади

3.1. Ҳамма топшириқни муста- қил бажаради, мавзулар бўйича мустақил ишлайди.

 

 

 

3.2. Гуруҳ аъзоларининг мини- маърузаларини тинглайди. Уму- мий маъруза тайёрланади. Маъ- рузани ўқиш учун спикер тайин-ланади

4.

Гуруҳларда иш якунларини чиқарилишини сўрайди ва тақдимотини ўтказишни талаб қилади

Гуруҳ-спикери маърузанинг тақдимотини ўтказади

5.

Натижаларни  таҳлил  қилади  ва  баҳолайди,

ғолиб гуруҳ-ларни аниқлайди

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Талабаларнинг билим ва кўникмаларини баҳолаш мезонлари

3(6.2)-Илова

 

Гуруҳ

1-топшириқ (1,5 б.)

2-топшириқ (1,5 б.)

Жами (3 б.)

Баҳо

I

 

 

 

 

II

 

 

 

 

III

 

 

 

 

 

 

1,5 – 1,3 балл – «аъло»                                            2,9 – 3 балл – «аъло»

1,2 – 1 балл – «яхши»                                              1,9 – 2 балл – «яхши»

0,9 – 0,6 балл – «қониқарли»

1,2 – 1 балл – «қониқарли»

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7

мавзу

Жадидчиларнинг маърифатпарварлик ҳаракати ва унинг халқ маънавиятини кўтаришда тутган ўрни. Мустамлакачилик ва қарамлик йилларида маънавият

 

7.1.  Маърузани олиб бориш технологияси

Талабалар сони: 62

Вақти: 2 соат

Машғулот шакли

Информацион - тематик маъруза

Маъруза режаси

1.Жадидчилик ҳаракатининг мазмуни ва унинг умумхалқ маънавиятини кўтаришдаги роли.

2.Жадидчиларнинг амалий ҳаракатлари ва тарихий тақдирлари ҳақида.

3. Мустамлакачилик ва қарамлик йилларида миллий маънавиятга етказилган зарар ва унинг оқибатлари

Машғулотнинг мақсади: Жадидчиларнинг маърифатпарварлик ҳаракати ва унинг халқ маънавиятини кўтаришда тутган ўрни ҳамда мустамлакачилик ва қарамлик йилларида маънавият     ҳақида тушунча ҳосил қилиш

Педагогик вазифалар:

Ўқув фаолияти натижалари:

Жадидчилик ҳаракатининг мазмуни ва унинг умумхалқ маънавиятини кўтаришдаги ролини ёритиб бериш

Жадидчилик ҳаракатининг мазмуни ва унинг умумхалқ маънавиятини кўтаришдаги ролини изоҳлайди

Жадидчиларнинг амалий ҳаракатлари ва тарихий тақдирлари ҳақидаги масалаларни ёритиб бериш

Жадидчиларнинг амалий ҳаракатлари ва тарихий тақдирлари ҳақидаги масалаларни изоҳлаб беради

 

Мустамлакачилик ва қарамлик йилларида миллий маънавиятга етказилган зарар ва унинг оқибатларини тахлил қилиш

Мустамлакачилик ва қарамлик йилларида миллий маънавиятга етказилган зарар ва унинг оқибатларини санаб беради

Ўқитиш усуллари ва техника

Маъруза, ҳамкорликда ўқиш, Б.Б.Б. техникаси.

Ўқитиш воситалари

Маъруза      матни,      тарқатма      материаллар, слайдлар, проектор.

Ўқитиш шакллари

Жамоа,  тўғридан-тўғри  ва  жуфт-жуфт  бўлиб ишлаш.

Ўқитиш шарт-шароити

Техник      воситалар      билан                  таъминланган аудитория.

Мониторинг ва баҳолаш

Оғзаки назорат, савол-жавоб, ўз-ўзини назорат

қилиш, рейтинг тизими асосида баҳолаш.

 

Маърузанинг технологик картаси

Иш жараёнлари вақти

Фаолиятнинг мазмуни

ўқитувчи

талаба

I-босқич. Мавзуга кириш  (10 минут)

1.1. Машғулотнинг мавзусини эълон қилади, ўқув машғулотининг мақсад ва вазифаларини тушунтиради.

ЎУМ га

Қарайдилар

1.2. Ҳар бир талабага мавзу бўйича тарқатма материалларни тарқатади.

Тарқатмаларни кўриб чиқади.

II-босқич. Асосий (60 минут)

2.1. Экранга БББ жадвали ва у билан ишлаш қоидалари чиқарилади. БББ жадвалини ишчи дафтарларга кўчириб олишни талаб қилади. Маъруза режасига асосланган ҳолда иккинчи устунни тўлдиришни вазифа қилиб беради (1- илова).

БББ жадвалини чизиб олади. Маъруза режасига асосан иккинчи устунни тўлдиради.

2.2.     “Инсерт” техникасидан фойда-ланилган ҳолда, маърузада белги-ланган белгилар асосида талабаларга қуйидаги саволларга жавоб беришни таклиф қилади:

1)   Нимани улар билишади? (яъни мустақил гапириб бера олишади)

2)      Нима  тушунарсиз  бўлиб  қолди  ва ўзлаштирилмади?

3)      Қандай  қўшимча  маълумот  талаб

қилинади?

Юқоридагилардан келиб чиқиб, учинчи ва тўртинчи устунни тўлдириш таклиф этилади, таянч сўзларнинг тартиб рақамлари қўйиб чиқилади (2-илова)

Учинчи ва тўртинчи устун тўлдирилади.

2.3. Блиц-сўров орқали бир неча жавоблар тингланади ва жуфт-жуфт бўлиб ишлашни таклиф қилади.

Натижаларни ўқийди.

2.4. Талабаларнинг жавобларини умум- лаштириб, жуфт-жуфт бўлиб ишлаш учун топшириқлар беради:

Топшириқни бажаради.

Жавоб беради.

 

 

1)    БББ жадвалининг тўртта усту-нидаги жавобларни таҳлил қилинг;

2)  ўзлаштирилмаган саволларни умумлаштиринг;

3)     биргаликда  манбалардан  жавоб-лар излаб топинг;

4)  жавоб беришга тайёргарлик кў-ринг;

 

2.5. Жавоблар тинглаб бўлингач, слайдлар ёрдамида ўқув машғулоти-нинг ёритилмаган қисмлари тушун-тирилади (3-илова).

Тинглайдилар. ЎУМ га

қарайдилар

2.6. Таянч ибораларга қайтилади, тала-балар иштирокида улар яна бир бор такрорланади. БББ жадвалининг, бешинчи устунни тўлдиришни айтиб ўтади.

Ҳар бир таянч ту- шунча ва иборалар-ни муҳокама қилади.

Жадвал тўлдирилади.

III-босқич. Якунловчи. (10 мин.)

3.1.  Маърузанинг  ҳар  бир  саволига  умумий якуний хулоса беради.

Эшитади.

3.2.      Талабаларнинг      фаоллиги      баҳолаш мезонлари орқали баҳоланади.

Ўзини қизиқтирган саволлар беради.

3.3.  Уйга  вазифа  беради:  “Мустақил-лик  ва ислом дини” мавзусида эссе ёзиб келинг.

Ёзиб оладилар

 

 

“Инсерт” техникасининг қоидаси

1(7.1)-Илова

 

1.  Матнни ўқиб чиқинг.

2.   Олинган маълумотларни диққат билан ўрганиб, соҳаларга ажратинг.

ҳар бир қаторга қуйидаги белгиларни қўйиб чиқинг:

V – биламан;

+ – янги маълумот;

– – билганларимга зид;

? – мени ўйлантирмоқда

Қалам  билан

 

БББ техникасининг қоидаси

 

1.  “Инсерт” техникасидан фойдаланилган ҳолда матнни ўқиб чиқинг.

2.    Олинган маълумотларни индивидуал соҳаларга ажратинг. белгилар асосида БББ жадвалини тўлдиринг

 

1-ўқув топшириқ БББ жадвали

Қалам  билан

қўйилган

№

Мавзу саволлари

Биламан

Билишни истайман

Билиб олдим

1

2

3

4

5

1.

Жадидчилик ҳаракатининг мазмуни ва унинг умумхалқ маънавиятини кўтаришдаги роли

 

 

 

2.

Жадидчиларнинг амалий ҳаракатлари ва тарихий тақдирлари ҳақида

 

 

 

3.

Мустамлакачилик          ва                         қарамлик йилларида                         миллий                            маънавиятга

 

 

 

 

 

етказилган зарар ва унинг оқибатлари

 

 

 

 

 

Иборалар асосида визуал материаллар

2(7.1)-Илова

 

1.

Маърифат

8.

Хамза

2.

Инсон эрки

9.

Жадидлик

3.

Миллий манфаат

10.

Чоризм босқинчилари

4.

Махмудхўжа Беҳбудий

11.

Октябрь инқилоби

5.

Мунаввар қори Абдурашидхон

12.

Қарамлик

6.

Абдулла Авлоний

13.

Мустамлакачилик

7.

Собиқ тоталитар шўро тузуми

14.

Озодлик

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ўқув визуал материаллар

3(7.1)-Илова

1-слайд

 

 

 

 

ЖАДИДЧИ- ЛИК

(арабча “жадид” – янги) – янгшиланиш, янги замонавий мактаб, матбаа, миллий тараққиёт усуллари, йўллари   тарафдорларининг

умумий номи

 

 

 

 

 

 

 

 

Жадидчилик

 

 

ҳаракати

 

Халқни

2-слайд

 

 

ХIХ асрнинг 80-йилларда бошланган, Қрим ярим моилбей Гаспрали (Исмоил Гаспринский) Бухоро ва мири билан учрашиб, 1895 йилда Бухоро, Самарқанд, жадид мактабларини очади. Жадидчилик ҳаракати 20– ъни қатағонга учраш давригача давом этган

 

 

3-слайд

 

 

 

 

99
 
қисқа фурсат ичида Овропача

оролидаги Гаспра шаҳридан Ис

ўқитиш       услуби      орқали      ўқимишли,

Самарқандга келади. У Бухоро а

маърифатли

қилиш,  миллий  давлат  барпо

Тошкент, Қўқон ва Наманганда

йилларнинг биринчи ярмигача, я

этиш, Президент бошқаруви усулидаги озод жамият қуриш, замонавий тараққиёт йўлидан бориш, туркий тилларга давлат тили мақомини бериш, миллий пул бирлигини ва

миллий

қўшин  тузиш  ва

ҳ.к.  бўлган.  Улар

миллий истиқлолга эришишни кўзлаганлар.

Ўзбекистонда   Беҳбудий,   Мунаввар

Қори,

Фитрат,  Чўлпон  ва  бошқалар  бу

ҳаракатга

бошчилик қилганлар. Жадидларнинг ғоялари тўғри ғоялар бўлгани учун ҳам ўлмас эди

 

 

 

 

 

 

 

 
 
Жадидчил икнинг асосий ғояси

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7.2.  Амалий машғулотни олиб бориш технологияси

Талабалар сони: 21

Вақти: 2 соат

Машғулот шакли

Билимларни     чуқурлаштириш     ва     мустаҳ- камлашга қаратилган амалий машғулот.

Амалий машғулот режаси

1.  Жадидчилик ҳаракатининг мазмуни ва унинг умумхалқ маънавиятини кўтаришдаги роли.

2. Жадидчиларнинг ўзбек  миллий  – маънавий маърифий тараққиётида қўшган ҳиссалари:

а) Махмудхўжа Бехбудий, Мунаввар қори Абдурашидхон, Абдулло Авлоний ва Ҳамза каби жадидчиларнинг таълим беришни ислоҳ қилиш тўғрисидаги ғоялари;

б) Фитрат ижодида маънавият масалалари;

в) Чўлпон шеъриятида шахс ички руҳий кечирмаларининг акс эттирилиши ва унинг маънавий тараққиёт учун аҳамияти;

г) Абдулла Қодирий асарларида миллий маънавиятнинг юксак даражада кўтарилиши.

3. Мустамлакачилик ва қарамлик йилларида олиб борилган сиёсат ҳамда бу хатти- ҳаракатларнинг миллий маънавиятга салбий таъсири

Машғулотнинг мақсади: Жадидчиларнинг маърифатпарварлик ҳаракати ва унинг халқ маънавиятини кўтаришда тутган ўрни ҳақида билимларни  чуқурлаштиришни таъминлаш

Педагогик вазифалар:

Ўқув фаолияти натижалари:.

·                                           мавзуни     мустақил     ўрганиш

·                                          амалий    машғулот     режалари    билан

 

учун асос яратиш;

·                                           мавзу бўйича  билимларни чуқур ўзлаштириш ва мустаҳ- камлашга ёрдам бериш;

·                                           иймон-эътиқодни мустаҳкам- лашга хизмат қиладиган умумхалқ маънавиятини шаклланиришга кўмак бериш;

·                                           мантиқий хулоса чиқаришга имкон яратиш;

олдиндан    танишиб    чиқиб,    тайёргар-лик кўради;

·                                          жадидчилик ҳаракатининг  мазмуни ва унинг умумхалқ маънавиятини кўтаришдаги ролини айтиб бера олади;

·                                                         жадидчиларнинг ўзбек миллий – маънавий маърифий тараққиётида қўшган ҳиссаларини ёритиб беради;

мустамлакачилик ва қарамлик йилларида олиб борилган сиёсат ҳамда бу хатти- ҳаракатларнинг миллий маънавиятга салбий таъсирини тахлил қилиб беради

Ўқитиш усуллари ва техника

Топшириқлар  –  амалий  ишлаш  учун,  баҳс- мунозара, «Конверт» ва «Қандай» техникаси.

Ўқитиш воситалари:

Маъруза    -    матни,    манбаалар,    адабиётлар, доска, бўр.

Ўқитиш шакллари

Жамоа ва гуруҳларда ишлаш.

Ўқитиш шарт-шароити

Техник      воситалар      билан                  таъминланган аудитория.

Мониторинг ва баҳолаш

Оғзаки назорат, савол-жавоб, ўз-ўзини назорат

қилиш, рейтинг тизими асосида баҳолаш.

 

Амалий машғулотнинг технологик картаси

Иш жараёнлари вақти

Фаолиятнинг мазмуни

ўқитувчи

талаба

I-босқич. Мавзуга кириш

(10 минут)

1.1. Ўқув машғулоти мавзуси, мақсад ва вазифаларини айтади (амалий маш-ғулотни ўтказишда олдиндан топшириқ ва вазифалар беради).

Амалий машғулотга тайёргарлик кўриб келади.

1.2. Таълим жараёни интерфаол усуллар орқали амалга оширишини эълон қилади. Талабаларни доира ёки тўрт-бурчак шаклида столлар атрофида икки гуруҳга бўлади.

Ихтиёрий равишда икки гуруҳга бўлинади.

II-босқич. Асосий (60 минут)

2.1. «Конверт» техникасидан фойда-ланилган холда ҳар бир гуруҳ навбат билан конвертга солинган топшириқ-ларни олади (1-илова).

Топшириқни кўриб чиқиб, саволларга жавоб беради.

2.2. Топшириқларга тайёргарлик кў-риш учун

3  минут,  жавоб  бериш  учун  эса  7  минут беради.

Регламентга риоя

қилади.

2.3. Гуруҳларга топшириқларни бажа-риш учун ёрдам беради, уларни баҳо-лаш мезонлари билан таништиради (3-илова), бахс-мунозарани бошқариб боради. Зарур ҳолларда аралашади ва керакли томонга йўналтиради.

Фаол қатнашадилар.

2.4.    Гуруҳларнинг    жавобларини    тинг-лаб, уларни баҳолайди.

Ўз фикрларини эр-кин билдирадилар.

2.5.        Гуруҳларга         «Балиқ        секелети?»

Мустақил диаграммани

 

 

техникасидан          фойдаланилган          ҳолда:

«Мустамлакачилик ва қарамлик йилларида миллий маънавиятга етказилган зарар ва унинг оқибатларини кўрсатиб беринг» деб савол билан мурожаат қилади (2-илова).

ҳар бир гуруҳ тўлдиради.

2.6. Топшириқларни ватман-қоғозларга тушириб, тақдимотини ўтказишга  ёрдам беради. Ягона хулоса чиқаришга кўмак беради ва ниҳоясида умум-лаштиради.

Тақдимот ўтказади. Ғолиб гуруҳларни аниқлаб, баҳолайди.

III-босқич. Якуний (10 минут)

3.1. Иш якунларини талабаларни баҳолаш рағбатлантиради.

чиқаради. мезони

Фаол орқали

Эшитади. Аниқлайди.

3.2. Уйга бажариш учун топшириқлар беради:

«Дилинг Оллоҳда, қўлинг меҳ-натда бўлсин» иборасининг моҳиятини изоҳлаб, эссе ёзиб келинг.

ЎУМ га

қарайдилар

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-ўқув топшириқ

«Конверт» техникаси учун саволлар

(Ҳар бир савол конвертларга алоҳида солинади)

1(7.2)-Илова

 

1.Жадидчилик ҳаракатининг мазмуни ва унинг умумхалқ маънавиятини кўтаришдаги роли

 

 

2.  Жадидчиларнинг ўзбек миллий – маънавий маърифий тараққиётида қўшган ҳиссалари

 

3.  Махмудхўжа Бехбудий, Мунаввар қори Абдурашидхон, Абдулло Авлоний ва Ҳамза каби жадидчиларнинг таълим беришни ислоҳ қилиш тўғрисидаги ғоялари;

 

4.  Фитрат ижодида маънавият масалалари;

 

 

5.Чўлпон шеъриятида шахс ички руҳий кечирмаларининг кс эттирилиши ва унинг маънавий тараққиёт учун аҳамияти

 

6.Абдулла Қодирий асарларида миллий маънавиятнинг юксак даражада кўтарилиши.

 

7.Мустамлакачилик ва қарамлик йилларида олиб борилган сиёсат ҳамда бу хатти-

ҳаракатларнинг миллий маънавиятга салбий таъсири

 

2-ўқув топшириқ

 

«Балиқ скелети» техникаси

2(7.2)-Илова

 

Ушбу технология катта муаммоларнинг ечимини топишга қаратилган. Юқори

қисмида муаммолар тури ёзилса, пастки қисмида эса мисоллар билан изоҳланади.

 

 

 

 

Мустамлакачилик ва қарамлик йилларида миллий маънавиятга ет- казилган зарар ва унинг оқибат- ларини кўрсатиб беринг

 

 

 

 

 

 

3(7.2)-Илова

 

Гуруҳларнинг билим ва кўникмаларини баҳолаш мезонлари

 

Топшириқлар, баҳолаш кўрсаткичлари ва мезонлари

I гуруҳ

II гуруҳ

1-топшириқ: (1,5 балл)

 

 

- савол ёритиб берилди (0,5 балл)

 

 

- регламентга эътибор қаратилди (0,5 балл)

 

 

- гуруҳ фаол қатнашди (0,5 балл)

 

 

2-топшириқ: (1,5 балл)

 

 

- муаммо аниқ ечимини топди (0,5 балл)

 

 

- мантиқан тўғри хулоса чиқарилди (0,5 балл)

 

 

- мисоллар билан умумлаштирилди (0,5 балл)

 

 

Жами: (3 балл)

 

 

 

 

0,5 балл – «аъло»                              2,5 – 3 балл – «аъло»

0,4 балл – «яхши»                            1,9 – 2,4 балл – «яхши»

0,3 балл – «қониқарли»

2,3 – 1,8 балл – «қониқарли».

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

8

мавзу

Маънавий баркамол инсон тушунчаси ва унинг шарқона таърифи. Ватанпарварлик, инсонпарварлик ва ўз миллатига садоқат шахс маънавиятининг муҳим мезонлари. Иймон, диёнат, адолат, меҳр- шавқат ва эътиқод, поклик, ҳалоллик ва вафодорлик шахс маънавий фазилатлари

 

8.1.  Маърузани олиб бориш технологияси

Талабалар сони: 62

Вақти: 2 соат

Машғулот шакли

Муаммоли - маъруза.

Маъруза режаси

1.          Каримов И.А. Маънавий баркамол инсонни тарбиялаш замона талаби эканлиги тўғрисида. Маънавий баркамол инсон тушунчаси, унинг моҳияти.

2.          Комил инсон ва унинг шарқона фазилатлари.

3.          Ватан саждагоҳ каби  муқаддас. Инсонпарварлик - инсон ва жамият маънавий қиёфасининг мезони. Ўз миллатига садоқатли бўлиш - юксак бурч.

4. Иймон, диёнат, адолат, меҳр-шафқат, ҳалоллик ва вафодорлик-шахс маънавий фазилатлари

Машғулотнинг мақсади: Маънавий баркамол инсон тушунчаси ва унинг шарқона таърифи ҳақида умумий тасаввурни шакллантириш, комил инсон ва унинг шарқона фазилатлари ҳақида тушунча ҳосил қилиш

 

Педагогик вазифалар:

Ўқув фаолияти натижалари:.

Ислом Каримов томонидан бар-камол инсон тушунчасига бе-рилган таърифнинг моҳиятини ёритиб беради

Баркамол инсон аввало, онги юксак, мустақил фикрлай оладиган, хулқ-атвори билан ўзгаларга ибрат бўла-диган билимли, маърифатли киши эканлигини айтиб беради

Комил    инсон    ва    унинг    шарқона фазилатлари билан таништиради

Комил   инсонни   тарбиялаш   зарурия-тининг ошиб бориш сабабларини санаб беради

Ватанпарварлик, инсонпарвар-лик - инсон ва жамият маънавий қиёфасининг мезони, ўз миллатига садоқатли бўлиш - юксак бурч эканлигини

ёритиб беради

Ватанпарварлик, инсонпарварлик - инсон ва жамият маънавий қиёфасининг мезони, ўз миллатига садоқатли бўлиш - юксак бурч эканлигини изоҳлаб беради

Иймон, диёнат, адолат, меҳр-шафқат, ҳалоллик ва вафодорлик - шахс маънавий фазилатлари эканлигини ёритиб беради

Иймон, диёнат, адолат,  меҳр-шафқат, ҳалоллик ва вафодорлик-шахс маънавий фазилатларини санаб беради

Ўқитиш    усуллари    ва    техника    ва техника

Муаммоли     услуб,    баҳс-мунозара,     суҳбат,

«ўйла-жуфт бўлиб ишла – фикр алмаш», близ- сўров, ФСМУ, Т-схема техникалари.

Ўқитиш воситалари

Маъруза  матни,  лазерли  проектор,  тарқатма материаллар.

Ўқитиш шакллари

Жамоа, фронтал ва жуфт-жуфт бўлиб ишлаш.

Ўқитиш шарт-шароити

Техник      воситалар      билан                  таъминланган аудитория.

Мониторинг ва баҳолаш

Оғзаки назорат, савол-жавоб, ўз-ўзини назорат

қилиш, рейтинг тизими асосида баҳолаш.

Маърузанинг технологик картаси

Иш жараёнлари вақти

Фаолиятнинг мазмуни

ўқитувчи

талаба

I-босқич. Мавзуга кириш  (10 минут)

1.1. Муаммони келтириб чиқаради, якуний хулоса – муаммо ечимининг аниқ натижасидир.

Муаммо ичидан муаммоларни кел-тириб чиқаради, унинг ечими эса ҳамма муаммоларни ҳал қилади. Муаммо ичидаги муаммоларни хулосалайди, муаммоли саволлар билан унинг ечимига восита бўла олади. Талабалар учун саволлар ва топшириқлар тузади. Бу савол ва топшириқлар муаммонинг ечимига туртки бўлади.

ЎУМ га

қарайдилар

1.2. Маърузанинг мавзусини эълон қилади, ўқув машғулотининг мақсади ва вазифаларини тушунтиради.

Тинглайдилар, ёзадилар.

II-босқич. Асосий (60 минут)

2.1. Талабаларнинг билимларини суҳ-бат асосида саволлар орқали долзарб-лаштириб, жонлантиради.

Саволларга жавоб беради.

2.2.   Долзарблаштирилган   саволлар   ор-қали

Муаммоли саволни

 

 

талабаларни муаммо билан тўқ-наштиради, Дарсда кўриб чиқиладиган муаммони шакллантиради.

ФСМУ технологиясидан фойдаланил-ган ҳолда талабаларга: «Қандай ин-сонни маънавий баркамол инсон, ватанпарвар ва инсонпарвар деб ҳисоблайсиз?» деган муаммоли савол билан мурожаат қилади. ФСМУ кар-точкаларини тарқатади (1-илова)

ёзиб оладилар.

 

 

Жуфт-жуфт бўлиб, ФСМУ карточкаларини тўлдиради. Ўз эркин фикрини ифода этади.

2.3. Талабаларни қай даражада жад-вални тўғри ёки нотўғри тўлдирган-ликларини таҳлил қилади, биргаликда муаммоли саволни муҳокама қилади, хулоса чиқаришга ёрдам беради.

Муҳокама қиладилар, ғоялар билан чиқадилар.

2.4. Маънавий баркамол инсонни тар-биялаш замона талаби эканлиги энг муҳим муаммолардан бири эканлигини айтиб ўтади. Талабаларга йўналти-рувчи саволлар бериш орқали (2-илова), ушбу муаммо ичидаги муам- моларни келтириб чиқаради. Муаммо-ли саволлар орқали талабаларни бу муаммо ечимини топишга ундайди.

Ўз эркин фикрларини билдирадилар, баҳс- мунозара юритадилар, таҳлил қиладилар, хулоса чиқаради.

2.5. Талабаларнинг фикрларини умум- лаштириб, маънавий баркамол инсон, ватанпарвар ва инсонпарвар тушунчасини слайдлар ёрдамида (3-илова) тушунтиради.

Тинглайдилар.

Ёзадилар.

2.6. Комил инсон ва унинг шарқона фазилатларини Шарқ мутафаккир-ларни фикрларидан намуналар келтир-ган ҳолда ёритиб беради. Талабаларга: «Маънавий баркамол, соғлом авлод, комил инсон тушунчаларидаги мушта-раклик ва фарқ нимада?» - деб савол билан мурожаат қилиб, Т-схемани тўлдиришни сўрайди (4-илова).

Тинглайдилар, ёзадилар.

Т-схемани жуфт-жуфт бўлиб тўлдирадилар.

2.7. Берилган топшириқ юзасидан блиц-сўров ўтказади, Ватан саждагоҳ каби муқаддас. Инсонпарварлик - инсон ва жамият маънавий қиёфасининг мезони. Ўз миллатига садоқатли бўлиш - юксак бурч. Иймон, диёнат, адолат, меҳр-шафқат, ҳалоллик ва вафодорлик-шахс маънавий фазилатлари хусусида якуний хулоса чиқаради.

Жавобларни ўқиб беради.

III-босқич. Якуний. (10 мин.)

3.1.  Талабаларнинг  билим  ва  кўник-малари баҳоланади.

Ўзини қизиқтирган саволлар беради.

3.2. Келгуси машғулотга тайёргарлик кўриш учун топшириқлар ва фойда-ланиладиган адабиётлар тавсия эти-лади. «Маънавий баркамол инсоннинг қиёфаси» мавзусида эссе ёзиб келиб вазифа тариқасида берилади.

ЎУМ га

қарайдилар

1(8.1)-Илова

1-ўқув топшириқ ФСМУ жадвали

Қандай инсонни маънавий баркамол, ватанпарвар ва инсонпарвар инсон деб

ҳисоблайсиз?

Ф

 

 

(Фикрингизни баён этинг).

С

 

 

(Фикрингиз баёнига бирор сабаб кўрсатинг).

М

 

 

(Кўрсатилган сабабга тушунтирувчи мисол келтиринг).

У

 

 

(Фикрингизни умумлаштиринг).

 

Мавзу бўйича билимларни долзарблаштирувчи савол

2(8.1)-Илова

Жамият    тараққиётини   ривожланишига   асос    бўлувчи   маънавий   баркамол авлодни тарбиялашдаги муаммолар ва уларнинг ечими.

Йўналтирувчи саволлар:

1.  Маънавиятнинг инсон фаолиятидаги ролини изоҳланг.

2.  Маънавий қашшоқликни йўқотиш учун нималар қилиш керак? (2-слайд)

 

1-муаммо.    Келажак    авлод

ҳақида

қайғуриш,    соғлом,    баркамол    наслни

тарбиялаш жараёни самарадорлигини қандай ошириш мумкин?

1.    Маънавий  баркамол  инсонни,  комил  инсонни,  соғлом  авлодни  тарбиялаш нима учун замона талаби ҳисобланади?

2.     Ислом  Каримовнинг  маънавий  баркамол  инсонни  тарбиялаш  тўғрисидаги

ғоялари.

2-муаммо.   Маънавий   жиҳатдан   баркамол   инсонни   тарбиялаш   борасидаги муаммоларни аниқлаш ва ечимини топиш.

1.  Маънавий баркамол инсон деганда нимани тушунасиз?

2.  Соғлом авлоднинг қирраларини изоҳланг.

3.  Соғлом авлод Давлат дастури ҳақида нималарни биласиз?

3-муаммо. Ватанпарварлик руҳида тарбиялаш самарадорлигини ошириш йўл- йўриқларини бугунги шарт-шароитдан келиб чиққан ҳолда аниқлаш.

1.  Комил инсон деганда қандай инсонни тушунасиз?

2.  Шарқ мутафаккирлари комил инсон ҳақида қандай фикрлар билдирилган.

3.  Маънавий баркамол, комил инсоннинг асосий фазилатларига нималар киради?

 

Ўқув визуал материаллар

3(8.1)-Илова

1-слайд

 

 

Ораста ва покиза кийиниш

Камтарлик

 

 

 

 

Шахс маънавияти-

Ҳурматни бажо келтириш

нинг зоҳирий белгилари

Ижро

 

Ўзаро муомалада

Фитналардан                                      Оддийлик

Табиатни                                             узоқ юриш

севиш

 

Экологик тарбия

 

Ақли теранлик

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Маънавий қашшоқликни йўқотиш

2-слайд

 

 

Дид ва савияни тарбиялаш

Маданият соҳасидаги имкониятлардан фойдаланиш

 

 

 

 

 

 

Таълим-тарбияни кучайтириш

 

 

 
 
Маънавий қашшоқликни йўқотиш

Ижтимоий муҳитни яхшилаш

 

 

 

 

 

Оилавий муносабатларни яхшилаш

Диний эътиқодга тўғри амал қилиш

 

 

 

 

 

Шахс маънавиятининг ботиний белгилари

3-слайд

Қалб тозалиги                          Халоллик                           Самимийлик

 

 

Меҳр-шафқат

 

 

Шахс маънавиятининг ботиний белгилари

Оқкўнгиллик

 

 

Адолатпарварлик Иймон

 

Тақво

Ор-номус                                                                Диёнат

 

 

Номус

Ҳаё-уятчанлик

Раҳм-шафқатлилик

 

 

 

 

 

 

4-слайд

 

Эркин фуқаро, озод шахс, баркамол инсон, яъни ҳар бир фуқаро

 

 

 

Ўз ҳақ-ҳуқуқини танийдиган бўлсин

 

 

Ўз кучи ва имкониятларига таянадиган бўлсин, имкониятларини ишга солиб, самарасини кўрсин

 

 

Атрофида содир бўлаётган воқеа-ҳодисаларга

мустақил муносабат билдира олсин

 

 

Шахсий манфаатини мамлакат ва халқ манфаати

билан уйғун ҳолда кўриб, фаолият юритсин

 

 

5-слайд

 

 

 

 

Ватан истиқболи ва

истиқлоли ҳақида қайғуриш

 

 

 

 

 

Мустақиллик тафаккури

Халқи, юрти, қадр-қиммати, ор-номусини англаш ва буни ҳимоя қилиш

 

Бутун меҳнати, истеъдоди, имкониятини зарур бўлса жонини ҳам юрт истиқболи, халқ бахти учун бахшида этиш.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6-слайд

 

 
 
Тўй

 

 

Ўзаро ёрдам

Анъана

 

Ҳашар

 

 

 

Миллат-

Одамгар-чилик

парварлик

 

 

 

Инсон-инсонга дўст

 

Инсонпарварлик

Муста-

қиллик

 

 

 

 

 

Ҳамдард

Кўмак-дош

Беғараз-лик

Ўзбекистон

 

7-слайд

 

Ватан ва ватанпарварлик тушунчаларнинг фалсафий талқини

 

Бизга ота-оналар, болалар, яқин хеш ақробалар қимматлидир, лекин муҳаббат бобидаги барча тасаввурларимиз биргина «Ватан» деган сўзда мужассамлашган. Ватанга нафи

теккудек бўлса, қайси виждонли одам у учун жонини беришга иккиланар экан

ЦИЦЕРОН

 

Маърифатли халқларнинг ҳақиқий жасорати Ватан йўлида қурбон бўлишга ҳозир эканликларида акс этади

ГЕГЕЛЬ

 

Кимки ўз юртини севмаса, у ҳеч нимани сева олмайди.

БАЙРОН

 

 

Кимки ўз ватанига дахлдор бўлмаса, у инсониятга

ҳам дахлдор эмас

 

 

БЕЛИНСКИЙ

 

 

Ўз Ватанига доғ тушириш – уни сотиш деган сўз

ГЮГО

 

Ватанга муҳаббат ҳисси одамнинг қалбида табиий равишда туғилади. Яъни инсон ўзлигини англагани, насл-насабини билгани сари юрагида Ватанга муҳаббат туйғуси илдиз отиб юксала боради. Бу илдиз қанчалар чуқур бўлса, туғилиб ўсган юртга муҳаббат ҳам шу қадар чексиз бўлади

 

 

В а т а н п а р в а р л и к

И.КАРИМОВ

8-слайд

 

 

 

 

 

Ўз халқини, тарихини яхши билиш ва у билан фахрланиш

 

 

 

 

Қадимий обидалар, мислсиз иморатлар, аждодлар яратган моддий ва маънавий меросларни кўз қорачиғидай асраш ва авлодларга тақдим этиш

 

 

Халқимизнинг, аждодларимизнинг гўзал ва маъноли урф-одатлар, расм-русм ва удумларини қадрлай билиш, уларни давом эттириш

 

 

 

Ажойиб ватандошлар – аждодлар номи билан, уларнинг улуғ ишлари, ижодлари

билан фахрланиш, уларнинг ишларини давом эттириш, уларга муносиб ворис бўлиш.

 

 

Шундай ажойиб халққа, юртга, унинг бой тили ва маданиятига мансублиги билан фахрланиш

 

 

 

Турон заминни ҳимоя қилиб, томирида охирги қони қолгунча душманга қарши

 

 

Миллатимизга қарши уюштирилган қатағонларда, қамоқ ва сургун азобларини бошидан кечирган ва ҳалок бўлган минглаб миллатимиз гулларини унутмаслик

 

 

Юксак эътиқод билан яшаш, унга ҳамиша садоқатли бўлиш

 
 
курашган қаҳрамонлар номини ёд этиш

 

 

 

 

 

 

 

 

Маънавий баркамол, соғлом авлод, комил инсон тушунчаларидаги муштараклик

Маънавий баркамол, соғлом авлод, комил инсон тушунчаларидаги фарқ

·                              ҳар англаши;

бир

инсоннинг

ўз-ўзини

·                              маънавий баркамол инсон – онги юксак, мустақил фикрлаш оладиган, хулқ атвори билан ўзгаларга ибрат бўладиган билимли, маърифатли киши;

·                              ўзга инсонларни қадрлай билиши;

·                              инсон зотини улуғлай билиши;

·                              инсоният томонидан яратилган моддий ва маънавий бойлик-ларни ўзлаштиришга интилиш;

·                              Соғлом       авлод       –      жисмонан бақувват, маънавий бой авлод;

·                              ички бирлиги;

ва

ташқи      дунёсининг

·                              Комил инсон – одамзод орзу қилган жамики эзгу хислат-ларнинг ифодачиси.

·                              соғлом фикри ва оқилона сўзининг бирлиги;

·                              дили ва тилининг бирлиги;

 

 
 
2-топшириқ Т-схема

4(8.1)-Илова

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

8.2.  Амалий машғулотни олиб бориш технологияси

 

Талабалар сони: 21

Вақти: 2 соат

Машғулот шакли

Билимларни     чуқурлаштириш     ва     мустаҳ- камлашга қаратилган амалий машғулот.

Амалий машғулот режаси

1.   Баркамол инсон таърифи. Комил инсонинг шарқона фазилатлари.

2.    Мустақиллик ва бозор муносабатларининг шаклланиши     шароитида     ватанпарварлик туйғуларининг  мустаҳкамлаш  зарурияти.  Ўз миллатига садоқатли бўлишнинг моҳияти. 3.Шахснинг маънавий фазилатлари:

а) иймон тушунчаси; б) диёнат тушунчаси; в) адолат тушунчаси;

г) меҳр-шафқатлилик тушунчаси; д) эътиқод тушунчаси;

е) миллий ўз-ўзини англаш тушунчаси.

4.     Таълим     тизими     шахс        маънавиятини шакллантиришнинг муҳим омилидир

Машғулотнинг мақсади: Маънавий баркамоллик ва комилликнинг қирралари ва асосий мезонлари ҳамда шахснинг маънавий фазилатлари бўйича билимларни чуқурлаштиришни таъминлаш

 

Педагогик вазифалар:

Ўқув фаолияти натижалари.

·                                          мавзуни мустақил  ўрганиш учун асос яратиш;

·                                          мавзу бўйича билимларни чу- қур ўзлаштириш ва мустаҳкам-лашга ёрдам бериш;

·                                          ўқув маълумотлар билан муста- қил ишлашга имконият ярата-ди, таққослашга, таҳлил қилиш-га умумлаштиришга кўмак бе-риш;

·                                           муаммоли вазифаларни ечишда шарт-шароит яратиш;

·                                           мантиқий хулоса чиқаришга кўмак бериш

·                                          амалий машғулот режаси билан олдиндан танишиб чиқиб, тайёргар-лик кўради;

·                                          маънавий баркамол инсонни тарбия- лаш заруриятининг ошиб  бориш сабабларини санаб беради;

·                                          маънавий баркамол ва комил инсон- нинг ақлий, ахлоқий, маънавий фази- латларини ёритиб беради;

·                                          муаммоли вазифаларни ечишда наза- рий билимларини қўллайди;

·                                          муаммони аниқлаб, уни ҳал қилишда ечим топади

Ўқитиш усуллари ва техника

Муаммоли     услуб,     ақлий     ҳужум,      баҳс- мунозара, блиц-сўров.

Ўқитиш воситалари:

Маъруза - матни, маркерлар, қоғозлар, доска, бўр, З.  Мусоқовнинг  «Ватан» кинофильмининг СD.

Ўқитиш шакллари

Жамоа ва гуруҳларда ишлаш.

Ўқитиш шарт-шароити

Техник      воситалар      билан                  таъминланган аудитория.

Мониторинг ва баҳолаш

Оғзаки назорат, савол-жавоб, ўз-ўзини назорат

қилиш, рейтинг тизими асосида баҳолаш.

 

 

Амалий машғулотнинг технологик картаси

 

Иш жараёнлари вақти

Фаолиятнинг мазмуни

ўқитувчи

талаба

I-босқич. Мавзуга кириш  (10 минут)

1.1. Ўқув машғулоти мавзуси, мақсади, вазифалари ва ўқув фаолияти натижа-ларини айтади, долзарблиги ва аҳамиятига тўхталиб ўтади.

Тинглайдилар, ЎУМ га қарайдилар

1.2. Олган билимларини умумлаштириш мақсадида, талабаларни фаоллаштириш учун

«Маънавият тушунчаси деганда нимани тушунасиз?» деб савол беради, «Ақлий ҳужум» ўтказади.  Фикрларни умумлаштиради (1-илова).

Эркин фикр билдиради.

II-босқич. Асосий (60 минут)

2.1. Талабаларнинг билимларини тек-шириш мақсадида тест ўтказади               (1-илова)

Тест саволларига жавоб беради

 

 

2.2. Талабаларни 3 та кичик гуруҳларга ажратади, уларни баҳолаш мезонлари билан таништиради (4-илова) мавзу бўйича тайёрланган топшириқларни тарқатади (2- илова)

Гуруҳларга ажралади, ёзиб оладилар, топшириқлар устида ишлайдилар

2.3. Гуруҳларга топшириқларни бажариш учун ёрдам беради, қўшимча маълумотлардан фойдаланишга имкон яратади.  Диққатларини  кутиладиган натижага жалб қилади

Фаол қатнашадилар

2.4. Ҳар бир гуруҳ топшириқларни ватман- қоғозларга тушириб, тақдимотини ўтказишда ёрдам беради, изоҳ беради, билимларини умумлаштиради, хулосаларга алоҳида эътибор беради. Топшириқларни бажарилишининг қай даражада тўғри эканлигини диққат билан тинглайди.

Жамоа бўлиб бажа- рилган ишнинг тақ- димотини ўтказади- лар, бахс-мунозара юритадилар, қў- шимчалар қилади-лар, баҳолайдилар, хулоса чиқарадилар.

2.5. Талабаларнинг билимларини чуқурлаштириш мақсадида блиц-сўров ўтказади (3-илова). Дарс якунини умумлаштиради.

Саволларга жавоб беради.

III-босқич. Якуний (10 минут)

3.1. Иш якунларини чиқаради. Бугунги мавзу долзарб эканлигига тўхталиб ўтади. Олган билимларини амалиётда татбиқ этишлари лозим эканлигини таъкидлайди. Фаол талабаларни баҳолаш мезонлари орқали рағбатлантиради.

Эшитади. Аниқлайди.

3.2. Уйга мустақил бажариш учун топ-шириқ беради: «Маънавий қашшоқликни йўқотиш» мавзусида эссе ёзиб келинг.

ЎУМ га

қарайдилар

 

 

1-топшириқ Тестлар

 

1.     Ўзбекистон  бозор  муносабатларига  ўтишда

қилмоқда?

а) Туркия моделига; б) АҚШ моделига; в) Япония моделига;

г) Ўзбекистон моделига; д) Россия моделига;

2.  Истиқлол мафкурасининг назарий манбалари?

1(8.2)-Илова

 

 

 

қайси  мамлакатлар  моделига  амал

а) Марказий Осиёда яшаб ижод этган буюк мутафаккирларнинг таълимотлари;  б)       Ўтмишда    яшаган    барча    буюк    мутафаккирларнинг   ижтимоий-сиёсий,

фалсафий,  диний,

ҳуқуқий

қарашлар  тизимидан  ташкил  топган  миллий  ва

умуминсоний,  маънавий  мерос

ҳамда   мустақил   Ўзбекистонда   чиқарилган

қонунлар, Президент И.А.Каримовнинг нутқлари;

в)    Президент   И.А.Каримовнинг   асарлари,    Ўзбекистон    Респуб-ликасининг Конституцияси ҳамда Олий Мажлис қарорлари;

г) Мустақил Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси, И.А.Каримовнинг асарлари;

д) Ислом динининг асосий ақидалари, Қуръони Карим, Хадиси Шариф, Фиқх, Шариат қонунчилиги.

3.  Ахлоқнинг жамият маънавий ҳаётига таъсири.

а) Ахлоқ жамиятнинг маънавий покланишга хизмат қилади; б) Ахлоқ жамият аъзоларини гунох ишлардан сақлайди;

в) Ахлоқ кишиларни эзгуликка, савоб ишлар қилишга ундайди;

г) Ахлоқ жамиятнинг маънавий покланишига хизмат қилади, юрт тинчлигини ва тотувлигини таъминлайди, ижтимоий юксалишга асос бўлади.

д) Юртда тинчлик, тотувликни таъминлайди.

 

4.  Мустақил Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси қачон қабул қилинган? а) 1990 йил 7 декабр;

б) 1991 йил 4 апрел;

в) 1992 йил 8 декабр;

г) 1993 йил 15 апрел;

д) 1993 йил 20 ноябр.

5.  Бозор ислохоти юзасидан олға сурилган 5 тамойил Президентимиз И.А.Каримовнинг

қайси китобида акс этган?

а) Ўзбекистон - келажаги буюк давлат;

б) Ўзбекистон- бозор муносабатларига ўтишнинг ўзига хос йўли; в) Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли;

г) Ўзбекистон иқтисодий ислохатларнинг чуқурлаштириш йўлида; д) бу ерда тўғри жавоб йўқ.

6.  Инновация нима?

а) янги илмий ахборотлар йиғиндиси;

б) ишлаб чиқариш жараёнини янгича тамойилларда ташкил этиш; в) янгиликни жорий этишга йўл бермайдиган тўсиқ;

г) бу ерда тўғри жавоб йўқ;

д) янги техника ва технология янгиликларини жорий этиш.

7.  Конвертацияланадиган валюта нима?

а) бошқа валюталарга эркин алмаштириладиган пул; б) олтин (танга) пуллар;

в) халқаро савдо алоқаларида қатнашадиган пул;

г) қоғоз пул ўрнини босадиган махсус қимматбаҳо қоғоз; д) ҳар қандай мустақил давлат миллий пул бирлиги.

8.      Ўзбекистонда  иқтисодиётни  ислох

қилади?

а) маънавий ва маданий мерос;

қилишнинг  назарий  асосини  нима  ташкил

б) умуминсоний ва миллий қадриятлар; в) иқтисодиётни барқарорлаштириш;

г) макроиқтисодиётни барқарорлаштириш; д) ташқи фаолиятни барқарорлаштириш.

9.  Миллий истиқлол мафкураси нима?

а) жамиятдаги етакчи гурухлар дунёқараши;

б) миллат, элат ва халқларнинг сиёсий, ҳуқуқий, ахлоқий, маънавий қарашлари мажмуи;

в) диний қарашлар тизими; г) ахлоқий дунёқараш;

д) ижтимоий психологик жараён.

10.  Мустақил Ўзбекистон мафкураси қандай номланади? а) халқ мафкураси;

б) миллий мафкура;

в) миллий истиқлол мафкураси; г) истиқлол мафкураси;

д) меҳнаткашлар мафкураси.

11.    Мустақил Ўзбекистон мафкурасининг фалсафий-назарий негизини нима ташкил килади?

а) умуминсоний ва миллий қадриятлар б) диний қадриятлар

в) урф-одатлар ва анъаналар г) миллий-маданий мерос

д) дунёвий, диний характердаги ижтимоий-фалсафий қарашлар мажмуи.

12.  Маънавий ишлаб чиқариш нима?

а)  кишиларнинг  табиат  ва  жамиятни  билишдаги  фаолияти,  олам билимлар, ғоялар тизими;

б) ижтимоий онгда ижтимоий борлиқ ва жамиятни акс этиши;

ҳақидаги

в) кишиларнинг индивидуал онгида табиат ва ижтимоий борлиқни акс этиши; г) моддий неъматлар;

д) ижтимоий ғоялар.

13.  Маънавий мулоқот нима?

а) кишиларни адабиёт, санъатга оид билимларини бир-бирларига етказиш; б) ғоялар кураши;

в) ўзаро фикр алмашиш;

г) кишиларни мусиқага оид билимларини бир-бирларига етказиш; д) сиёсий, маданий, диний билимлар тизими.

14.  Маънавиятни кандай элементлари мавжуд? а) сиёсий, ҳуқуқий, ахлоқий;

б) фалсафий, диний, эстетик; в) барчаси тўғри;

г) ҳуқуқий, диний, сиёсий;

д) эстетик, ахлоқий, фалсафий.

15.  Сиёсий онг нима?

а)    ижтимоий

ҳаётнинг   барча    сохаларида    кишиларнинг   хатти-харакатини

тартибга солиш функциясини бажарувчи социал тартиб-қоида;

б) турли синфларнинг давлат хокимиятига, партиялар, синфлар, миллатлар, давлатлар фаолиятига бўлган муносабатларини ифода этувчи кайфиятлар, қарашлар, тасаввурлар, тушунчалар, ғоялар йиғиндиси;

в) социал муҳитнинг ўзида бевосита акс эттирувчи кечинмалар, ирода, манфаатлар мажмуи;

ҳиссиёт, эмоция, кайфият,

г) ижтимоий борлиқдаги кундалик эҳтиёж ва синфий манфаат-ларнинг ички моҳиятини, сабабини, асосини у ёки бу даражада ҳар хил ғоялар, таълимотлар шаклида ифодаланиши;

д) табиат, жамият ҳақидаги билимлар тизими.

16.  Сиёсий онгнинг асосий компонентлари қайси? а) индивидуал ва коллектив онги;

б) ижтимоий психология, сиёсий мафкура;

в) синфларнинг қарашлари тизими; г) ғоялар, таълимотлар;

д) эҳтиёж ва манфаатлар.

17.  Сиёсий мафкура нима?

а) сиёсий онгни суст тарзда ривожланиши ифодаси;

б) ишлаб чиқариш муносабатлари билан белгиланувчи у ёки бу социал гуруҳнинг иқтисодий, ижтимоий, маънавий манфаатларини ифодаловчи қараш ва назариялари мажмуасидан иборат;

в) ғоялар ва таълимотлар мажмуини акс эттирувчи тушунча; г) жамият иқтисодий тараққиётини асоси;

д) ҳуқуқий мафкура ва психология бирлиги.

18.  Ўзбекистон Республикасининг асосий қонуни қайси? а) Ер ҳақидаги қонун;

б) Хусусийлаштириш тўғрисидаги қонун; в) Конституция;

г) Иқтисодий қонун;

д) бу ерда тўғри жавоб йўқ.

19.  Ўзбекистон Республикаси Конституцияси неча қисмдан иборат? а) II қисм

б) IV қисм в) VI қисм г) VII қисм д) IX қисм.

20.  Ушбу мисралар муаллифи ким?

«Дунё учун ғам ема, хақдин ўзгани дема, Киши молини ема, сирот узра тутаро».

а) Нажмиддин Кубро; б) Ахмад Яссавий;

в) Баховиддин Нақшбанд; г) Ал-Газзолий;

д) Мир Кулол.

21.           Фуқароларнинг     виждон     эркинлиги

ҳуқуқи      Ўзбекистон      Республикаси

Конституциясининг қайси моддасида акс эттирилган? а) 28-модда;

б) 15-модда; в) 31-модда; г) 41-модда; д) 128-модда.

22.  «Туркий гулистон ёхуд ахлоқ» номли асарнинг муаллифи ким? а) Чўлпон;

б) Фитрат; в) Беҳбудий; г) Авлоний;

д) Мунаввар қори.

23.  Жадидчиларнинг асосий ғояси нимадан иборат бўлган? а) жамиятни ривожлантириш;

б) моддий неъматлар ишлаб чиқаришга асосий омил сифатида қарашган; в) жамият тараққиётидаги асосий омил илм-фан, маърифатдир;

г) географик муҳит - жамият тараққиётини белгилайди; д) аҳоли сони асосий омилдир.

24.  Маърифатпарварликнинг жамият тараққиёти ҳақидаги қарашларини ажратинг?   а) жамиятда илмли кишилар қанча кўп бўлса, жамият шунча тез ривожланади; б) тараққиёт қулай табиий шароитга боғлиқ;

в) аҳоли сони қанча оз бўлса, тараққиёт тез бўлади; г) аҳоли сони кўплиги асосий омил;

д) ишлаб чиқаришнинг режали юритилишига боғлиқ.

25.  Иқтисодий қадриятлар нима? а) илмий ғоялар;

б) ишлаб чиқариш муносабатлари; в) ишлаб чиқарувчи кучлар;

г) ишчи кучи;

д) меҳнат предметлари, ишлаб чиқариш қуроллари, моддий неъматлар ва ҳ.к.

26.  Ахлоқий қадриятлар нима? а) илмий ғоялар;

б) меҳнат воситалари; в) ахлоқий нормалар; г) табиий бойликлар;

д) ер ва ер ости бойликлари.

27.  Энг олий қадрият нима? а) ўзаро хурмат;

б) ҳамкорлик; в) жамият;   г) инсон;

д) билим.

28.  Марказий Осиёлик аллома Абу Райхон Беруний инсонга қандай изох берган? а) инсон - биологик мавжудот;

б) инсон - ижтимоий жиҳатларга эга бўлган шахс; в) инсон - ақлли мавжудот;

г) инсон - биологик ва ижтимоий мавжудот; д) инсон - биологик тур.

29.  Абу Райхон Беруний инсондаги қайси фазилатларни улуғлаган? а) олийжаноблик, мурувват, поклик;

б) яхшилик, ройишлик; в) диёнат, матонат;

г) яхши хулклилик; д) инсонпарварлик.

30.  Ибн Сино гуманизмининг моҳияти қайси жавобда ифодаланади? а) инсон - олий зот;

б) инсон - олам ривожланиши тожи бўлиб, у буюк шараф ва ҳурматга лойиқдир; в) инсон - энг олий қадриятдир;

г) инсон - яратувчидир;

д) инсон - аклли мавжудоддир.

31.  Амир Темурнинг фалсафий қараши қандай бўлган? а) пантеизм;

б) суфизм; в) теизм;  г) хурофий;

д) материалистик.

32“Ўз ватанига доғ тушириш-уни сотиш деган сўз”,-деб ким таъкидлаган? а) Гегел

б) Байрон в) Гюго

г) Цицерон д) И.Каримов

33.       Ислом    илоҳиётининг   муҳим    сохаси    -    мусулмон номланади?

а) тафсир; б) калом; в) фикх;  г) шариат; д) тариқат.

34.  Қарши шаҳрининг 2700 йиллиги қачон нишонланди? а) 2003

б) 2004

в) 2005

г) 2006

д) 2007

35.  Ватан нима?

а) бу муқаддас даргоҳ б) бу аждодлар маскани в) эл-юрт

г) А ва Б

д) барчаси тўғри

36.  Ҳадис нима?

а) ривоятлар тўплами б) панднома

в) илмий асар

 

 

 

 

ҳуқуқшунослиги

 

 

 

 

қандай

г)    Мухаммад    пайғамбарнинг    айтган    сўзлари,    унинг    хаётий    фаолияти кўрсатмалари хақидаги тўплам

д) тўғри жавоб йўқ

37.  “ Маъмун академияси”нинг 1000 йиллиги қачон нишонланди? а) 2003

б) 2004

в) 2005

г) 2006

д) 2007

38.    Маърифатпарвар ким?

а) маърифат учун курашувчи б) илм,билим чироғини ёқувчи в) маърифат ҳомийси

г) маърифат тарафдори д) барчаси тўғри

39.  Имом ал-Бухорийнинг 1225 йиллиги таваллуди қачон нишонланган? а) 1998

б) 1997

в) 1996

г)  1999

д) 2000

40.  “Илм инсонларнинг мадори,ҳаёти,раҳбари,нажотидир”,-деб ким таъкидлаган? а) Беҳбудий

б) Фитрат в) Чўлпон

г) Мунаввар қори д) Авлоний

 

 

 

 

 

Инсоннинг маънавий фазилатлари

 

Инсоннинг зот белгиси

 

 

 

 

2(8.2)-Илова

 

 

 

 

 

Одамнинг руҳий   ва ақлий оламининг мажмуи

Бошқа мавжудот- лардан ажратиб турувчи ижтимоий ҳодиса

 

 

 

 

 

 

 

Инсон қалбидаги илоҳий нур

М А Ъ Н А В И Я Т                          Инсоннинг ички, ботиний дунёси

 

 

 

 

 

 

 

 

Ақлий заковати

Инсоннинг, тафаккури ва салоҳияти

 

 

 

1-ўқув топшириқ

3(8.2)-Илова

 

I.  Муаммоли топшириқ

Вазият.    «Жамият    тараққиётини   ривожланишига   асос    бўлувчи   маънавий баркамол авлодни тарбиялашдаги муаммолар ва уларнинг ечими.

Вазифа. Сиз маънавий баркамол, комил, ватанпарвар ва инсонпарвар инсонни тарбиялаш                      заруриятининг   ошиб   бориш   сабаблари,    унинг   миллат   мамлакат   ва

умуминсоният  олдида  турган  улкан  вазифалар  билан  боғлиқ беришингиз лозим.

эканлигини  кўрсатиб

II.  Услубий тавсиялар

1.  Муаммовий таҳлилнинг босқичлари.

Биринчи  босқич  –  муаммонинг  асосий  мазмунини  ажратиб  олишни  таклиф

қилади, тадқиқот объектини аниқлаб, шакл беради.

Иккинчи босқич – муаммоли вазиятни таҳлил

қилиш – объектнинг

ҳолатини

аниқлайди,   асосий

қирраларига   эътибор

қаратади,   муаммоли   вазиятнинг

ҳамма

томонларини таҳлил қилади.

Учинчи  босқич  –  муаммони  ечиш  учун  барча  вазиятларни  кўриб  чиқади, муқобил вазиятни яратади.

Тўртинчи  босқич  –  муаммонинг  ечимини  аниқ муаммонинг аниқ ечимини топади.

2.  Вазифани бажариш кетма-кетлиги:

1)  Муаммони шакллантиринг.

вариантлардан  танлаб олади,

2)  Вазиятни таҳлил қилинг, сабабларини кўрсатинг.

3)  Вазиятдан чиқиб кетиш харакатларни излаб топинг.

4)  Жадвални тўлдиринг.

5)  Аниқ якуний хулоса чиқаринг.

 

3. «Муаммоли вазият» жадвали.

 

Муаммоли вазият тури

Муаммоли вазиятнинг сабаблари

Вазиятдан чиқиб Кетиш харакатлари

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-ўқув топшириқ Блиц-сўров саволлари

4(8.2)-Илова

 

№

Савол

Жавоб

1.

Маънавий    баркамол     инсоннинг    фазилат-ларини санаб беринг.

 

2.

Комил инсоннинг фазилатларини санаб беринг.

 

3.

Миллий ифтихор нима?

 

4.

Миллий ғурур нима?

 

5.

Миллатпарварлик деганда нимани тушу-насиз?

 

6.

Мустақиллик тафаккури деганда нимани тушунасиз?

 

 

 

5(8.2)-Илова

Баҳолаш кўрсаткичлари ва мезонлари

Гуруҳ

Баҳо

Баҳолаш кўрсаткичлари ва мезонлари

Ўтилган мавзуни билишади

Гуруҳ фаол

Муаммони ечиш учун таклифлар беришди

Жами

 

Балл

1,0

0,5

1,5

3

1

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

3

 

 

 

 

 

 

Гуруҳ ишларини умумлаштирувчи баҳо

 

Гуруҳ

1

2

3

Жами балл

Баҳо

1

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

3

 

 

 

 

 

 

2,2 – 3 балл – аъло

1,2 – 2 балл – яхши

0,5 – 1,1 балл – қониқарли

0 – 0,5 балл – қониқарсиз

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

9                          Миллий  ўзликни  англаш,  миллатлараро  тотувликни  таъминлаш

мавзу

шахс     маънавияти     белгилари.

Ҳуқуқий     саводхонлик,

қонунга

итоаткорлик давлат тизимига ҳурмат ва фуқаролик бурчига садоқат- шахс маънавий баркамоллиги мезонлари. Шахс маънавиятини ривожлантириш омиллари ва воситалари

 

9.1.  Маърузани олиб бориш технологияси

 

Талабалар сони: 62

Вақти: 2 соат

Машғулот шакли

Информацион  маълумотга  эга  бўлган  баҳс- мунозарали маъруза.

Маъруза режаси

1. Миллий ўзликни англаш, унинг моҳияти. Хуқуқий саводхонлик - маънавий етуклик мезони.

 

 

2.       Демократиянинг    маънавий-маърифий жиҳатлари.

3.        Шахс    маънавиятини     шакллантиришда ота-она масъулияти.

4.    Адабиёт ва санъат - шахс маънавиятини шакллантириш                                                   ва

ривожлантиришнинг муҳим воситаси

Машғулотнинг мақсади: Ўз миллатига садоқатли бўлиш, она замин манфаатлари йўлида фидоий бўлиш, ўз миллатининг келажаги йўлида қайғуриш каби тушунчаларни шакллантириш, ватанпарварлик руҳида тарбиялаш

Педагогик вазифалар:

Ўқув фаолияти натижалари:.

Хуқуқий саводхонлик - маънавий етуклик мезони, миллий ўзликни англаш ҳамда унинг  моҳиятини ёритиб бериш

Хуқуқий    саводхонлик,    миллий                       ўзликни англаш тушунчаларига таъриф беради

Демократиянинг   маънавий-маърифий жиҳатлари билан таништириш

Демократиянинг        маънавий-маърифий жиҳатлари санаб беради

Шахс маънавиятини шакллантиришда ота-она масъулияти кўрсатиб бериш

Ватан, миллат манфаати йўлида фидойи бўла олишни айтиб беради

Адабиёт ва санъат - шахс маънавиятини шакллантириш ва ривожлантиришнинг муҳим воситаси эканлигини тушунтириш

Адабиёт  ва  санъат  -  шахс  маънавиятини шакллантириш                                                   ва

ривожлантиришнинг         муҳим         воситаси эканлигини айтибера олади

Ўқитиш усуллари ва техника

Маъруза,  баҳс-мунозара,  Б.Б.Б.  ва  Кластер техникалари.

Ўқитиш воситалари

Маъруза      матни,      тарқатма      материаллар, слайдлар, лазерли проектор, электрон дарслик.

Ўқитиш шакллари

Жамоа,  тўғридан-тўғри  ва  жуфт-жуфт  бўлиб ишлаш.

Ўқитиш шарт-шароити

Техник      воситалар      билан                  таъминланган аудитория.

Мониторинг ва баҳолаш

Оғзаки назорат, савол-жавоб, ўз-ўзини назорат

қилиш, рейтинг тизими асосида баҳолаш.

 

 

Маърузанинг технологик картаси

Иш жараёнлари вақти

Фаолиятнинг мазмуни

ўқитувчи

талаба

I-босқич. Мавзуга кириш. (10 минут)

1.1. Маърузанинг мавзусини эълон қилади, ўқув машғулотининг мақсади ва натижаларини тушунтиради.

ЎУМ га қарайдилар.

1.2.  Ҳар  бир  талабага  мавзу  бўйича  тарқатма материалларни тарқатади.

Тарқатмалардан фойдаланади

1.3. Мавзу бўйича маъруза машғуло-тининг таянч иборалари ва маъруза режасига изоҳ беради.

Ёзадилар.

 

II-босқич. Асосий (60 минут)

2.1. Экранга таянч ибора ва тушунча-ларини чиқаради. Талабаларга Б.Б.Б. жадвалини тарқатади. Таянч иборалар-нинг тартиб рақамларидан фойдала-нилган ҳолда Б.Б.Б. жадвалининг 1 ва 2 устунларини тўлдиришни сўрайди. (1-илова)

Тинглайдилар.

Муҳокама қиладилар. Саволлар билан мурожаат қилади.

2.2. Б.Б.Б. жадвалини қай даражада тўлдирганликларини билиш учун «Блиц сўров билиш» ўтказади, шу тариқа талабалар мавзуни қай даражада билишини аниқлайди.

Жавоб берадилар.

2.3. Ўқув машғулотининг биринчи саволи бўйича маъруза  қилади. Миллий  ўзликни англаш, унинг моҳияти, ҳуқуқий саводхонлик - маънавий етуклик каби тушунчаларнинг моҳиятини слайдлар орқали фалсафий таҳлил қилади (2-илова). Талабаларни баҳс-мунозарага тортиш мақсадида уларни жонлантирувчи саволлар беради:

1.       «Миллий ўзликни англаш» тушунчасини изоҳланг.

2.    «Ҳуқуқий саводхонлик» деган тушунчанинг моҳияти нимада?

Талабаларнинг  фикрларини  тинглаб биринчи масалани умумлаштиради.

Тинглайдилар.

Ёзадилар, саволларни муҳокама қилиб, уларга жавоб берадилар.

2.4. Демократиянинг маънавий-маърифий жиҳатларини «Кластер» техникаси орқали амалга оширади. Фикрларни  умумлаштириб, хулосалайди.

Тинглайдилар. Органейзерни тўлдирадилар, Эркин фикр билдирадилар.

2.5. «Маънавият асослари»  фанидан тайёрланган электрон дарсликдан фойда-ланган ҳолда, шахс маънавиятини шакллантиришда ота-она масъулияти, адабиёт ва санъат - шахс маънавиятини шакллантириш ва ривожлантиришнинг муҳим воситаси мавзусини ёритиб беради. Мавзуни мустаҳкамлаб, умумлаштиради.

Тинглайдилар, Ёзадилар. Фикр билдирадилар.

2.6. Мавзуни қай даражада ўзлаштир- ганликларини аниқлаш мақсадида блиц-сўров ўтказади (4-илова). БББ жад-валининг  учинчи устунини тўлдиришни талаб қилади.

Жавоб берадилар, БББ жадвалининг 3 устунини тўлдирадилар.

III-босқич. Якуний босқич. (10 минут)

3.1. Курс бўйича якуний хулоса чиқаради. Фаол талабаларни баҳолаш мезони орқали рағбатлантиради.

Эшитади.

 

3.2. Якуний назорат ишига тайёргарлик кўриш учун маслаҳатлар беради.

 

 

 

1-ўқув топшириқ

1(9.1)-Илова

БББ жадвалини тўлдириш учун тавсиялар

1.  Таянч ибора ва тушунчалар билан танишиб чиқинг.

2.     БББ  жадвалини  тўлдириш  учун  таянч  ибора  ва  тушунчаларнинг  тартиб рақамидан фойдаланинг.

 

Биламан

Билишни истайман

Билиб олдим

1

2

3

 

 

 

 

 

Таянч ибора ва тушунчалар

 

1.

Одам

16.

Беватанлик

2.

Шахс

17.

Маънавий қашшоқ

3.

Инсон

18.

Бахтсизлик

4.

Жамият

19.

Давлат рамзлари

5.

Инсонпарварлик

20.

Одами эрсанг демагил одами

6.

Ватан

21.

Мустақиллик

7.

Ватанпарварлик

22.

Тафаккур

8.

Миллий ўзликни англаш

23.

Миллий руҳият

9.

Миллатпарварлик

24.

Онг

10.

Суқрот

25.

Шўролар тузуми

11.

Миллий ғурур

26.

Миллий валюта

12.

Миллий ифтихор

27.

Она юрт

13.

Миллий характер

28.

Туркистон – умумий уйимиз

14.

Ватан туйғуси

29.

Ўтмиш

15.

Ватанга муҳаббат

30.

Саждагоҳ

 

Ўқув визуал материаллар

2(9.1)-Илова

 

1-слайд

 

 

 

Миллий ифтихор

Миллат маънавий камолотининг барча жиҳатларини, мероси ва бугунги қадриятларини ўз ичига олади

 

 

 

 

 

Миллий

ғурур

Ўзликни англашдан бошланади

 

 

 

Миллий

ҳис

Миллат манфаати билан яшаш, ўзининг кимлигини танимоқ

 

 

 

 

 

 

Миллий характер

Ўзбек характери, миллий ўзига хос томонлари асрлар давомида шаклланган ҳамда аста-секин уларнинг қонига ва жонига сингиб кетган

 

 

2-слайд

 

Миллий тарбия - у ёки бу миллатни, элатни ташкил қилувчи кишиларнинг

миллий    маданиятни,    меросни,

қадриятларни,    урф-одатларни,     анъаналарни

ўзлаштиришдаги фаолиятини ривожлантириш бўлиб, у миллий онг ва миллий ўзликни англашнинг субъекти. Миллий тарбиянинг асосий йўналишларини миллатпарварликни,    халқпарварликни,    ватанпарварликни,    меҳнатсеварликни,

юксак инсонийликни ривожлантириш, меросни, урф-одатни,

қадриятларни, фан,

техника,   технологияларни                    ўзлаштиришга    интилишни    ривожлантириш,            меҳр- оқибат,    иймон-эътиқод,    ор-номус,    инсоф-диёнат,    миллий   ва    умуминсоний

қадриятларнинг   моҳиятини   тушуниб   етиш   ва   унга   амал шакллантириш кабилар ташкил этади

қилиш   руҳиятини

 

 

 

 

3-слайд

 

 

Миллий ўзликни англаш – ҳар бир инсон ўзининг бошқа миллат вакиллари билан тенглигини ҳис қилиши маълум бир миллатга мансублигини, ягона моддий ва маънавий бойликларга эгалиги ва давлатга ҳиссиётининг шаклланиши, авлодлар меросидан ғурурланиши, она юрт, ватан ғалабаларидан завқланиши, миллат шаъни, қадр – қиммати, обрў-эътибори, ор-номусининг поймол этилишига йўл қўймаслик учун ягона куч билан бирлашиши, она тилини эъзозлаши ва бошқаларда ўз ифодасини топади

 

 

 

 

2-ўқув топшириқ Блиц-сўров саволлари

3(9.1)-Илова

№

Савол

Жавоб

1.

Миллий    ўзликни    англаш    деганда                  нимани тушунасиз?

 

2.

«Ҳар  бир  кишининг  туғилиб  ўсган  шаҳар  ва

 

 

 

мамлакатини шул кишининг Ватани дейилур», - деб ким таъкидлаган?

 

3.

«Ватан – саждагоҳ  каби муқаддасдир» ибораси муаллифи ким?

 

4.

Одами эрсанг, демагил одами.

Оники, йўқ халқ ғамидин ғами» байтининг муаллифи ким ва унинг моҳиятини ёритиб беринг.

 

5.

Қандай одамни миллатпарвар дейиш мумкин?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ЎҚУВ-УСЛУБИЙ АДАБИЁТЛАР ВА ЭЛЕКТРОН РЕСУРСЛАРИ РЎЙХАТИ:

 

4.1.Асосий адабиётлар:

 

1.                  Каримов И. А. Ўзбeкистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат,мафкура. 1- жилд. – Т.: “Ўзбекистон”, 1996.

2.                  Каримов  И.  А.  Биздан  озод  ва  обод  Ватан “Ўзбекистон”, 1996.

қолсин.  2-жилд.  –  Т.:

3.                  Каримов   И.   А.   Ватан   саждагоҳ “Ўзбекистон”, 1996.

каби   муқаддасдир.   3-жилд.   –   Т.:

4.                  Каримов И. А. Бунёдкорлик йўлидан. 4-жилд. – Т.: “Ўзбекистон”, 1996.

5.                  Каримов И. А. Янгича фикрлаш ва ишлаш – давр талаби.              5-жилд.

– Т.: “Ўзбекистон”, 1997.

6.                  Каримов И. А. Хавфсизлик ва барқарор тараққиёт йўлида. 6-жилд. – Т.: “Ўзбекистон”, 1998.

7.                  Каримов И. А. Биз келажагимизни ўз қўлимиз билан қурамиз. 7-жилд. – Т.: “Ўзбекистон”, 1999.

8.                  Каримов  И.  А.  Озод  ва  обод Ватан,  эркин  ва  фаровон мақсадимиз. 8-жилд-Т “Ўзбекистон”, 2000.

ҳаёт-пировард

9.                  Каримов И. А. Ватан равнақи учун ҳар биримиз масъулмиз. 9-жилд. -Т.: “Ўзбекистон”, 2001.

10.              Каримов И. А. Хавфсизлик ва тинчлик учун курашмоқ керак.10-жилд. – Т.: “Ўзбекистон”, 2002.

11.              Каримов И. А. Биз танлаган йўл-демократик таракқиёт ва маърифий дунё билан ҳамкорлик йўли. 11-жилд. – Т.: “Ўзбекистон”,                                    2003.

12.              Каримов   И.   А.   Тинчлик   ва   хавфсизлигимиз   ўз   куч

қудратмизга,

ҳамжихатлигимиз ва қатъий иродамизга боғлиқ. 12-жилд. – Т.: “Ўзбекистон”, 2004.

13.              Каримов И. А. Ўзбек халқи ҳеч қачон, ҳеч кимга қарам бўлмайди.      13- жилд. – Т.: “Ўзбекистон”, 2005.

14.              Каримов И. А. Инсон, унинг ҳуқуқ ва эркинликлари – олий қадрият. 14- жилд. – Т.: “Ўзбекистон”, 2006.

15.              Каримов     И.     А.     Жамиятимизни     эркинлаштириш,     ислоҳотларни

чуқурлаштириш,  маънавиятимизни  юксалтириш  ва

ҳалқимизнинг

ҳаёт  даражасини

ошириш-барча ишларимизнинг мезони ва мақсадидир. 15-жилд. – Т.: “Ўзбекистон”, 2007.

16.              Каримов И. А. Мамлакатни модернизация

қилиш ва иқтисодиётимизни

барқарор ривожлантириш йўлида. 16-жилд. – Т.: “Ўзбекистон”, 2008.

17.              Каримов И. А.Ватанимизнинг босқичма-босқич ва барқарор ривожланишини таъминлаш – бизнинг олий мақсадимиз. 17-жилд. – Т.: “Ўзбекистон”, 2009.

18.                Каримов И.А. Юксак маънавият – енгилмас куч. –Т.: “Маънавият”, 2008.

19.              Каримов  И.А.  Жаҳон  молиявий  –  иқтисодий  инқирози,  Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари. –Т.: “Ўзбекистон”, 2009.

 

Фармон ва қарорлар

 

1.                     Республика «Маънавият ва Маърифат жамоатчилик марказини тузиш тўғқисида» Ўзбекистон Республикаси Президенти И.Каримовнинг 1994 йил, 23 апрель Фармони.

2.                     «Маънавият ва Маърифат жамоатчилик маркази фаолиятини янада такомиллаётириш ва самарадорлигини ошириш тўғрисида» Ўзбекистон Республикаси Президенти И.Каримовнинг 1998 йил 9 сентябрдаги Фармони.

3.                     Республика  «Маънавият  ва  маърифат  Кенгашини

қўллаб-қуввватлаш

тўғқисида»    Ўзбекистон    Республикаси   Президенти   И.Каримовнинг   1999    йил   3 октябрдаги Фармони.

4.                     «Маънавий ва маърифий ислоҳотларни янада чуқуқлаётириш» ва унинг самарадорлигини ошириш чора-тадбирлари тўғқисида», Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1998 йил 24 июлдаги қарори.

5.                     Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Ўзбекистон Республикаси Конституциясини ўрганишни ташкил этиш тўғрисида” 2001 йил 4 январдаги Фармойиши – Конституцияни ўрганиш, ҳуқуқий маданиятни юксалтириш ва ҳуқуқий тарғиботни кучайтиришда янги босқич.

6.                     Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1998 йил 28 октябрдаги N ПФ-2100 сон Фармони – Тўй-ҳашамлар, оилавий тантаналар, маърака ва маросимларни тартибга солишнинг муҳим ҳуқуқий-меъёрий асоси.

7.                     Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Ўзбекистон Хотин-қизлар қўмитаси фаолиятини қўллаб-қувватлаш борасида қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида 2004 йил 25 майдаги Фармони жамиятда хотин-қизлар фаоллигини оширишнинг гарови.

8.                     Ўзбекистон Республикаси Президентининг “2004 – 2009 йилларда мактаб таълимини ривожлантириш умуммиллий дастури тўғрисида”ги Фармони амалий натижалари.

9.                     Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси қабул қилинганлигининг 60 йиллигига бағишланган тадбирлар дастури тўғрисида” 2008 йил 1 майдаги Фармони мазмун-моҳияти.

10.                Ўзбекистон  Республикаси  Президентининг  “Миллий

ғоя  тарғиботи  ва

маънавий-маърифий   ишлар   самарадорлигини   ошириш   тўғрисида”   2006    йил   25

августдаги     ПҚ-451-сон

Қарорида      миллий

ғоя      тарғиботи      ва     маънавият

йўналишларининг белгилаб берилиши.

11.                Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Қимор ўйинларини ташкил этиш ва ўтказиш билан боғлиқ ноқонуний фаолиятнинг олдини олиш чора-тадбирлари тўғрисида” 2007 йил 28 мартдаги ПҚ-608-сон Қарори мазмун-моҳияти.

12.                Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Она ва бола саломатлигини

муҳофаза

қилиш,  соғлом  авлодни  шакллантиришга  доир

қўшимча  чора-тадбирлар

тўғрисида” 2009 йил 13 апрелдаги ПҚ-1096-сон Қарори – она ва бола саломатлигини муҳофаза қилишда муҳим ҳуқуқий-меъёрий ҳужжат.

13.                Ўзбекистон Республикаси Президентининг “2009 – 2013 йилларда аҳолининг репродуктив саломатлигини мустаҳкамлаш, соғлом бола туғилиши, жисмоний ва маънавий баркамол авлодни вояга етказиш борасидаги ишларни янада кучайтириш ва самарадорлигини ошириш чора-тадбирлари Дастури тўғрисида” 2009 йил 1 июлдаги ПҚ-1144-сон Қарори мазмун-моҳияти.

 

I.2.

Қўшимча адабиётлар:

 

1.                      Алиев А. Маънавият, қадрият ва бадиият. Т., Ўзбекистон, 2003.

2.                      Абу Абдуллоҳ Муҳаммад ибн Исмоил ал-Бухорий. Саҳиҳи Бухорий. Ал-

жомиъ  ас-саҳиҳ

(Ишонарли тўплам). 1 ва 2-китоб. –Тошкент:  “Ўзбекистон миллий

энциклопедияси” Давлат илмий нашриёти. 2008.

3.                      Абдуллаев Е. Санъат тарихи. /Дарслик. Т., Ўқитувчи. 1998.

4.                      Амир Темур ўгитлари. Тошкент, 1992 йил.

5.                      Ахмад Яссавий. Ҳикматлар, Тошкент, 1992.

6.                      Ахмад Хўжа. Шу азиз Ватан - барчамизники. Тошкент, 1995.

7.                      Азиз Қаюмов. Аҳмад Фарғоний. Тошкент, «Чўлпон», 1998.

8.                      Абдураҳмонов    М.    Отамуродов   С.    Маънавий   салоҳият.    –Тошкент: Университет. 2009.

9.                          Абу Наср Форобий. Фозил одамлар шаҳри. –Т.: Ғ. санъат нашриёти, 1993.

Ғулом  Адабиёт  ва

10.                  Абдула Авлоний. Туркий гулистон ёхуд ахлоқ. –Т.: “Шарқ”, 1994.

11.                  Аъзамхўжаев С. “Туркистон мухторияти”. Т. “Маънавият”. 2000.

12.                  Асқаров    А.    “Ўзбек    халқининг   этногенези    ва    этник   тарихи”.    Т. “Университет”. 2007.

13.                  Абдураҳмонов     А.     “Саодатга     элтувчи     билим”. “Мовароуннаҳр”. 2005.

14.                  Алимардонов Т. “Сиёсат ва ахлоқ”. Т. “Фан”. 2005.

I-II     китоб.     Т.

15.                  Абулқосимов

Ҳ.,   Шодмонов   Ш.   ва   бошқалар.   “Иқтисодий   билим

асослари”. Ўқув қўлланма. “Akademiya”. Т. 2010.

16.                  Абулқосимов

Ҳ.,

Ҳасанов    Р.    “Ўзбекистонда    ижтимоий-иқтисодий

ислоҳотлар”. “Akademiya”. Т. 2010.

17.                  Абдулла  Шер,  Баҳодир

қўлланма. Т., ЎзМУ. 2009.

 

Ҳусанов,  Эркин  Умаров.  Эстетика  /Услубий

18.                  Буюк  сиймолар,  алломалар.  (Ўрта  Осиёлик  машхур  мутафаккир  ва донишмандлар) 1-3-китоб. Тошкент, «Ўзбекистон», 1996-1998 й.й.

19.                  Бак Л.М. “Мўжиза содир бўлмайди. Т. “Ўзбекистон”. 2009.

20.                  Гумелов Л. “Қадимги турклар”. Т. “Фан”. 2007.

21.                  Жўраев  Ў.Т.,  Сайиджонов  Ю.С.  Дунё  динлари  тарихи.  –Т.:  “Ислом университети”, 2006.

22.                  Жўраев  С.,  Комилов  Н.  ва  бошқалар  Ўзбекистон:  сиёсий  ислоҳотлар стратегияси, эришилган натижалар ва истиқболи. “Akademiya”. Т. 2010.

23.                    Имомназаров     М.     Миллий     маънавиятимиз     асослари.     -Тошкент: Ўзбекистон файласуфлари миллий жамияти. 2006.

24.                  Ислом. Қомусий луғат. –Т.: “Мовароуннаҳр”, 2003.

25.                  Комилов Н. Тасаввуф. –Т.: “Ўзбекистон”, “Мовароуннаҳр”, 2009.

26.                  Комилов Н., Жўраев К. Давлат, жамият ва дин. –Т.: “Akademiyа”, 2006.

27.                  Каримов Н. “XX аср адабиёти манзаралари” I-китоб. Т. “O’zbekiston”.

2008.

28.                  Кароматов Ҳ. “Ўзбекистонда мозий эътиқодлар тарихи” ЖДИУ. 2009

29.                  Маънавий юксалиш йўлида. –Т.: “Маънавият”, 2008.

30.                  Марказий Осиё динлари тарихи. –Т.: ТошДШИ, 2006.

31.                  Миллий    истиқлол

ғояси.    Ўзбекистон    Республикаси    Олий    таълим

бакалавриат босқичи учун дарслик (масъул муҳаррир И.Эргашев), –Т.: “Аkademiya”, 2005 йил.

32.                  Миллий ғоя: назарий манбалар (Хрестоматия). –Т.: “Аkademiya”, 2007.

33.                  Мустақиллик. Изоҳли илмий–оммабоп луғат. –Т.: “Шарқ”, 2000.

34.                  Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча тамойиллар. Т., «Ўзбекистон»,

2000.

 

35.                  “Миллий ғоя: тарғибот технологиялари ва атамалар луғати”. “Akademiya”

нашриёти. Т. 2007.

36.                  Мустақиллик биз учун–ўзлигимизни англаш, юрт тинчлиги ва барқарорлигининг, инсон манфаати. эркинлиги ва фаровонлигининг, биз кўзлаган демократик жамият барпо этишнинг гаровидир: ЎзР Давлат мустақиллигининг ўн саккиз йиллигига бағишлаб ўтказилган тарғибот-ташвиқот ишларида фойдаланиш учун

қўлланма  /  ЎзР  Президенти

ҳузуридаги  давлат  ва  жамият

қурилиши  академияси,

Республика миллий

ғоя ва  мафкура  илмий  амалий  маркази,  Республика  маънавият

тарғибот маркази.- Тошкент: ”Ўзбекистон”, 2009.-88 б.

37.                  Мунавваров  З.И.,

-Тошкент: Мовароуннаҳр. 1998.

Ҳасанов   А.   Ислом:

Ҳанафийлик   ва   ваҳҳобийлик.

38.                  Миллий  истиқлол Ўзбекистон. 2000.

ғояси:  асосий  тушунча  ва  тамойиллар.  –Тошкент:

39.                  Мадаева Ш. “Миллий менталитет ва демократик тафаккур”. Т. 2007.

40.                  Мусаев Ф. “Демократик давлат қуришнинг фалсафий-ҳуқуқий асослари”. Т. “O’zbekiston”. 2008.

41.                  “Маънавият” изоҳли луғат. Ғ. Ғулом номидаги НМИУ. Т. 2009

42.                  Назаров Қ. Миллий истиқлол ғоясининг асосий мақсад ва вазифалари.  – Т.: “Янги аср авлоди”, 2001.

43.                  Назаров

Қ.     Маънавиятшунослигимизнинг    долзарб     масалалари.    //

“Маърифат” газетаси 2009 йил 19, 22 август сонлари.

44.                  Отамуродов С. “Глобаллашув ва миллат” Т. “Янги аср авлоди”. 2008.

45.                  Саидов  У.  “Глобаллашув  ва  маданиятлараро  мулоқот”.  “Akademiya” нашриёти. Т. 2008.

46.                  Ризаев Ш. Қалбга йўл. –Т.: Миллий кутубхона, 2009.

47.                  Сулаймонова Ф. Шарқ ва Ғарб. –Т.: “Ўзбекистон”, 1997.

48.                  Умаров Э., Абдуллаев М. Маънавият асослари.Ўқув қўлланма. –Тошкент: Шарқ. 2005.

49.                  Фитрат. Нажот йўли (Раҳбари нажот). –Тошкент: Шарқ. 2001.

50.                  “Фалсафа.

Қомусий луғат”. Ўзбекистон файласуфлари миллий жамияти

нашриёти. “Шарқ” НМАК Бош таҳририяти. Т. 2004.

51.                  Раҳмонқулова А. Мудҳиш кўчириш оқибатлари. //Тафаккур. 2003. №1

52.                  Отамуродов С. ва бошқалар. Ўзбекистонда маънавий-руҳий тикланиш.

-Тошкент: Янги аср авлоди. 2003.

53.                  Имомназаров М., Эшмухамедова М. Миллий маънавиятимиз асослари. “Тошкент ислом университети” нашриёти. 2001.

54.                  Эргашев И. Тараққиёт фалсафаси.– Тошкент: Академия, 2001.

55.                  Шарофиддинов О. Ижодни англаш бахти. /Монография. Т., Шарқ. 2002.

56.                  Ибрагимова    Ф.    Абдуллаев    М.    Бадиий-эстетик   маданият:    назарий методологик жиҳатлар. Монография. – Тошкент: Фан, 2007.

57.                  Умарова Г. “Оммавий маданият”га ўрни.. //ЎзМУ ҳабарлари. 2009, №4.

қарши курашда эстетик тарбиянинг

58.                  Тиллаева Г.Ҳ. Ижтимоий  муҳит  ва ёшлар тарбияси. -Тошкент: Фалсафа ва ҳуқуқ ин-ти, 2009. 166 б.

59.                  Эргашев И, М.Жакбаров, Н.Назаров. Жамиятни демократлаштириш ва миллий ғоя. –Т.: “Аkademiya”, 2007.

60.                  Эргашев  И,  А.Холбеков  “Фуқаролик  жамияти  ва  миллий  ғоя”.  –Т.:.

“Аkademiya”,    2007.Ўлмас

қадриятлар.Ўзбекистон    Ёзувчилар    уюшмаси    Адабиёт

61.

Эркаев А. “Маънавият ва тараққиёт”. Т. “Маънавият”. 2009.

 

62.

Ўзбекистоннинг янги тарихи. 3–китоб. Мустақил Ўзбекистон тарихи.

–

 
 
жамғармаси «ADIB» нашриёти, 2009 й.

 

 

Т.: “Шарқ”, 2000.

63.         Ўзбекистонда      маънавият      соҳасидаги      ислоҳотлар:      ривожланиш босқичлари, эришилган натижалар ва истиқболи. “Akademiya”. Т. 2010

64.

Қуръони  Карим  маъноларининг  таржима  ва  тафсири  /  Таржима  ва

изоҳлар  муаллифи  Абдулазиз  Мансур.  -Тошкент:  “Тошкент  ислом  университети” нашриёт-матбаа бирлашмаси. 2007.

65.

Қаҳҳорова  Ш.  “Глобал  маънавият  –  глобаллашувнинг

ғоявий  асоси”.

“Tafakkur” наш. 2009.

66.         . Қўчқоров В. “Миллий ўзликни англаш ва ижтимоий-сиёсий жараёнлар”. “Akademiya” нашриёти. Т. 2007.

67.

Қорабоев У. Ўзбек халқи байрамлари. –Т.: “Шарқ”, 2002.

68.         Юсуф Хос Хожиб. Қутадғу билиг. Тошкент, 1990.

 

4.4.Электрон ресурслар

1.        www.gov.uz

2.        www.press.uz

3.        www.XS.Uz

4.          www.ziyonet.uz.

5.          Туркистон газетаси – www.turkistonsarkor.uz

6.        www.Uza.uz

 

 

 

 

 

 

 

М.О.ҒАНИЕВА, Д.Н.РАХМАТОВА

 

 

 

 

«МАЪНАВИЯТ АСОСЛАРИ» ФАНИДАН ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯСИ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Босишга рухсат этилди 15.07.2010 йил.

Қоғоз бичими  60х80   1/6.  Шартли босма табоғи 7,7.

Адади 300 нусха.  

- сонли буюртма.

 

Тошкент «Иқтисодиёт» 2010.

Тошкент давлат иқтисодиёт университети босмахонасида босилди.

100003. Тошкент, Ўзбекистон шоҳ кўчаси, 49-уй.