O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO’MITASI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
Elektronika va radiotexnika
kafedrasi
KO'P KANALLI ANALOG-RAQAM O'ZGARTIRGICHLAR
“Signallarni shakllantirish va ishlov berish”
fanidan kurs ishini bajarish uchun
vazifa va uslubiy ko'rsatmalar
«5524400-Mobil aloqa tizimlari» yo'nalishi talabalari uchun
Toshkent – 2014
SO'Z BOSHI
Zamonaviy radiotexnika va telekommunikatsiya vositalarini loyihalashda va yaratishda ko'p hollarda analog (uzluksiz) signallarni Kotel`nikov teoremasiga asosan ularning Δt oraliqlarda olingan oniy qiymatlari, hamda signal sathi kvantlangan diskret qiymatlari orqali almashtirilgan va bu sathlarni ketma-ket raqamlab, ularni elementar signallar asosida kodlab – raqamli signal shaklida ishlov berish hamda uzatish vositalaridan foydalaniladi. Bu usuldan kompyuter yoki mikroprotsessor yordamida texnologik jarayonni boshqarish va nazorat etishda ham keng qo'llaniladi. Bu tizim va qurilmalarda analog signallar raqamliga analog-raqam o'zgartgich (ARO') va raqamli signallar analogga raqam-analog o'zgartgichlar (RAO') yordamida amalga oshiriladi. Analog signallarni raqamliga almashtirish usulidan uzatilayotgan signallarni halaqitbardosh va shovqinbardosh qilib uzatishda ham ARO' va RAO' jarayonlaridan foydalaniladi. Bundan tashqari turli signallar shaklini o'zgartirishlar: impuls-kod modulyatsiyasi yordamida xabarlarni uzatishda; kuchlanish, tok va chastota qiymatini o'lchash asboblarida; ostsillograflarda; chastotalar analizatorlarida; signallarga raqamli ishlov berish; generatsiyalash va shakllantirish qurilmalarida keng qo'llaniladi. Yuqoridagi qurilma va tizimlar tarkibiga chastotalar raqamli sintezatori, hamda axborotlarni shifrlangan shaklda uzatish yoki saqlashga mo'ljallangan qurilma va tizimlar ham kiradi. Shuningdek ARO' va RAO' qurilmalaridan analog tasvirlarni raqamli qurilmalar vositasida komp`yuter monitori ekranida ikki o'lchamli yassi tasvir shaklida yaratishda ham foydalaniladi.
Hulosa qilib aytganda, ko'pgina radioelektron qurilmalarda, shu jumladan aloqa tizimlarida ham ARO' va RAO' qurilmalaridan keng foydalanish imkoniyatlari mavjud.
1. SIGNALLARNI RAQAMLI UZATISH TIZIMI STRUKTURAVIY SXEMASINI ISHLAB CHIQISH
1.1 Signallarni raqamli uzatish tizimi strukturaviy sxemasini tanlash va uni asoslash
Zamonaviy radioelektron qurilmalarini loyihalashda va ishlab chiqishda ularni integral sxema shaklida yaratish katta ahamiyatga ega.
ARO' va RAO' yaratishning zamonaviy texnologiyasi rezistorlar, kondensatorlar va yarim o'tkazgichlarni talab qilinadigan ko'rsatkichlarga mos qilib yaratish imkonini beradi. Ushbu tizimlarda mikrokontrollerlardan foydalanish tizim o'zgarmas (davriy takrorlanuvchi) nomuvofiqliklarini dasturiy vositalar yordamida qoplash (yo'qqa chiqarish) imkoniyatlarini beradi.
Ushbu qo'llanmada:
a) mikroprotsessorlarning ishlash printsiplari;
b) tashqi qurilmalar bilan axborot va dasturiy almashish;
g) testlash, sozlash va nazorat metodlari ko'rib chiqilmaydi.
Chunki yuqorida keltirilganlar SSH va QI fani kurs loyihasi vazifasiga kirmaydi.
1.2. Signallarni raqamli uzatish tizimlari strukturaviy sxemasi
Signallarni raqamli uzatish tizimi (SRUT) strukturaviy sxemasini tuzishda, signallarni ARO' va RAO' orqali o'tish jarayoni ham e'tiborga olinishi va strukturaviy sxemada keltirilgan har bir funktsional qismning ishlash printsipini yoritish kerak.
2. SIGNAL VAQT KO'RSATKICHLARINI HISOBLASH
2.1. Korrelyatsiya oralig'ini hisoblash va korrelyatsiya funktsiyasi grafigini qurish
Signalning berilgan vaqt oralig'ida o'zgarish tezligi, signalning davomiyligini uni garmonik tashkil etuvchilarga ajratmasdan u haqida tasavvur beruvchi funktsiyasi sifatida uning korrelyatsiya funktsiyasi Â(τ) tushuniladi. Tasodifiy signal “o'zgarish tezligini” baholovchi kattaliklardan biri “korrelyatsiya oralig'i” hisoblanadi va u quyidagicha ifodalanadi.
, (2.1)
bunda τ=t2-t1 – signalning taqqoslanayotgan qiymatlari orasidagi vaqt farqi.
(2.1) ifodani soddalashtirib “korrelyatsiya oralig'i”ni quyidagicha aniqlash mumkin:
(2.2.)
Olingan natijalarni 1-jadval shaklida to'ldiramiz
1-jadval
|
τê, mks |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Â(τ) |
|
|
|
|
|
|
|
|
1-jadval asosida korrelyatsiya funktsiyasi grafigini chizing.
Korrelyatsiya funktsiyasi grafigini chizish uchun uning quvvati spektral zichligini aniqlash kerak:
(2.3.)
Gmax=Ga(0) deb hisoblab, habar spektrining energetik kengligi quyidagicha hisoblanadi:
(2.4)
Signal chastotasini turli berilgan qiymatlari uchun quvvat spektral zichligini hisoblab, 2-jadvalni to'ldiramiz. 2-jadvalda keltirilgan qiymatlar uchun quvvat spektri zichligi grafigini chizish talab qilinadi.
2-jadval
|
ω, êHz |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
G(ω) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2.2. Past chastotalar ideal filtri aks ta'sirining o'rtacha qiymatini hisoblash
Birlamchi signal uzatish koeffitsienti birga teng va signal chastotalarini o'tkazish kengligi uzatilayotgan signal birlamchi spektri energetik spektriga teng bo'lgan past chastotalar ideal filtri (PCHIF)ga ta'sir etadi. Ushbu PCHIF aks ta'siri energetik spektri quyidagi formula orqali hisoblanadi:
(2.5)
bunda 
– jadvallashtirilgan Kramp funktsiyasi
(ehtimollik integrali).
Analog signallarni PCHIF yordamida filtrlanganda kirish signali amplitudasi va filtr impuls xarakteristikasiga bog'liq bo'lgan farq paydo bo'ladi. Signalni filtrlashdagi farqlanish o'rtacha kvadratik qiymati (FO'KQ) quyidagi ifoda orqali hisoblanadi:
(2.6.)
Diskretlash qurilmasi chiqishidagi signal shaklini tiklash uchun Kotel`nikov teoremasi asosida diskretlash oralig'i va chastotasini aniqlash kerak. Ma'lumki, spektri eng katta chastotasi Fþ, Hz bo'lgan har qanday signal o'zining ½Fþ, sek vaqt oralig'ida olingan oniy qiymatlari orqali qayta tiklanishi mumkin. Ushbu teoremaga asosan diskretlash oralig'i va chastotasi quyidagi matematik formulalar orqali hisoblanadi:
mks; 
êHz (2.7)
Ushbu signal
spektrini, ya'ni xabarning mos signali quvvatini uning chastotasiga
bog'liqligini 
formula orqali hisoblab chiqamiz.
Hisoblash natijalarini 3-jadval shakliga keltiramiz.
3-jadval
|
f, êHz |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
σ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ushbu jadval asosida signal spektri quvvatining chastotasiga bog'liqlik grafigini chizish talab etiladi.
Chastotasi Fä
davriy signal spektrini aniqlash uchun formulada f ni Fä bilan almashtirib,
hisoblash natijalarini 4-jadvalga kiritamiz. 4-jadval asosida σ=ô(F) bog'lanishi grafigini
chizish talab etiladi. Bunday signal takrorlanish davri Fä bo'lgan
davriy spektrga ega bo'ladi.
4-jadval
|
Fä, êHz |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
σ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2.3. Kvantlash oralig'i Dq va kvantlash bo'sag'asi h(n) ni aniqlash. Kvantlash xarakteristikasini qurish
Diskretlash qurilmasi chiqishidagi diskret ketma-ketlik oniy qiymatlari sath bo'yicha bir tekis kvantlanadi. Kvantlash natijasida N+1 qiymatlardan biriga teng bo'lgan diskret funktsiyani olamiz.
Kvantlash oralig'i Dq va kvantlash bo'sag'asi h(n), n =0...L ni aniqlash uchun kirish signalining tasodifiy jarayon qiymatlari 0,997 ehtimollik bilan ØX=6sx oraliqda bo'ladi, deb hisoblaymiz. Agar ushbu ØX=6sx oraliqda L-2 sathni joylashtirib va yana ikki sathni ushbu oraliqdan tashqarida, ya'ni X<Xmin va X>Xmax deb hisoblasak, kvantlash qadami quyidagicha hisoblanadi:
. (2.8.)
Kvantlash bo'sag'asi quyidagicha aniqlanadi:
, 
(2.9)
bunda eng chekka bo'sag'aviy qiymatlar h(0)= -¥, h(L)= + ¥.
Kvantlash sathlari quyidagicha aniqlanadi:
, bunda 
(2.10)
Kvantlash bo'sag'asi va sathini hisoblash natijalarini 5-jadval shakliga keltiriladi va ushbu jadval asosida kvantlash xarakteristikasini chizish talab etiladi.
5-jadval
|
n |
0 |
1 |
… |
6 |
7 |
8 |
|
H(i) |
|
|
|
|
|
|
|
X(i) |
|
|
|
|
|
|
2.4. Kvantlash ketma-ketligini hisoblash va kvantlangan ketma-ketliklar taqsimoti ehtimolligi va ehtimolliklar integral taqsimoti grafigini chizish
Kvantlangan yk=xk(n) ketma-ketlik uning qiymatlari o'zaro bog'liq emasligini e'tiborga olgan holda, ehtimollik bir o'lchamli taqsimoti quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:
, (2.11)
bunda Ô(õ) – Kramp funktsiyasi (ehtimollik integrali).
Kvantlash o'rtacha kvadratik farqlanishi quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:
ε2q=ÐN(1-2Kxy+Ky) (2.12)
Kvantlash qurilmasi chiqishidagi aks ta'sir signali L tasodifiy diskret, o'zaro bog'liq bo'lmagan qiymatlarga ega bo'lib, diskret aloqa kanaliga beriladi. Yuqorida keltirilgan formulalardan foydalanib kvantlangan signallar ketma-ketligini hisoblash kerak. Kvantlash qurilmasi (KQ) chiqishidagi signal qiymatlari diskret va o'zaro bog'liq emasligi uchun diskret aloqa kanali (DAK) kirishidagi signal taqsimot integral ehtimolligini quyidagi formula orqali hisoblash mumkin:
.
Kvantlangan diskret signallar ketma-ketligini va taqsimot integral ehtimolligi (TIE)ni hisoblash natijasini 6-jadval shaklida keltiring. 6-jadvalda keltirilgan qiymatlar yordamida kvantlangan signallar ketma-ketligi ehtimolligi taqsimoti Pn(N) va taqsimot integral ehtimolligi Fn(N) xarakteristikalarini chizing.
6-jadval
|
N |
0 |
1 |
2 |
… |
5 |
6 |
7 |
|
Pn |
|
|
|
|
|
|
|
|
Fn |
|
|
|
|
|
|
|
2.5. “1” va “0” simvollari uzatilishi aprior ehtimolligini hisoblash
ARO' qurilmasida signal har bir oniy qiymati kvantlanadi va “1” hamda “0” dan tashkil topgan tegishli kodlar kombinatsiyasi bilan almashtiriladi. Bunda “1” va “0” elementar signallar kod asosini tashkil etuvchi hisoblanadi. Kod asosi ARO' ning kirish kuchlanishini kodlash asosiy ko'rsatkichi hisoblanadi. Oniy qiymatlarni aniq uzatish ko'rsatkichi kodlar kombinatsiyasidagi elementar signallar soniga, ya'ni har bir kodlar kombinatsiyasida elementar signallar qancha ko'p bo'lsa, kvantlash sathlari shuncha ko'p bo'ladi, natijada uzatish va signalni qayta tiklash aniqligi shunga mos ravishda oshadi.
Kod elementar tashkil etuvchilari “1” va “0”, ya'ni ikkilik asosida yaratilgan kodlarda “1” va “0” ning uzatilishi aprior ehtimolligi quyidagi ifoda orqali hisoblanadi:
 |
 |
; , , (2.13)
bunda Ñij – kodlar kombinatsiyasi matritsasi elementlari, not – mantiqiy “emas” amali belgisi.
1-jadvalda keltirilgan
kodlar oralig'i qiymatlarini navbatma-navbat (2.13) formulalariga qo'yib R(0)
va R(1) aprior ehtimolliklarini hisoblash kerak. Bunda har qanday ikki ikkilik
asosida qurilgan kodlar kombinatsiyalarni farqlash uchun foydalaniladigan
Xemming oralig'i 
è 
quyidagicha
aniqlanadi:
.
2.6. ARO' va RAO' kirishi va chiqishidagi signallarni qurish: diskretlovchi va kvantlovchi qurilmalar chiqishidagi signallar grafigini qurish
ARO' va RAO' kirishi va chiqishidagi signallarni qurish uchun impuls-kod modulyatsiya (IKM) signali spektri kengligini hisoblash kerak. IKM signal spektri kengligini quyidagi formula orqali hisoblash mumkin:
, (2.14)
bunda Df0 - past chastotalar ideal fil`tri signal chastotalarini o'tkazish polosasi kengligi; k – o'zgarmas koeffitsient.
3. IKM SIGNALLARNI UZLUKSIZ ALOQA KANALI ORQALI UZATISH
Diskret modulyatsiya yordamida kodlar elementar signallari ketma-ketligi “1” va “0” (bi) ta'sirida yuqori chastotali tashuvchi signal f(t) amplitudasi, chastotasi yoki fazasi mos ravishda o'zgarib manipulyatsiyalangan elementar radiosignallar ketma-ketligi ui ga aylantiriladi. Odatda IKM signallarni uzluksiz aloqa kanali orqali uzatishda yuqori chastotali garmonik tebranishlar shaklidagi tashuvchilardan foydalaniladi va IKM-AM, IKM-CHM yoki IKM-FM signallari uzluksiz aloqa kanali orqali uzatiladi.
3.1. Diskret modulyatsiyalangan signallarni garmonik tashkil etuvchilarga yoyish
Diskret modulyatsiyalangan signalni garmonik tashkil etuvchilarga yoyish uchun avval uning analitik (matematik) ifodasini yozish va spektri kengligini aniqlash kerak. Buning uchun uni garmonik tebranishlar yig'indisi shaklida ifoda
etish lozim. Olingan natijalar asosida diskret NFM, AM, FM va CHM (DNFM, DAM, DFM va DCHM biriktirilgan variantlarga mos ravishda) signallar spektr diagrammalarini chizish va unda signal spektri kengligini belgilash talab qilinadi.
3.2. Signal qabul qilish qurilmasi strukturaviy sxemasini tuzish. Qabul qilish qurilmasi asosiy ko'rsatkichlarini hisoblash
Biriktirilgan vazifaga mos ravishda qabul qilish qurilmasi (QQQ) strukturaviy sxemasini tuzing va uning asosiy qismlari ishlashini qisqacha bayon qiling. Aloqa kanalidagi turli xalaqitlar ta'sirida signal QQQ qaror qabul qiluvchi qurilma “1” o'rniga “0”, ya'ni p(0|1) va “0” o'rniga “1”, ya'ni p(1|0) xato qaror qabul qilishi mumkin. Elementar signal “1” va “0” lar bir xil aprior ehtimollikka ega bo'lsa va p(0|1)=p(1|0), ya'ni birinchi va ikkinchi tur hatoliklar bir-biriga teng bo'lsa halaqitbardoshlik o'rtacha hatolik ehtimolligi quyidagicha aniqlanadi:
Pîø ñð = P(0)P(1|0) + P(1)P(0|1) = Pîø, (3.1)
Xato qaror qabul qilishlar entropiyasi quyidagi formula orqali hisoblanadi:
Hîø = -Pîø log 2 Pîø - (1-Pîø) log 2 (1-Pîø) (3.2)
Diskret aloqa kanali (DAK) orqali axborot uzatish tezligi, DAK orqali vaqt birligida uzatiladigan axborot o'zaro miqdori sifatida aniqlanadi, ya'ni:
R = log 2 L(1-Hîø)fä [áèò/ñ]
Uzatish tizimi samaradorligi quyidagi formula orqali aniqlanadi:
Ý = R/ C, bunda C – aloqa kanalining signal o'tkazish qobiliyati.
3.3. Ehtimollik taqsimoti solishtirma grafigini hisoblash va qurish: kvantlovchi chiqishidagi aks ta'sir va sathlarni qayta tiklash
Qayta tiklangan xabar sathlarining asliga mosligi ehtimolligi quyidagiga teng:
, (3.3)
bunda Pm – kvantlovchi aks ta'siri ehtimolligi taqsimoti.
Qayta tiklangan sathlar va kvantlovchi aks ta'siri ehtimolliklar taqsimoti solishtirma grafigini aks ettirish kerak.
L-nchi DAK axborot uzatish tezligini quyidagi ifoda orqali aniqlaymiz:
bunda Íõ
– qayta tiklangan L-nchi xabar entropiyasi.
3.4. Tasodifiy impul`slar uzatish shovqini dispertsiyasini aniqlash: dekoder, ARO' va RAO' interpolyatori chiqishidagi signalni aks ettirish. Aloqa tizimi chiqishidagi signal sifatini baholash
Tasodifiy impul`slar uzatish shovqini dispertsiyasi quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:
, (3.4)
bunda pn – kvantlovchi aks ta'siri qiymatlari taqsimoti ehtimolligi,
pnm – L-nchi DAK da ehtimolliklar shartli taqsimoti bo'lib u quyidagi formula orqali aniqlanadi:
, (3.5)
bunda dnm – n-nchi va m-nchi kodlar kombinatsiyasi orasidagi Hemming oralig'i. Uzatish shovqini quvvati spektri zichligi quyidagiga teng:
(3.6)
RAO' chiqishidagi PCHIF chastotalar o'tkazish Dw0 ga teng bo'lsa shovqin o'rtacha kvadratik farqlanishi quyidagicha aniqlanadi:
(3.7)
Uzluksiz xabarni tiklash umumiy o'rtacha kvadratik farqlanish (O'KF) quyidagi ifoda orqali hisoblanadi:
Âò, (3.8)
bunda 
- filtrlash o'rtacha kvadratik
farqlanishi, 
- kvantlash o'rtacha
kvadratik farqlanishi, 
- uzatish o'rtacha
kvadratik farqlanishi.
Nisbiy O'QF quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:
(3.9)
Yuqoridagilar asosida aloqa kanali orqali uzatilgan habar farqlanishsiz qabul qilindi (dekodlandi), deb hisoblash uchun dekoder chiqishidagi signal kvantlovchi chiqishidagi signalga mos bo'lishi kerak.
3.5. Signal energetik spektri optimal (eng mutanosib) kengligini topish. Nisbiy o'rtacha kvadratik farqlanishining signal energetik spektri kengligiga bog'liqligi grafigini qurish
Signal energetik spektri kengligi optimal qiymati o'rtacha kvadratik farqlanish (O'KF) yoki nisbiy O'KF eng kichik (minimal) qiymatini ta'minlaydi va ushbu holat uchun aniqlanadi. Qayta tiklangan signal O'KF quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:
, (3.10)
bunda DfA – signal energetik spektri kengligi, dÔ – filtrlash nisbiy O'KFligi, dq – kvantlash nisbiy O'KF, dÏ – uzatish nisbiy O'KF.
Ushbu umumiy nisbiy O'KF tashkil etuvchilari quyidagi ifodalar orqali aniqlanadi:
(3.11)
,
(3.12) ÏÔ(f0)
,
(3.13) ÏÔ(f0)
.
KÏ – quyidagicha aniqlanadi:
, (3.14)
bunda si(x) – sinus integrali, 
;
KX(DfA), PÕ(DfA) – DfA o'zgaruvchi funktsiyasi quyidagi formula orqali aniqlanadi:
; 
3.15)
Signal doimiy quvvati, signal energetik spektri kengligi uning dastlabki energetik spektri kengligiga teng bo'lganda va signal doimiy quvvatga ega bo'lsa, signalning shovqinga nisbati:
ga teng bo`ladi.
Hisoblashlar shuni ko'rsatadiki, xabarni qayta tiklash nisbiy O'KF signal energetik spektri optimal (eng mutanosib) qiymati DfÎÏÒ ga mos keladi.
Xulosa
Xulosada raqamli uzatish tizimi strukturaviy sxemasi tuzilishini yaratish va uning asosiy parametrlarini hisoblash natijalari, ular asosida qurilgan chizmalarni miqdoriy solishtirish natijalari keltirilishi kerak.
Raqamli aloqa kanali halaqitbardoshligini signallarni uzluksiz aloqa kanali orqali uzatishdagi halaqitbardoshlik bilan solishtirib, tegishli xulosalarni oling.
Kurs ishini bajarish uchun uslubiy ko'rsatmalar
Birlamchi parametrlar:
ARO' kirishidagi signal parametrlari:
Habar quvvati
(dispersiyasi): 
.
Xabar korrelyatsiya
funktsiyasi:
,
Bunda, 
, 
.
Uzatish qurilmasi:
Uzatish signali modulyatsiyasi turi: AM
Chastotasi:: f0=5,9 ÌHz
Uzluksiz aloqa kanali:
Aloqa kanalidagi shovqin energetik spektri: G0=30∙10-5 Vt/s
Qabul qilish qurilmasi: signal/shovqin nisbati:
Qabul qilish usuli: qutblarni solishtirish.
1. RAT STRUKTURAVIY SXEMASINI ISHLAB CHIQISH
1.1. RAT strukturaviy sxemasini tasvirlash
ARO' va RAO' larni o'z ichiga olgan RAT strukturaviy sxemasini ko'rib chiqamiz. Xabar manbai chiqishidagi uzluksiz xabar A(t), korrelyatsiya funktsiyasi B(t)orqali berilgan tasodifiy jarayon bo'lib, egallagan chastotalari kengligini chegaralash uchun PCHF dan o'tkaziladi. PCHF chiqishidagi signal ARO' yordamida vaqt bo'yicha diskretlanadi, sath bo'yicha kvantlanadi va sathlar kodlanadi. Olingan IKM signalni uzatish uchun diskret modulyatsiya turlarining biridan foydalaniladi. Berilgan shartda bu diskret nisbiy faza modulyatsiyasi(DNFM)dir. Uzatish qurilmasida ARO' yordamida birlamchi raqamli signalga aylantiriladi va diskret modulyatsiya natijasida IKM-DNFM signal aloqa kanali orqali uzatiluvchi yuqori chastotali S(t) signal shakliga keltiriladi.
Signal tor polosali uzluksiz aloqa kanali orqali uzatilganda unga W(t) – additiv halaqit ta'sir qiladi. Qabul qilish qurilmasida Z(t)=S(t)+W(t) signalga detektorlashda kogerent ishlov beriladi. Detektorlangan va dekoderlangan signal
RAO' va PCHF yordamida qayta tiklanadi.
 |
2. VAQT PARAMETRLARINI HISOBLASH
2.1. Korrelyatsiya oralig'ini hisoblash va korrelyatsiya funktsiyasi grafigini chizish
Statistik radiotexnikada asosan tasodifiy jarayonlarning quyidagi hossalariga e'tibor beriladi: tasodifiy jarayonlarning korrelyatsiya funktsiyasi (KF) τ – kattalashishi bilan nolga intiladi. Agar tasodifiy jarayon korrelyatsiya funktsiyasi Â(τ) qanchalik tez nolga intilsa uning ikki bir-biridan τ=t2-t1 vaqtga farq qiluvchi oniy qiymatlari orasidagi statistik bog'liqlik shunchalik kichik bo'ladi.
Signalning korrelyatsiya funktsiyasi Â(τ) uning ba'zi hossalari, xususan, vaqt bo'yicha o'zgarish tezligi va uning davomiyligi haqida, signalni garmonik tashkil etuvchilarga yoymasdan (Fur`e qatoriga) tasavvur olish imkoniyatini beradi.Tasodifiy jarayon “o'zgarish tezligini” baholashda uning miqdoriy ko'rsatkichlaridan biri bo'lgan “korrelyatsiya oralig'i” tushunchasidan foydalaniladi. “Korrelyatsiya oralig'i” quyidagi ifoda orqali aniqlanadi
, (2.1)
bunda τ=τ2–τ1 – signal oniy qiymatlari orasidagi farq.
Korrelyatsiya oralig'ini (2.1) formulani biroz soddalashtirilgandan so'ng aniqlaymiz:
.
Signal oniy qiymatlari oralig'idagi vaqt farqini quyidagi formula yordamida hisoblaymiz:
. (2.2)
Olingan kattaliklarni 1-jadvalga kiritamiz
1-jadval
|
τê, mks |
0 |
0,01 |
0,02 |
0,03 |
0,04 |
0,05 |
0,06 |
0,07 |
|
Â(τ) |
6 |
5,42 |
4 |
2,14 |
1,18 |
0,47 |
0,156 |
0,04 |
Olingan kattaliklar asosida korrelyatsiya funktsiyasi grafigini quramiz:
 |
1-rasm. Korrelyatsiya funktsiyasi grafigi
Ushbu grafikda gorizontal punktir bilan korrelyatsiya oralig'i ko'rsatilgan.
Korrelyatsiya funktsiyasi grafigini chizish uchun tasodifiy signal quvvat spektral zichligini aniqlash kerak:
.(2.3)
Gmax=Ga(0) ligini e'tiborga olib signal energetik spektri kengligini topamiz:
. (2.4)
Signal chastotasiga turli qiymatlar berib, spektr o'rtacha quvvati spektral zichligining mos qiymatlarini quyidagi (2.5) formula orqali hisoblab, natijalarini 2-jadvalga kiritamiz
, (2.5)
2-jadval
|
ω, êHz |
10 |
20 |
30 |
40 |
50 |
60 |
70 |
80 |
90 |
100 |
110 |
|
G(ω) |
3.26 |
3,03 |
2,67 |
2,025 |
1,8 |
1,37 |
1 |
0,68 |
0,45 |
0,28 |
0,17 |
2-jadvaldagi ko'rsatkichlar asosida quvvat spektri zichligi grafigini quramiz:
 |
2-rasm. Quvvat spektri zichligi G(ω) grafigi
Bu rasmda vertikal (tik) punktir chiziq bilan energetik spektr kengligi belgilangan.
2.2. PCHIFining aks ta'siri signali o'rtacha quvvatini hisoblash. Diskretlovchi qurilma kirishidagi signal qiymatlarini hisoblab, uning grafigini qurish
Uzatilayotgan xabarga mos signal uzatish koeffitsienti birga teng va signal chastotalarini o'tkazish polosasi, signal dastlabki quvvat spektriga, ya'ni 27,56 êHz bo'lgan PCHIFiga ta'sir etadi
PCHIF aks ta'sir signali o'rtacha kuchi Ðõ ni hisoblaymiz:
, Â2 , (2.6)
bunda - Kramp funktsiyasi.
Analog signalni PCHIFidan o'tishi natijasida signal amplitudasiga va fil`tr impul`s xarakteristikasiga bog'liq bo'lgan farqlanish paydo bo'ladi. Ushbu farqlanishning o'rtacha kvadratik qiymatini hisoblaymiz:
. (2.7)
Kotel`nikov teoremasiga asosan diskretlash oralig'i va diskretlash chastotasi quyidagicha aniqlanadi:
(2.8)
mks,
êHz.
Diskretlash qurilmasi kirishidagi
X(t) signal grafigi 3-rasmda keltirilgan.
3-rasm.
Diskretlash qurilmasi kirishidagi signal grafigi.
Ushbu signal spektrini, ya'ni signal quvvatining chastota bo'yicha o'zgarishini
(2.9)
formula orqali hisoblaymiz va natijalarini 3-jadvalga kiritamiz.
3-jadval
|
f, êHz |
0 |
1,0 |
2,0 |
3,0 |
4,0 |
5,0 |
6,0 |
7,0 |
8,0 |
|
σ |
0,408 |
0,404 |
0,4 |
0,39 |
0,38 |
0,365 |
0,34 |
0,32 |
0,25 |
Hisoblash natijasida olingan qiymatlar asosida diskretlash qurilmasi kirishidagi signal spektri grafigini chizamiz
 |
|||
|
|||
4-rasm. Diskretlash qurilmasi kirishidagi signal spektri
Ushbu signal davriy spektrini aniqlash uchun (2.9) formuladagi f ni Fä bilan almashtirib, hisoblash natijalarini 4-jadvalga kiritamiz.
4-jadval
|
F, êHz |
2 |
4 |
6 |
8 |
10 |
12 |
14 |
16 |
18 |
20 |
22 |
24 |
26 |
|
σ |
0,4 |
0,38 |
0,34 |
0,29 |
0,29 |
0,34 |
0,38 |
0,4 |
0,4 |
0,4 |
0,38 |
0,34 |
0,29 |
 |
5-rasm. Diskretlash qurilmasi chiqishidagi signal
Hisoblash natijasida olingan qiymatlar asosida σ=ô(Fä) grafigini chizamiz. Ushbu signal davri Fä ga teng bo'lgan davriy spektrga ega.
6-rasm. Davri Fä bo'lgan davriy
signal
2.3. Kvantlash oralig'i Dq va bo'sag'asi h(n) ni aniqlash. Kvantlash xarakteristikasini qurish
Signalni diskretlash natijasida olingan oniy qiymatlari bir tekis oraliq bilan kvantlanadi.
Interval oralig'i Dq va kvantlash bo'sag'asi h(n), n=0...L ni aniqlash uchun signalni normal tasodifiy jarayon deb va uning qiymatlari 0,997 ehtimollik bilan ØX=6sx oraliqda L-2 kvantlash sathiga joylashtirib, X<Xmin va X>Xmax sathlarni L-2 oraliqdan tashqarida deb hisoblasak, kvantlash qadami quyidagicha aniqlanadi:
. (2.10)
Kvantlash bo'sag'asi quyidagi formula asosida aniqlanadi:
, bunda 
(2.11)
Eng chekka, chegaraviy sathlar mos ravishda h(0)=-¥, h(L)=+¥ bo'ladi.
Kvantlash sathlari quyidagi ifodalar orqali topiladi:
, bunda (2.12)
Hisoblash natijalarini 5-jadvalga kiritamiz.
5-jadval
|
n |
0 |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
|
H(i) |
-¥ |
-5,266 |
-3,511 |
-1,755 |
0 |
1,755 |
3,511 |
¥ |
|
X(i) |
-6,143 |
-4,388 |
-2,633 |
-0,878 |
0,878 |
2,633 |
4,388 |
|
Kvantlash natijasida unga hos bo'lgan farqlanish eq,k paydo bo'ladi. Bu farqlanish kvantlash shovqini deb ataladi. Kvantlash O'KFi, ya'ni kvantlash shovqini kuchi quyidagi ifoda orqali hisoblanadi:
, (2.13)
bunda PX va PY – kvantlovchi qurilma kirish va chiqish signallari quvvati, BXY – ushbu kirish va chiqish signallari orasidagi o'zaro korrelyatsiya koeffitsienti bo'lib, u quyidagicha aniqlanadi:
, bunda 
= 0,99973 (2.14)
WX(x) – normal
(Gauss) qonuni bo'yicha taqsimlangan X qiymatlari ehtimolligi zichligi.
Natijada 
ni quyidagi ketma-ketlikda hisoblash
kerak bo'ladi:
, (2.15)
bunda Ky – koeffitsienti quyidagicha aniqlanadi:
= 1,083 , (2.16)
bunda Pn – diskret tasodifiy y = x(n) kattaliklar taqsimoti ehtimolligi
, (2.17)
bunda Ô(Õ) – Kramp funktsiyasi.
Kvantlash o'rtacha kvadratik farqlanishini quyidagi ifoda orqali hisoblaymiz:
=0,257, (2.18)
7-rasm. Kvantlash
xarakteristikasi
2.4. Kvantlangan sathlar ketma-ketligini hisoblash. Kvantlash xarakteristikalari: kvantlangan sathlar ketma-ketligi ehtimolligi va taqsimot integral ehtimolligi grafigini qurish
Kvantlash qurilmasi chiqishidagi aks ta'sir signali diskret aloqa kanali L kirishiga tasodifiy diskret o'zaro bog'liq bo'lmagan qiymatlarga ega signal shaklida ta'sir etadi.
Bir-biriga bog'liq bo'lmagan yk=xk(n) kvantlangan diskret signallar ketma-ketligi qiymatlari bir o'lchamli taqsimotlar ehtimolligi formulasi orqali aniqlanadi:
, (2.19)
bunda Ô(õ) – Kramp (Laplas) funktsiyasi.
Taqsimotlar integral
ehtimolligi:
ga teng.
Hisoblash natijalarini 6-jadvalga kiritamiz.
6-jadval
|
N |
0 |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
|
Pn |
0.001 |
0.021 |
0.136 |
0.341 |
0.341 |
0.136 |
0.021 |
0.001 |
|
Fn |
0.001 |
0.023 |
0.159 |
0.5 |
0.841 |
0.977 |
0.999 |
1 |
L-nchi diskret habar manbai entropiyasini aniqlaymiz.
= 2,104. (2.20)
Axborotni diskret aloqa kanaliga kiritish tezligi, ya'ni axborot manbai axborot ishlab chiqarish imkoniyati quyidagicha aniqlanadi:
=18472,377.
Manbaning axborot uzatishga sarflagan keragidan ortiqcha qismi quyidagi formula orqali hisoblanadi:
= 0,299. (2.21)
 |
8-rasm. Kvantlangan signallar ketma-ketligi taqsimoti ehtimolligi
 |
9-rasm. Taqsimot integral ehtimolligi
2.5. “1” va “0” elementar signallarini uzatish aprior ehtimolligini hisoblash
ARO' koderida
xk(n)
kvantlangan
sathlar kod elementar signali ketma-ketligi {bi}, kodlar kombinatsiyasi
bilan almashtiriladi. Bunda
dastlab fizik x(n) sathlar, ularning tartib raqami x(n)Þn bilan, ya'ni “0” dan
“L-1” gacha, biz ko'rayotgan holat uchun “0” dan “7” gacha o'nlik sonlar bilan
almashtiriladi. So'ngra bu o'nlik sonlar “ikkilik tizim” bilan hisoblab chiqish
asosida “ikkilik sonlar” “0” va “1” lar kombinatsiyasi 
bilan almashtiriladi. Bu ifodada bn,j
– o'nlik n-sonining “ikkilik son” orqali ifodalangan va j-nchi holatdagi 
= 3 kod kombinatsiyasi.
Ikki asosli
ikkita va kodlar kombinatsiyasi orasidagi farq
- Xemming oralig'i quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:
. (2.22)
“0” va “1” elementar signallarining uzatilishi aprior (avvaldan ma'lum) ehtimolligi quyidagi ifodalar orqali aniqlanadi:
 |
 |
, , (2.23)
bunda Ñi,j – kodlar kombinatsiyasi matritsasi elementi; not – amali mantiqiy “emas”ni bildiradi.
2.6. ARO' kirishi va chiqishidagi signal grafigini qurish: diskretlash va kvantlash qurilmalari chiqishidagi signal grafigini qurish
“0” va “1” signallarini uzatish aprior ehtimolliklari p(1)=p(0)=0,5. IKM signali spektri kengligi:
= 43890 Hz, (2.24)
bunda Df0 - IPCHF chastotalar o'tkazish polosasi kengligi; k=1,667 – doimiy kattalik.
 |
10-rasm. ARO' kirishidagi signal
 |
:
11-rasm. Diskretlash qurilmasi chiqishidagi signal
12-rasm. Kvantlash qurilmasi chiqishidagi signal
13-rasm. ARO' chiqishidagi signal
3. IKM SIGNALLARNI UZLUKSIZ ALOQA KANALI ORQALI UZATISH
IKM signallarni uzluksiz aloqa kanali orqali uzatish uchun garmonik tebranishlar ko'rinishidagi yuqori chastotali signal – tashuvchidan foydalaniladi.
3.1. Diskret modulyatsiyalangan signallarni garmonik tashkil etuvchilarga yoyish
IKM signallarni uzluksiz aloqa kanali orqali uzatish uchun garmonik tebranishlar ko'rinishidagi yuqori chastotali signal – tashuvchidan foydalaniladi. Fazasi diskret nisbiy modulyatsiyalangan (DNFM) yuqori chastotali signal quyidagi matematik formula bilan ifodalanadi
(3.1)
f0 = 2,7 ÌHz;.
DNFM signal garmonik tashkil etuvchilarga quyidagicha yoyiladi:
, (3.2)
bunda mFM=p/2, 
=1,317×104.
DNFM signal spektri kengligi 14-rasmda punktir chiziq bilan ko'rsatilgan:
= 0.225 ÌHz.
14-rasm. DNFM
signal spektri
3.2. Qabul qilish qurilmasi strukturaviy sxemasini tuzish va uning asosiy ko'rsatkichlarini hisoblash
DNFM signallarni QQQ strukturaviy
sxemasi 15-rasmda keltirilgan.
15-rasm. DNFM signallarni QQQ strukturaviy sxemasi
Chastotalar o'tkazish kengligi DNFM signal spektri kengligiga teng va yuqori chastotali tashuvchi chastotasi f0 ga sozlangan yuqori chastotalar fil`tri kirishiga foydali signal S(t) va halaqit W(t), ya'ni S(t)+W(t)=X(t) ta'sir qiladi. So'ngra modulyatsiyalangan signal kuchaytirish va detektorlash qurilmalaridan o'tib, qaror qabul qilish qurilmasi kirishiga beriladi. Faza detektorida “1” va “0” elementar signallari o'zidan bitta avvalgi elementar signal bilan solishtiriladi va qaysi bir elementar signal “1” yoki “0” berilgani haqida qaror qabul qilinadi. Faza detektori birinchi kirishidagi signal, uning ikkinchi kirishiga elementar signal davomiyligi τý ga kechiktirib beriladi. Buning uchun FD birinchi kirishidagi signal hotiralash qurilmasi chiqishida τý vaqtga kechikib chiqadi.
Halaqitlar ta'sirida qaror qabul qilish qurilmasi noto'g'ri qaror qabul qilishi: aslida “1” signali uzatilganda uni “0” deb hisoblashi yoki “0” signali uzatilganda uni “1” deb xato qaror qabul qilishi, ya'ni S1(t) signal S2(t) signalga yoki S2(t) signali S1(t) signalga aylanib qolishi mumkin. Bu holat R(0|1) va R(1|0) shaklida ifodalanadi, mos ravishda 1-nchi va 2-nchi tur xatolik deb ataladi.
Tizim o'rtacha halaqitbardoshligi “1” va “0” elementar signallar uzatish aprior ehtimolligi R(1)=R(0)=0,5, birinchi va ikkinchi tur hatoliklar bir xil ehtimollikka ega R(0|1)=R(1|0) bo'lganda quyidagi ifoda orqali hisoblanadi:
P¢ð. ҳ=P(0)P(1|0)+P(1)P(0|1)=Pҳ,
DNFM signallarni kogerent usulda qabul qilinganda uning halaqitbardoshligi quyidagiga teng bo'ladi:
6,593×10-4 . (3.3)
Hato qabul qilingan qarorlar entropiyasi:
Hîø=-Pîølog2Pîø-(1-Pîø)log2(1-Pîø))=7.91×10-3. (3.4)
Dak bo'yicha axborot uzatish tezligi vaqt birligida uzatilgan o'zaro axborotlar miqdori bilan aniqlanadi:
R = log 2 L(1-Hîø)fä = 26125.5. (3.5)
Uzatish tizimi samaradorligi:
Ý =R/C =0.06,
bunda C – kanal axborot uzatish qobiliyati.
3.3. Ehtimolliklar taqsimotini hisoblash va grafigini chizish: kvantlash va qayta tiklash qurilmasi chiqishidagi aks ta'sir signali qiymatlarini hisoblash va grafigini chizish
Uzatilayotgan habar sathlarini to'g'ri qayta tiklash ehtimolligi:
,
bunda Pm – kvantlash qurilmasi chiqishidagi aks ta'sir signali sathlarining taqsimoti ehtimolligi.
 |
16-rasm. Ehtimolliklar taqsimoti solishtirma grafigi (qayta tiklangan sathlar va kvantlash qurilmasi chiqishidagi aks
ta'sir sathlarini solishtirish)
1.6-rasmdagi grafiklardan ko'rinib turibdiki, bu taqsimot ehtimolligi bir-biri bilan amalda mos keladi.
L-nchi DAK bo'yicha axborot uzatish tezligi quyidagi ifoda orqali hisoblanadi:
= 18327.044, (3.6)
bunda Hx – L-nchi kanal chiqishida qayta tiklangan axborot entropiyasi
. (3.7)
Axborot uzatish tezligining nisbiy kamayishi axborot manbai axborot ishlab chiqarish imkoniyati va uni uzatish tezligi ma'lum bo'lsa, quyidagicha aniqlanadi:
d R = 1 – RL / H’ = 7.868×10-3. (3.8)
3.4. Uzatish tasodifiy shovqin impul`slari dispertsiyasini hisoblash. Dekoder va RAO' chiqishidagi signallar grafigini qurish, aloqa tizimi chiqishidagi signalning sifatli grafigini qurish
Uzatish shovqini tasodifiy impul`slari dispertsiyasi quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:
, (3.9)
bunda pn – kvantlash qurilmasi aks ta'sir signali sathi taqsimoti ehtimolligi, pnm – L-nchi DAK signal sathlarining taqsimoti shartli ehtimolligi bo'lib, quyidagicha aniqlanadi:
, (3.10)
bunda dnm – n-nchi va m-nchi kodlar kombinatsiyasi orasidagi Xemming oralig'i.
Hisoblash natijasi: sï2 = 0,059 ga teng.
Uzatish shovqini spektr tashkil etuvchilari zichligi quyidagiga teng:
. (3.11)
RAO' chiqishidagi PCHF chastotalar o'tkazish kengligi Dw1 ga teng bo'lganda, uzatish shovqini o'rtacha kvadratik farqlanishi quyidagi formula bilan aniqlanadi:
= 0,066 (3.12)
Uzluksiz signalni qayta tiklashdagi natijaviy o'rtacha kvadratik farqlanish quyidagi ifoda bilan aniqlanadi:
,
bunda - filtrlashdagi O'KF;
- kvantlashdagi O'KF;
- uzatishdagi O'KF.
Hisoblash natijasi: 
= 1,142 Vt.
Nisbiy O'KF ni hisoblash natijasi quyidagiga teng:
= 0,293.
Hisoblashlar natijasida uzluksiz aloqa kanali orqali uzatilgan diskret xabar qabul qilish qurilmasi bilan to'g'ri qabul qilingan va dekoderlangan deb xulosa chiqarishga, ya'ni kvantlash qurilmasi chiqishidagi signal dekoder chiqishidagi signalga mos keladi deb hisoblashga asos bo'ladi.
17-rasm. Dekoder chiqishidagi signal
18-rasm. RAO' chiqishidagi signal
Qabul qilingan sifatli signal 19-rasmda uzluksiz chiziq orqali ifodalangan. Ushbu rasmda punktir chiziq bilan signalning asl – birlamchi ko'rinishi ifodalangan. Bu signallarni solishtirish ularning bir-biriga mosligini ko'rsatadi.
 |
||||||||||||||||||
 |
||||||||||||||||||
 |
||||||||||||||||||
 |
||||||||||||||||||
 |
 |
 |
 |
|
 |
|||||||||||||
 |
||||||||||||||||||
19-rasm. Aloqa tizimi kirishi va chiqishidagi signallar
3.5. Signal energetik spektri optimal kengligini topish. Nisbiy O'KF ning signal energetik spektral kengligiga
bog'liqligi grafigini chizish
Signal energetik spektri optimal kengligi qayta tiklangan signalning dastlabki signaldan nisbiy O'KF ning eng kichik qiymatini ta'minlaydi. Qayta tiklangan signalning nisbiy O'KF quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:
, (3.13)
bunda DfA – signal quvvati spektri kengligi,
dÔ – fil`trlash nisbiy; dq – kvantlash nisbiy O'KF; dÏ – uzatish nisbiy O'KF.
Yuqorida keltirilgan nisbiy O'KF lar quyidagi ifodalar orqali aniqlanadi:
;
; (3.14)
.
KÏ – kattaligi quyidagi ifoda bilan aniqlanadi:
, (3.15)
bunda si(x) – sinus integral funktsiyasi, 
.
KX(DfA), PÕ(DfA) lar quyidagicha aniqlanadi:
; 
. (3.16)
Hisoblash natijasi shuni
tasdiqlaydiki, aloqa kanali orqali uzatilayotgan signal spektri energetik
kengligi ushbu signal dastlabki energetik spektri kengligiga teng bo'lib, uning
quvvati o'zgarmas bo'lganda signal/shovqin nisbati 
ning nisbiy O'KFni
ta'minlovchi qiymati dS(DfÎÏÒ)
= 0,253 ga DfA = DfÎÏÒ = 9125 Hz mos keladi.
20-rasm. Nisbiy O'KF ning signal energetik spektri kengligiga bog'liqligi grafigi
XULOSA
Ushbu kurs ishida aloqa tizimi strukturaviy tuzilishi va uning asosiy ko'rsatkichlarini hisoblash bilan tanishdik. Uzatilayotgan signal statistik ko'rsatkichlari va xarakteristikalari: raqamli uzatish tizimlarida uzatiladigan signallarga ARO' va RAO' ishlov berish; diskret modulyatsiyalangan nisbiy FM signal spektri; ular PCHIF va YUCHF o'tganda paydo bo'ladigan farqlanishlar; diskret modulyatsiyalangan signallarni tor polosali uzluksiz aloqa kanali orqali uzatish asoslari bilan tanishildi. Bundan tashqari RAT halaqitbardoshligi va signalning eng kichik nisbiy O'KF ni ta'minlovchi energetik spektri kengligi hisoblanadi. Ohirgi shart bajarilganda birlamchi signal va qayta tiklangan signal orasidagi farqlanish o'zining eng kichik (minimal) qiymatiga erishadi.
TEXNIK VAZIFALAR
Variantlarga mos ko'p kanalli aloqa tizimini ishlab chiqish.
|
Variant ¹
|
1 13 |
2 14 |
3 15 |
4 16 |
5 17 |
6 18 |
7 19 |
8 20 |
9 21 |
10 22 |
11 23 |
12 24 |
||||
|
ÐÀ, Â2 |
3,9 3,5 |
4,5 4,9 |
5,2 5 |
6 5,5 |
6,5 5,9 |
7 6,9 |
7,5 7,9 |
8 8,5 |
8,9 9,2 |
8,5 8,7 |
9 9,4 |
9,5 9,8 |
||||
|
α, ñ-1 |
22 20 |
32 30 |
35 38 |
40 42 |
45 48 |
50 52 |
55 58 |
60 62 |
70 72 |
75 68 |
65 78 |
80 82 |
||||
|
b |
Hamma variantlar uchun α ×103 |
|
|||||||||||||||
|
f0, ÌHz |
2,7 2,5 |
3,5 3,8 |
4 4,2 |
4,5 4,8 |
4,8 2,6 |
5 3,6 |
5,2 3,7 |
5,5 3,9 |
5,8 5,9 |
6 6,3 |
6,2 4,4 |
6,5 5,3 |
||||
|
Uzatish usuli |
OFM ÀÌ |
ÀÌ FM |
CHM OFM |
ÔM CHM |
OFM ÀÌ |
ÀÌ FM |
CHM OFM |
FM CHM |
OFM ÀÌ |
ÀÌ FM |
CHM OFM |
OFM ÀÌ |
||||
|
G0×10-3, Vt×s |
0,33 0,43 |
0,31 0,44 |
0,32 0,45 |
0,34 0,46 |
0,35 0,47 |
0,36 0,48 |
0,37 0,49 |
0,38 0,50 |
0,39 0,30 |
0,40 0,31 |
0,41 0,32 |
0,42 0,33 |
||||
|
h02 |
5,8 5,5 |
6,5 6,8 |
7 7,8 |
7,5 5,2 |
7,8 4,6 |
8 5 |
8,2 4,5 |
8,4 4,4 |
8,6 5,3 |
8,8 6,3 |
9 4,3 |
9,2 4,5 |
||||
|
Qabul qilish usuli |
Qutblarni solishtirish |
|
|||||||||||||||
|
ARO' kirishidagi signal asosiy ko'rsatkichlari |
|
||||||||||||||||
|
Qabul qilish turi |
Kogerent |
|
|||||||||||||||
1- ILOVA
Kodlar kombinatsiyasi oralig'i jadvali
Kod kombinatsiyalari: {000, 001, 010, 011, 100, 101, 110, 111 }
ADABIYOTLAR
1. A.A. Abduazizov. Elektr aloqa nazariyasi. Darslik T.:Fan va texnologiyalar, 2011.
2. A.A. Abduazizov, D.A. Davronbekov. Radiouzatish va qabul qilish qurilmalari. O’quv qo’llanma. T.: Fan va texnologiyalar, 2011.
3. A.A. Abduazizov. Radiotexnika asoslari. T.: Iqtisod moliya, 2010.
4. A.A. Abduazizov. Radiouzatish qurilmalari. T.: Iqtisod moliya, 2010.
5. “Òåîðèÿ ýëåêòðè÷åñêîé ñâÿçè” // À.G.Zyuko, D.D.Klovskiy, V.I.Korjik, Ì.V.Nazarov. D.D.Klovskiy nashri ostida. - T.: Radio va aloqa, 1998.
6. D.D.Klovskiy, V.A.Shilkin “Òåîðèÿ ýëåêòðè÷åñêîé ñâÿçè”. – mashq va masalalar to’plami. - T.: Radio va aloqa, 1990.
7. D.D.Klovskiy, V.A.Shilkin “Òåîðèÿ ïåðåäà÷è ñèãíàëîâ â çàäà÷àõ”.-T.: Aloqa, 1978.
8. “Òåîðèÿ ïåðåäà÷è ñèãíàëîâ” // À.G.Zyuko, D.D.Klovskiy,Ì.V.Nazarov, L.M.Fink . - T.: Radio va aloqa, 1986.
9. D.D.Klovskiy "Òåîðèÿ ïåðåäà÷è ñèãíàëîâ".-T.: Aloqa, 1973.
10. I.N.Bronshteyn, K.A.Semendyaev “Ñïðàâî÷íèê ïî ìàòåìàòèêå äëÿ èíæåíåðîâ è ó÷àùèõñÿ âóçîâ”. - T.: Ilm, 1980.
MUNDARIJA
|
SO'Z BOSHI …………………………………………………………............. |
2 |
||
|
1. |
Signallarni raqamli uzatish tizimi strukturaviy sxemasini ishlab chiqish.........…………………………………………………………………. |
3 |
|
|
|
1.1. |
Signallarni raqamli uzatish tizimi strukturaviy sxemasini tanlash va uni asoslash......................................................................... |
3 |
|
|
1.2. |
Signallarni raqamli uzatish tizimlari strukturaviy sxemasi .................. |
3 |
|
2. |
Signal vaqt ko'rsatkichlarini hisoblash........................................................... |
3 |
|
|
|
2.1. |
Korrelyatsiya orlig'ini hisoblash va korrelyatsiya funktsiyasi grafigini qurish...................................................................................................... |
3 |
|
|
2.2. |
Past chastotalar ideal fil`tri aks ta'sirining o'rtacha qiymatini hisoblash................................................................................................. |
4 |
|
|
2.3. |
Kvantlash oralig'I Dq va kvantlash bo'sag'asi h(n) ni aniqlash. Kvantlash xarakteristikasini qurish......................................................... |
6 |
|
|
2.4. |
Kvantlash ketma-ketligini hisoblash va kvantlangan ketma-ketliklar taqsimoti ehtimolligi va ehtimolliklar integral taqsimoti grafigini chizish..................................................................................................... |
6 |
|
|
2.5. |
“1” va “0” simvollari uzatilishi aprior ehtimolligini hisoblash................................................................................................ |
7 |
|
|
2.6. |
ARO' va RAO' kirishi va chiqishidagi signallarni qurish: diskretlovchi va kvantlovchi qurilmalar chiqishidagi signallar grafigini qurish....................................................................................................... |
8 |
|
3. |
IKM signallarni uzluksiz aloqa kanali orqali uzatish........................ |
8 |
|
|
|
3.1. |
Diskret modulyatsiyalangan signallarni garmonik tashkil etuvchilarga yoyish.................................................................................. |
8 |
|
|
3.2. |
Signal qabul qilish qurilmasi strukturaviy sxemasini tuzish. Qabul qilish qurilmasi asosiy ko'rsatkichlarini hisoblash.......... |
9 |
|
|
3.3. |
Ehtimollik taqsimoti solishtirma grafigini hisoblash va qurish: kvantlovchi chiqishidagi aks ta'sir va sathlarni qayta tiklash.................................................................................................... |
9 |
|
|
3.4. |
Tasodifiy impul`slar uzatish shovqini dispertsiyasini aniqlash: dekoder, ARO' va RAO' interpolyatori chiqishidagi signalni aks ettirish. Aloqa tizimi chiqishidagi signal sifatini baholash.... |
9 |
|
|
3.5. |
Signal energetik spektri optimal (eng mutanosib) kengligini topish. Nisbiy o'rtacha kvadratik farqlanishining signal energetik spektri kengligiga bog'liqligi grafigini qurish........................... |
10 |
|
|
Kurs ishini bajarish uchun uslubiy ko'rsatmalar..................................... |
12 |
|
|
1. |
RAT strukturaviy sxemasini ishlab chiqish.............................................. |
12 |
|
|
|
1.1. |
RAT strukturaviy sxemasini tasvirlash.......................................... |
12 |
|
2. |
Vaqt parametrlarini hisoblash.................................................................. |
13 |
|
|
|
2.1. |
Korrelyatsiya oralig'ini hisoblash va korrelyatsiya funktsiyasi grafigini chizish................................................................................... |
13 |
|
|
2.2. |
PCHIFining aks ta'siri signali o'rtacha quvvatini hisoblash. Diskretlovchi qurilma kirishidagi signal qiymatlarini hisoblab, uning grafigini qurish..................................................... |
16 |
|
|
2.3. |
Kvantlash oralig'I Dq va bo'sag'asi h(n) ni aniqlash. Kvantlash xarakteristikasini qurish.................................................................. |
18 |
|
|
2.4. |
Kvantlangan sathlar ketma-ketligini hisoblash. Kvantlash xarakteristikalari: kvantlangan sathlar ketma-ketligi ehtimolligi va taqsimot integral ehtimolligi grafigini qurish...................................................................................................... |
20 |
|
|
2.5. |
“1” va “0” elementar signallarini uzatish aprior ehtimolligini hisoblash..................................................................... |
21 |
|
|
2.6. |
ARO' kirishi va chiqishidagi signal grafigini qurish: diskretlash va kvantlash qurilmalari chiqishidagi signal grafigini qurish.................................................................................. |
22 |
|
3. |
IKM signallarni uzluksiz aloqa kanali orqali uzatish |
24 |
|
|
|
3.1. |
Diskret modulyatsiyalangan signallarni garmonik tashkil etuvchilarga yoyish.................................................................................. |
24 |
|
|
3.2. |
Qabul qilish qurilmasi strukturaviy sxemasini tuzish va uning asosiy ko'rsatkichlarini hisoblash..................................................... |
25 |
|
|
3.3. |
Ehtimolliklar taqsimotini hisoblash va grafigini chizish: kvantlash va qayta tiklash qurilmasi chiqishidagi aks ta'sir signali qiymatlarini hisoblash va grafigini chizish.................... |
26 |
|
|
3.4. |
Uzatish tasodifiy shovqin impul`slari dispertsiyasini hisoblash. Dekoder va RAO' chiqishidagi signallar grafigini qurish, aloqa tizimi chiqishidagi signalning sifatli grafigini qurish...................................................................................................... |
27 |
|
|
3.5. |
Signal energetik spektri optimal kengligini topish. Nisbiy O'KF ning signal energetik spektral kengligiga bog'liqligi grafigini chizish................................................................................... |
30 |
|
|
Hulosa............................................................................................................. |
31 |
|
|
|
Texnik vazifalar.......................................................................................... |
32 |
|
|
|
Ilova............................................................................................................... |
33 |
|
|
|
Adabiyotlar..................................................................................................... |
34 |
|
KO'P KANALLI ANALOG-RAQAM O'ZGARTIRGICHLAR
Signallarni shakllantirish va ishlov berish
fanidan kurs ishini bajarish uchun
vazifa va uslubiy ko'rsatmalar.
TATU. Toshkent, 2014.
E va R kafådrasi majlisida
tasdiqlangan (38-bayonnoma, 26.05.2014)
ÒÒ fakulteti IUK majlisida
tasdiqlangan (_9_-bayonnoma, _27.05.14____)
Tuzuvchilar: U.SH. Sobirova
X.X. Shoyusupova
S.A.Azizova
Ma'sul muharrir: t.f.n., dotsent A.A. Abduazizov
Retsenzent: t.f.n., dotsent D. Davronbekov
Korrektor: Z.B. Radjabova