3-MAVZU. GARMONIK TOK ELEKTR ZANJIRLARI

Mavzu garmonik tokning chiziqli elektr zanjirlarini o’rganishga va ularni simvolik usul bilan hisoblashga mo’ljallangan. Mavzyga 18 ta mikromavzular kirib, ularning har biriga bittadan tayanch konspekti va bitta test vazifasi berilgan.

3-Mavzuning tarkibi

3.1. Garmonik kuchlanishlar (toklar).

3.3. Kompleks kuchlanishlar va toklar.

3.2. Elementlar tenglamalari va Kirxgof tenglamalarining simvolik shakli.

3.4. Hisoblashning simvolik usuli.

3.5. Oddiy garmonik tok zanjirlari.

3.6. Kompleks qarshiliklar va o’tkazuvchanliklar.

3.7. Zanjir bo’lagidagi oniy va aktiv quvvatlar.

3.8. Zanjir bo’lagidagi kompleks quvvat.

3.9. Manbadan yukka maksimal aktiv quvvat uzatish sharti.

3.10. Induktiv bog’langan isrofsiz g’altaklar.

3.11. Havo va ideal transformatorlar.

Z.12. Transformatorli zanjirlarni hisoblash.

3.13. Real transformatorlar - almashtirish sxemalari.

3.14. Induktiv bog’langan murakkab zanjirlarni hisoblash.

3.15. EYuKlarning uchfazali sistemasi. Generator va yukni ylash usullari.

3.16. Uchfazali zanjirlarni hisoblash.

3.17. Uchfazali zanjirlarda quvvatlar.

3.18. Aylanuvchan magnit maydoni. Dvigatellar.

3-MAVZU BO’YIChA TAYaNCh KONSPEKTLAR

3.1. GARMONIK KUChLANIShLAR (TOKLAR)

1. Standart shaklda yozish:u – oniy qiymati [B]

U_m – амплитуда [B]

(w₁ t +j) – faza [rad]

- burchak chastota [radG's] T – davr [c]

- chastota [Gs]

Ikkinchi xil shakli

2. Grafik

3. Ta'sir etuvchi qiymati

Tokning ta'sir etuvchi qiymati (o’rtacha kvadratli) deb shunday o’zgarmas tok qiymatiga aytiladiki, u qarshilik orqali o’tayotib o’zgarmas tok ajratgancha miqdorda issiqlik ajratadi.

3.2. KOMPLEKS KUChLANIShLAR BA TOKLAR

1. Standart shaklda yozish:

u – oniy qiymati [B]

Um – amplituda [B]

(w₁ t +j) – faza [rad]

-- T – davr [c]

- chastota [Gs]

Ikkinchi xil shakli

2. Grafik

3. Ta'sir etuvchi qiymati

Tokning ta'sir etuvchi qiymati (o’rtacha kvadratli) deb shunday o’zgarmas tok qiymatiga aytiladiki, u qarshilik orqali o’tayotib o’zgarmas tok ajratgancha miqdorda issiqlik ajratadi.

4. Tokning (kuchlanishning) o’rtacha qiymati.

a) Davr ichida b) Yarim davr ichida

3.2. KOMPLEKS KUChLANIShLAR BA TOKLAR

1. Kuchlanishning kompleks amplitudasi.

Kuchlanishning kompleks amplitudasi deb,

moduli shu kuchlanish amplitudasiga, argumenti

esa shu kuchlanish boshlang’ich fazasiga teng

bo’lgan kompleks - songa aytiladi.

2. Kuchlanishning kompleks ta'sir etuvchi qiymati. Kuchlanishning kompleks ta'sir etuvchi qiymati deb, moduli shu kuchlanish tasir etuvchi qiymatiga, argumenti esa uning boshlang’ich fazasiga teng bo’lgan kompleks songa aytiladi.

3. Oniy qiymatdan kompleks qiymatga o’tish

ÜÞ

4. Vektor diagrammalar.

Vektor diagrammalar deb, kompleks kuchlanish

va toklarning vektor ko’rinishida kompleks

tekislikda tasvirlanishiga aytiladi.

5. Qo’llashga doir misol(w₁ = 314p/с)

а) бурчаклар градусларда:

u = 220 sin(314t + 45⁰) Þ U = 220

b) burchaklar radianlarda

u = 220 sin(314t + ) Þ U = 220

3.3. ELEMENTLAR TENGLAMALARI VA KIRXGOF

TENGLAMALARINING SIMVOLIK ShAKLI

1.Tenglamalarining simvolik shakli

- induktiv qarshilik

- sig’im qarshilik.

3. Kirxgof tenglamalarining simvolik shakli.

4. Kompleks kuchlanish va toklarga o’tilganda, elementlar tenglamalari va Kirxgof tenglamalari o’zgarmas tok zanjiridagi shaklda yoziladi. Bunda induktivlik kompleks qarshilik, sig’im esa sig’im qarshilik bilan tasvirlanadi.

3.4. SIMVOLIK USULDA HISOBLASh

1. Simvolik usulda hisoblash kompleks kuchlanish va toklardan foydalanishga asoslangan. U uch bosqichga bo’linadi.

a) Oniy qiymatlardan kompleks kuchlanish va toklarga o’tish.

b) Kerakli kompleks kuchlanish va toklarni hisoblash.

v) Kompleks kuchlanish va toklardan ularning oniy qiymatlariga o’tish.

2. Birinchi bosqich — u  U ga, i I ga o’tish

3. Ikkinchi bosqich ni hisoblash.

O’zgarmas tok ~ Garmonik tok

4. .Uchinchi bosqich ga o’tish

5. Misol

3.5. ENG ODDIY GARMONIK TOK ZANJIRLARI

1. Elektr zanjiri bo’lagining kompleks qarshiligi

2. Zanjir bo’laklarining ketma-ket ulanishi

3. Zanjir bo’lagining kompleks o’tkazuvchanligi

4. Zanjir bo’laklarining parallel ulanishi

3.6. KOMPLEKS QARShILIK VA O’TKAZUVChANLIK

1. Kompleks qarshilik

R - aktiv qarshilik (haqiqiy qismi),

x - reaktiv qarshilik (mavhum qismi),

Z — to’la qarshilik (modul),

 — kuchlanish va tok orasidagi fazalar siljishi (argument).

2. Qarshiliklar uchburchagi

3. Kompleks o’tkazuvchanlik

G - aktiv o’tkazuvchanlik ( ning haqiqiy qismi),

V - reaktiv o’tkazuvchanlik ( ning mavhum qismi),

Y - to’la o’tkazuvchanlik ( ning moduli),

 - kuchlanish va tok orasidagi fazalar siljishi (teskari ishorali argument).

4. O’tkazuvchanliklar uchburchagi

5. dan ga o’tish (  )

3.7. ZANJIR BO’LAGIDAGI ONIY VA AKTIV QUVVATLAR

1. Oniy quvvat – kuchlanish va tok oniy qiymatlarining ko’paytmasiga teng.

2. Aktiv quvvat – oniy quvvatning davr ichidagi o’rtacha qiymati (o’zgarmas tashkil etuvchisi)

3. R qarshilikdan iborat bo’lakda.

cos j = 1

P = U × I (1 – cos 2w₁t)

= U × I

Sarf bo’layotgan quvvat doimo musbat va ikkilangan chastota bilan o’zgaradi. Uning davr ichidagi o’rtacha qiymati aktiv quvvatga teng.

4. Induktivlikdan iborat bo’lakda.

cos j = 0

P = - U × I sin 2w₁t

P = 0

5. Sig’imdan iborat bo’lakda.

cos j = 0

P = U × T sin 2w₁t

P = 0

Demak, induktivlik va sig’imda oniy qiymat ishorasini doimo o’zgartirib turadi. Ular bir gal energiyani yig’sa, ikkinchi gal energiyani tashqi zanjirga beradi, lekin L va S o’zaro qarama-qarshi faoliyat bilan ishlaydi.

3.8. ZANJIR BO’LAGIDAGI KOMPLEKS QUVVAT

1. Kompleks quvvat va reaktiv quvvat

a) Kompleks kuchlanishning kompleks qo’shma tokka ko’paytmasi kompleks quvvat deyiladi.

b) Kompleks quvvatning moduli to’la quvvat deyiladi.

v) Mavhum son j ishtirokisiz kompleks sonning mavhum qismi reaktiv quvvat deyiladi.

2. Quvvatlar uchburchagi va qarshiliklar uchburchagi

3. Quvvatlar muvozanati teoremasi

Barcha elementlar Passiv elementlar Aktiv elementlar

Teorema:

teng.

b) Passiv elementlarda sarf bo’layotgan kompleks quvvat yig’indisi zanjirdagi manbalar ishlab berayotgan kompleks quvvvatlar yig’indisi teng.

4. Natija:

b) Passiv elementlarda sarf bo’layotgan aktiv (reaktiv) quvvvatlar yig’indisi zanjirdagi manbalar ishlab berayotgan aktiv (reaktiv) quvvvatlar yig’indisiga teng.

3.9. MANBADAN YuKKA AKTIV QUVVAT MAKSIMUMINI UZATISh ShARTI

1. Manba va yukni ulash sxemasi

2. Aktiv quvvat maksimumini yukka uzatish sharti.

Manbadan - yukka maksimal aktiv quvvat uzatish uchun sharti bajarilishi kerak. Demak bunda manba va yukning reaktiv qarshiliklari

o’zaro teng va qarama-qarshi ishorali, aktiv qarshiliklari esa o’zaro teng bo’lishlari kerak.

3. U holda yukka manbadan uzatiladigan maksimal aktiv quvvat:

4. Misol

3.10. INDUKTIV BOG’LANGAN ISROFSIZ G’ALTAKLAR

1. Ikki g’altakdan biri hosil qilgan magnit oqimi ikkichisini ham kesib o’tsa, bu g’altaklar o’zaro induktiv bog’langan deyiladi.

Ikki g’altakdagi o’zinduktsiya va o’zaro- induktsiya magnit oqimlari qo’shilsa, bu g’altaklar o’zaro mos ulangan deyiladi.

Ikki g’altakdagi o’zinduktsiya va o’zaro- induktsiya magnit oqimlari bir-biridan ayrilsa, bu g’altaklar o’zaro qarama-qarshi ulangan deyiladi.

4. G’altaklar mos ulangan holda toklari bir xil yo’nalishda bo’lgan qutblar birsimli qutblar (o’ramlarning shartli boshlanish tomoni) deyiladi. Ular nuqta bilan belgilanadi.

5. Sxemada belgilanishi

6. Tenglamalari

3.11. IDEAL VA HAVO TRANSFORMATORLARI

1. Bitta umumiy po’lat o’zakka induktiv bog’langan holda bir yoki bir necha chulg’amlardan tuzilgai qurilma transformator deyiladi.

2. Nomagnit o’zakli transformator havo transformatori deyiladi.

Hap bir g’altakning tenglamasi o’zinduktsiya va o’zaroinduktsiya kuchlanishlari yig’indisi sifatida yoziladi. G’altaklar mos ulanganda M oldida "Q" ishora, qarama-qarshi ulanganda esa “” ishora yoziladi.

7. G’altaklar tenglamalarining simvolik shaklda yozilishi.

M – o’zaroinduktsiya qarshiligi Манбага ulanadigan chulg’am (chap tomondan ) birlamchi, yuk ulanadigan chulg’am (o’ng tomondan ) ikkilamchi g’altak deyiladi.

3. Ideal transformator.

Havo transformatorining chulg’amlari qarshiliklari nolga, induktivliklari cheksizga, chulg’amlar oracidagi aloqa koeffitsienti (MG'L1L2) birga intilgan chegaraviy holati ideal transformator deyiladi. Shu shartni isrofsiz magnit o’zakka ko’psonli va yo’g’on simdan o’ralgan cho’lg’amli transformator qanoatlantirishga yaqinlashadi.

4. Ideal transformator tenglamasi.

Ikkilamchi chulg’am o’ramlari sonining birlamchi chulg’am o’ramlari soniga nisbatini ifodalovchi kattalik transformatsiyalash koeffitsienti deyiladi.

Xossalari

3. 12. TRANSFORMATORLI ZANJIRLARNI HISOBLASh

1. Bitta transformatorli zanjir

Agar ikkilamchi chulg’amga ulangan ni ikkilamchi chulg’amdagi barcha qarshiliklarni n2 -ga, kuchlanishlarni esa n-ga bo’lgan holda birlamchi chulg’am zanjiriga o’tkazilsa, transformatorni hisoblash usuli o’zgarmaydi.

2. Ikki transformatorni kaskadli biriktirish.

Ikkita ideal transformatorlarni kaskadli biriktirilganda ularning transformatsiya koeffitsientlari ko’paytiriladi.

3. Ikkita transformatorni kaskadli biriktirishdan hosil bo’lgan zanjir

Ikkita transformator kaskadli birikgirilganda ularni avval bitta ekvivalent transformator bilan almashtirib, so’ngra barcha yuk qarshiliklarini birlamchi zanjirga o’tkazish kerak.

4. Misol

3.13. REAL TRANSFORMATORLAR - ALMATIRISh CXEMALARI

1. Qudratli transformator

w1, w2 - birlamchi va ikkilamchi cho’lg’amlar o’ramlari sonlari2. Impulsli (mukammal) isrofsiz transformator

Chulg’amlari orasidagi aloqa koeffitsienti kal birga teng bo’lgan transformator impul'sli (mukammal) deyiladi.

Zich o’ramli

chulg’amlar

Yoyilish induktivligi mavjudligi sababli chulg’amlar orasidagi aloqa koeffitsienti odatda birdan kichik. Buni bartaraf etish uchun:

a.  katta bo’lgan magnit o’zak tanlanadi;

b. chulg’amlar o’ramlari zich joylashtiriladi.

3. Isrofsiz havo transformatori

Yoyilish induktivligi

Magnitlanish induktivligi

3.14 MURAKKAB INDUKTIV BOG’LANGAN ZANJIRLARNI HISOBLASh

1. Kontur toklar usuli odatdagicha qo’llaniladi, lekin bunda chulg’amdagi o’zinduktsiya kuchlanishiga o’zaro induktsiya kuchlanishi (j1MI1) qo’shiladi. Kontur toklar yo’nalishi har bir chulg’amga o’zining kontur toki to’g’ri keladigan qilib olinadi.

Misol

M oldida “-” olingan, chunki bu yerda chulg’amlar qarama-qarshi ulangan.

b. Misol

M oldida “Q” olingan, chunki chulg’amlar mos ulangan

2. Induktiv aloqalarni ajratish uchun bir uchi bilan ulangan induktiv bog’langan chulg’amlarni uchta odatdagi induktivlik bilan almashtiriladi.

Eslatma: bir ismli qutblar boshqacha joylashgan holda M oldidagi ishora teskarisiga almashtiriladi.

2. Real transformator o’rniga ideal transformatorli ekvivalent sxemalardan foydalanish ko’pincha hisoblashlarni coddalashtiradi.

3.15. UChFAZALI EYuKLAR SISTEMASI.

GENERATOR BA YuKNING ULANIShLARI.

1. Uchfazali EYuK-lar sistemasi.

2. Hар бирида бир хил частотали, лекин бир-бирига нисбатаи фазаларига кo’ра 1200 ga farq qiluvchi EYuK ta'sir etuvchi bir fazali uchta elektr zanjirlari (fazalar) majmuasi uchfazali zanjir deyiladi.

3. Generator yoki yukning bitta tok o’tuvchi bo’lagi uchfazali zanjirning fazasi deyiladi. Generator va yukning

"yulduz-yulduz" turida ulanishi.

Generator na yukning

"uchburchak-uchburchak" turda ulanishi

(Simmetrik yuklanish)

6. Generator va yuk fazalaridagi kuchlanishlar va toklar fazaviy deyiladi va

, kabi belgilanadi.

7. Liniya simlari oralaridagi kuchlanishlar va ulardagi toklar liniyaviy deyiladi va , kabi belgilanadi.

8. Uchala fazalardagi yuk qarshiliklar o’zaro teng bo’lsa, yuk simmetrik deyiladi.

3.16. UChFAZALI ZANJIRNI HISOBLASh

1. Generator va yukni "yulduz-yulduz" turda ulash.

a. Nolli sim bilan

b. Nolli simsiz

2. Generator va yukni "uchburchak-uchburchak" turda ulash.

3. Simmetrik generator fazalarini ekvivalent almashtirish.

Ko’paytuvchi

4. Yuk fazalarining ulanish turi hisoblash tafsilotini belgilaydi:

a. Yuk fazalari yulduz shaklida ulangan bo’lsa, generator fazalari ham ekvivalent yulduz shaklida ulanishga keltiriladi.

b. Yuk fazalari uchburchak shaklida ulangan bo’lsa, generator fazalari ham ekvivalent uchburchak shaklida ulanishga keltiriladi.

3.17. UChFAZALI ZANJIRLARDA QUVVATLAR

1. Uchfazali zanjir iste'mol qilayotgan aktiv quvvat yuk fazalaridagi aktiv quvvatlar yig’indisiga teng:

2. Simmetrik yuklanishdagi aktiv quvvat. ёки

3. Generator va yukning o’zgarmas fazalarida:

a. Eng katta aktiv quvvat generator va yuk o’zaro “yulduz –uchburchak” turida ulangan holda olinishi mumkin.

b. Generatorning boshlang’ich "uchburchak" ulanishidan "yulduz" ko’rinishiga qayta ulanishi iste'mol qilinadigan aktiv quvvatni 3 marta kamaytiradi.

v. Simmetrik yukning boshlang’ich "uchburchak" ulanishidan “yulduz” ko’rinishiga qayta ulanishi iste'mol qilinadigan aktiv yana 3 marta kamaytiradi.

4. Simmetrik yuklangan uchfazali zanjir iste'mol qilayotgan quvvat o’zgarmas va aktiv quvvatga teng.

5. Oniy quvvatning o’zgarmaslik holati muvozanatlangan holat deyiladi. Bu holat dvigatellar va generatorlarning ishlashi uchun eng qulay holat hisoblanadi.

3.18. AYLANUVChAN MAGNIT MAYDONI. DVIGATELLAR

1. Aynaluvchan magnit maydoni.

Agar fazoda bir-biridan 1200 burchak ostida joylashgan uchta chulg’amga uchfazali tok sistemasi ulansa, 1, burchak chastota bilan aylanadigan magnit maydoni olinadi.

2. Asinxron dvigatel

Agar aylanayotgan magnit maydoniga aylanish o’qiga

ega bo’lgan qisqa tutashtirilgan chulg’am

joylashtirilsa, asinxron dvigatel hosil bo’ladi.

3. Sinxron dvigatel

Agar aylanayotgan magnig maydoniga aylanish

o’qiga ega bo’lgan doimiy magnit joylashtirilsa,

sinxron dvigatel hosil bo’ladi.

3-MAVZUGA DOIR TEST MISOLLARI

Test hammasi bo’lib 70,5 balldan iborat 42 ta vazifadan iborat. Demak bir test vazifasining o’rtacha bahosi  1,5 ball bo’lib, ular tushunish darajasiga to’g’ri keladi. Bu yerda ham oldingi testdagi kabi o’z-o’zini tekshirishda maksimal balldan 70% - ini olish lozim bo’ladi.

1. a-vazifa.

Kuchlanish oniy qiymatining grafik tarzda berilgan shaklining analitik ifodasini ko’rsating.

Javoblar:

А.

Б.

В.

Г.

Д.

(Vazifa bahosi - 1 ball)

1. b-vazifa

Tok oniy qiymatining grafik tarzda berilgan shaklining analitik ifodasini ko’rsating. Javoblar: А.

Б.

В.

Г.

Д.

(Vazifa bahosi - 2 ball)

1. v-vazifa

Nomi va shartli belgilanishi orasidagi moslikni ko’rsating.

Nomi Shartli belgilanishi

1. Amplituda n. 

2. Oniy qiymat p. (1t Q )

3. Faza q. Um

4. Boshlang’ich faza z. u

Javoblar: A. 1 - q V. 1 - z V. 1 - z G. 1 - q D. 1 - z

2 - z 2 - q 2 - q 2 - z 2 - n

3 - p 3 - n 3 - n 3 - n 3 - p

4 - n 4 - p 4 - p 4 - p 4 - q

(Vazifa bahosi — 3 ball)

1. g-vazifa

Tokning tasir etuvchi I qiymatini aniqlang.

Javoblar: A. I q 7,07 B. I q 5 V. I q 10 G. I q 3,53 D. I q 14,14

(Vazifa bahosi - 2 ball)

2. a-vazifa

Tokning oniy qiymati , A bo’lsa, kompleks tok ni toping.

Javoblar: А.

B. V.

G. D.

(Vazifa bahosi — 2 ball)

2. b-vazifa

Kompleks kuchlanish berilgan bo’lsa, uning oniy qiymatini yozing.

Javoblar:

А. B. V

G. D

(Vazifa bahosi - 2 ball)

2. v-vazifa

Vektor diagrammaga doir kompleks kuchlanishning ifodasi ni yozing.

Javoblar:

А.

Б.

В.

Г.

(Vazifa bahosi - 1 ball)

3. a-vazifa

Vektor diagramma mos bo’lgan simvolik shakldagi element tenglamasini ko’rsating.

Javoblar:А. Б.

В. Г.

Д.

(Vazifa bahosi - 1 ball)

3.b-vazifa

Kirxgof birinchi qonunini simvolik shaklda yezing.

Javoblar: А. Б. В.

Г. Д.

(Vazifa bahosi – 1 ball)

4. a-vazifa

Simvolik usulda hisoblash tartibini ko’rsating.

m. Kuchlanish va toklar kompleks tasvirlaridan oniy qiymatlariga o’tish

n. Sxemaning simvolik shaklini chizish.

r. Kuchlanish va toklarning oniy qiymatlaridan kompleks tasvirlariga o’tish.

q. Kerakli kompleks kuchlanishlar va toklarni hisoblash.

Javoblar: А. (m,q,р,n) Б. (р,n,q,m) В. (1-q, 2-z)

Г. (m,q,n,р) Д. (р,q,n,m)

(Vazifa bahosi - 3 ball)

4.b-vazifa

Zanjirning kompleks qarshiligi ni ko’rsating.

Javoblar: А. .

Б.

В.

Г.

Д.

(Vazifa bahosi - 1 ball)

5. a-vazifa

Zanjir bo’lagining kompleks qarshiligini ko’rsating.Жавоблар:

А.

Б.

В.

Г.

Д.

(Vazifa bahosi — 1,5 ball)

5. b-vazifa

Zanjir bo’lagining kompleks o’tkazuvchanligini ko’rsating.Жавоблар:

А.

Б.

В.

Г.

Д.

(Vazifa bahosi - 1,5 ball)

6. a-vazifa

Nomi bilan shartli belgilanishi orasidagi moslikni ko’rsating.

Nomi Shartli belgilanishi

1. Aktiv qarshilik m. 

2. Reaktiv qarshilik n. Z

3. To’la qarshilik p. R

4. Kuchlanish va tok orasidagi fazalar q. x

siljishi

Javoblar: A. 1-n B. 1-p B. 1-q G. 1-p D. 1-m

2-r 2-q 2-n 2-q 2-q

3-m 3-n 3-p 3-m 3-n

4-q 4-m 4-m 4-n 4-p

(Vazifa bahosi – 3 ball)

6. b-vazifa

Nomi bilan shartli belgilanishi orasidagi moslikni ko’rsating.

Nomi Shartli belgilanishi

1. Aktiv o’tkazuvchanlik m. Y

2. Reaktiv o’tkazuvchanlik n. G

3. To’la o’tkazuvchanlik p. B

4. Kuchlanish va tok orasidagi fazalar q. 

siljishi

Javoblar: A. 1-n B. 1-p B. 1-m G. 1-n D. 1-p

2-r 2-m 2-p 2-p 2-q

3-m 3-n 3-n 3-q 3-m

4-q 4-q 4-q 4-m 4-n

(Vazifa bahosi – 3 ball)

6. v-vazifa

Elementlarning ketma-ket ulanishidan parallel ulanishga va aksincha, o’tishda elementlar va ularning ifodalari orasidagi moslikni ko’rsating.

Elementlar Ularni ifodalovchi ifodalar

Javoblar: A. 1-m B. 1-n B. 1-q G. 1-q D. 1-m

2-n 2-p 2-q 2-p 2-n

3-p 3-q 3-m 3-m 3-q

4-q 4-m 4-n 4-n 4-p

(Vazifa bahosi – 3 ball)

6. g-vazifa

Reaktiv qarshilik ifodasini ko’rsating.

Javoblar: А. Б. В. Z × cos j

Г. Z × sin j Д. Y × cos j

(Vazifa bahosi – 1 ball)

7. a-vazifa

Zanjirning R qarshilikdan iborat bo’lgan bo’lagidagi akgiv oniy qiymat ifodasini yozing.

Javoblar: А. p = u × I Б. p = U × I (1+ cos 2w₁t)

В. p = U × I sin 2w₁t Г. p = -U × I sin 2w₁t

(Vazifa bahosi - 2 ball)

7. b-vazifa

Zanjirning L induktivlikdan oniy quvvat ifodasini yozing.

Javoblar: А. p = u × I Б. p = U × I (1+ cos 2w₁t)

В. p = U × I sin 2w₁t Г. p = -U × I sin 2w₁t

(Vazifa bahosi - 2 ball)

7. v-vazifa

Zanjir bo’lagi bilan undagi oniy aktiv quvvat grafigi orasidagi moslikni ko’rsating. Zanjir bo’lagi

1. R qarshilikdan iborat

2. L induktivlikdan iborat

3. S sig’imdan iborat

Javoblar:

A. B. B. G. D.

1-m 1-n 1-p 1-m 1-p

2-n 2-p 2-m 2-p 2-n

3-p 3-m 3-n 3-n 3-m

(Vazifa bahosi - 2 ball)

7. g-vazifa

Tok, kuchlanish va quvvatning vaqt ichida o’zgarish chiziqlariga qarab yuk turini aniqlang.Жавоблар:

А. Тоза индуктив

B. Тоза актив

Б. Тоза сиg’им

Г. Актив-индуктив

Д. Актив-сиg’им

(Vazifa bahosi - 1,5 ball)

8. a-vazifa

Kompleks quvvat ifodasini ko’rsating.

Javoblar:A Б. В.

Г. Д.

(Vazifa bahosi - 1 ball)

8. b-vazifa

Aktiv quvvatlar muvozanati tenglamasini keltiring.

Javoblar:

А.

Б.

В.

Г.

Д.

(Vazifa bahosi — 1,5 ball)

9. a-vazifa

Maksimal aktiv quvvat sharti bajariladigan yuk qarshiligi ni ko’rsating.

Javoblar

А. Б.

В. Г.

Д.

(Vazifa bahosi – 1 ball)

10. a-vazifa

Induktiv bog’langan g’altaklarning ulanish turiga mos tenglamani ko’rsating.

Javoblar:

А.

Б.

В.

Г.

Д.

(Vazifa bahosi —1,5 ball)

10. b-vazifa

Induktiv bog’langan g’altaklarning tenglamasini ko’rsating.

Javoblar:

А.

Б.

В.

Г.

Д.

(Vazifa bahosi —1,5 ball)

11. a-vazifa

Havo transformatori tenglamasini ko’rsating. Javoblar:

А.

Б.

В.

Г.

Д.

(Vazifa bahosi 1,5 ball)

11. b-vazifa

Ideal

transformator sxemasini ko’rsating.

Javoblar: A, B, V, G (Vazifa bahosi – 1 ball)

11. v-vazifa

Havo transformatori ideal bo’ladigan uchta shartni ko’rsating.

1. Chulg’amlar qarshiliklari nolga intiladi.

2. Chulg’amlar qarshiliklari cheksizga intiladi.

3. Induktivliklar nolga intiladi.

4. Induktivliklar cheksizga intiladi.

5. Chulg’amlar orasidagi aloqa koeffitsienti (MG'L1L2) nolga intiladi.

6. Chulg’amlar orasidagi aloqa koeffitsienti (MG'L1L2) birga intiladi.

Javoblar: A. (1, 4, 6) B. (2, 4, 5) V. (1, 3, 5) G. (2, 4, 6) D. (1, 3, 6)

(Vazifa bahosi — 3 ball)

12. a-vazifa

Transformatorli zanjirning almashtirish sxemasida kuchlanish ifodasini ko’rsating.

Javoblar: А. ва Б. ва В. ва

Г. ва Д. ва

(Vazifa bahosi- 2 ball)

12. b- vazifa

Transformatorli zanjir almashtirish sxemasida yuk qarshiligidagi kuchlanish ifodasini ko’rsating.

(Vazifa bahosi — 2 ball)

13.a-vazifa

Impulsli mukammal transformatorning almashtirish sxemasini ko’rsating.

Javoblar: A, B, V, G, D

(Vazifa bahosi - 1,5 ball)

14. a-vazifa

Zanjirning kirish qarshiligini aniqlang.

Javoblar

А.

Б.

В.

Г.

Д.

(Vazifa bahosi - 1,5 ball)

14. b-vazifa

I33 tokli kontur uchun kontur toklar usuli bilan tenglama tuzing.

Javoblar

А.

Б.

В.

Г.

Д.

(Vazifa bahosi — 1,5 ball)

14. в-vazifa

15. в-vazifa

Uchfazali sistema uchun oniy qiymatlar ifodalarini yozing.

Javoblar: . Б.

В. Г.

Д.

(Vazifa bahosi — 2 ball)

15. b-vazifa

Uchfazali zanjir sxemalari bilan fazaviy hamda liniyaviy

kuchlanishlar va toklar orasidagi

moslikni ko’rsating.

Javoblar: A. (1-m-n) B.(1-r-n) V.(1-r-q) g.(1-m-q)

(2-p-q) (2-m-q) (2-m-n) (2-r -n)

(Vazifa bahosi — 2 ball)

15. v-vazifa

Fazaviy hamda liniyaviy kuchlanishlar va toklar orasidagi munosabatni ko’rsating.

Javoblar:

А.

Б.

В.

Г.

Д.

(Vazifa bahosi- 1 ball)

16.a-vazifa

A va V fazalardagi

toklarni aniqlang.

Berilgan:

Javoblar: А.

Б.

В.

Г.

Д.

(Vazifa bahosi – 2 ball)

16. b-vazifa

berilgan bo’lsa, AV va VS fazalardagi toklarni aniqlang.

Javoblar:

А.

Б.

В.

Г.

(Vazifa bahosi — 2 ball)

17. a -vazifa

Butun uchfazali simmetrik yuk iste'mol qilayotgan aktiv quvvat ifodasini ko’rsating.

Javoblar: А.

Б.

В.

Г.

Д.

(Vazifa bahosi – 1 ball)

18. a-vazifa

Fazoda bir-biriga nisbatan 1200 burchak ostida joylashgan uchta chulg’amga uchfazali toklar sistemasi ta'sir etadi. Natijaviy magnit induktsiyasi amplitudasi ( ) ning kattaligi va yo’nalishini ko’rsating. (Magnit oqimlari vektorlari soat miliga teskari yo’nalishda aylanadi deb hisoblaymiz).

Javoblar:

А. Б.

В. Г.

Д.

(Vazifa bahosi - 1 ball)

4. ChASTOTAVIY TANLOVChI ChIZIQLI ELEKTR ZANJIRLARI

Bu mavzuda RL va RC elementlar asosida tuzilgan oddiy filtrlar, rezonans zanjirlari, shu jumladan, davriy nosinusoidal tok zanjirlarini hisoblash masalalari ko’rib chiqilgan.

4-mavzuning mazmuni

4.1. Kompleks uzatish funktsiyasi.

4.2. Oddiy RL filtrlarining chastotaviy xarakteristikalari.

4.3. Oddiy RC filtrlarining chastotaviy xarakteristikalari.

4.4. Fure qatorining uch ko’rinishi.

4.5. Davriy nosinusoidal toklarning parametrlari.

4.6. Davriy nosinusoidal tok zanjirida aktiv quvvat.

4.7. Keng tarqalgan signallar spektrlari.

4.8. Davriy nosinusoidal tok zanjirini hisoblash.

4.9. Chiziqli elektr zanjirlarida rezonans hodisasi.

4.10. Ketma-ket tebranish konturi.

4.11. Ketma-ket konturning chastotaviy xarakteristikalari.

4.12. Manba va yuk qarshiligining ketma-ket konturga ta'siri.

4.13. Parallel tebranish konturi.

4.14. Parallel tebranish konturining chastotaviy xarakteristikalari.

4.15. Manba va yuk qarshiligining parallel konturga tasiri.

4.16. Bog’langan tebranish konturlari.

4.17. Bog’langan tebranish konturlarining chastotaviy xarakteristikalari.

4-MAVZU BO’YIChA TAYaNCh KONSPEKTLAR

4.1. KOMPLEKS UZATISh FUNKSIYaSI

1. Vaqt bo’yicha o’zgaruvchi kuchlanish va toklar axborot tashuvchilar hisoblanadi. Ularni signallar deb atash qabul qilingan.

2. Signallarni uzatish ichki manbasi bo’lmagan, bittasi kirish, ikkinchisi chiqish deb ataluvchi bir juft uchlarga ega bo’lgan ChEZ larda amalga oshadi.

3. Manbalar yordamida zanjir kirishiga beriladigan tok yoki kuchlanish ta'sir deb ataladi. Zanjir chiqishidagi (yuk qarshiligidagi) tok yoki kuchlanish ta'sirga javob deb ataladi.

4. Chastota funktsiyasida kompleks ta'sirga javobning kompleks ta'sirga nisbati kompleks uzatish funktsiyasi deb ataladi.

F₂ (jw)— Chastota funktsiyasida kompleks ta'sirga javob.

F₁ (jw)— Chastota funktsiyasida kompleks ta'sir.

5. Tok bo’yicha kompleks uzatish funktsiyasi NI(j), kuchlanish bo’yicha kompleks uzatish funktsiyasi NU(j), o’tkazuvchanlik bo’yicha kompleks uzatish funktsiyasi Y21(j) va qarshilik bo’yicha kompleks uzatish funktsiyasi Z21(j) ni ko’rib chiqish mumkin:

6. Bitta chastota uchun kompleks uzatish funktsiyasining qiymati N(j1) kompleks uzatish koeffitsienti deb ataladi.

4.2. ODDIY RL-FILTRLARINING ChASTOTAVIY XARATERISTIKALARI

1. Kompleks uzatish funktsiyasi moduli N() ning chastotaviy bog’lanishi amplituda-chastotaviy xarakteristikasi (AChX), kompleks uzatish funktsiyasi argumenti () ning chastotaviy bog’lanishi faza- chastotaviy xarakteristikasi (FChX) deb ataladi.

2. AChX chastota funktsiyasida ta'sirga javobning ta'sirga nisbati orqali aniqlanadi.

3. FChX funktsiya chastotasida ta'sirga javob va ta'sir apgymentlari (boshlang’ich fazalari) farqi bilani aniqlanadi.

4. Kuchlanish taqsimlovchisi

5. Past chastotalarni o’tkazuvchi RL-zanjir.

6.Yuqori chastotalarni o’tkazuvchi RL-zanjir.

4.3. ODDIY RC-FILTRLARINING ChASTOTAVIY XAPAKTERISTIKALARI

1. Past chastotalarni o’tkazuvchi RC-zanjir

2.Yuqori chastotaviy o’tkazuvchi RS-zanjir

3. Oddiy RL va RC zanjirlar past yoki yuqori chastotali tebranishlarni kichik kuchsizlanish bilan o’tkazishlari mumkin,

4. Past chastotali filtr past chastotali tebranishlarni kuchsizlanishsiz o’tkazadi va yuqori chastotali tebranishlarni ushlab qoladi (o’tkazmaydi).

5.Yuqori chastotali filtr yuqori chastotali tebranishlarni kuchsizlanishsiz o’tkazadi va past chastotali tebranishlarni ushlab qoladi (o’tkazmaydi).

6. Filtrning kesim chastotasi k deb, AChX ordinatasi o’zining maksimal qiymatiga nisbatan marta kichik qiymatlarni qabul qiladigan chastotaga aytiladi, RI.-zanjir uchun RC-zanjir uchun

4.4. FURE QATORNING UCh KO’RINIShI

1. Dirixle shartlarini kanoatlantiruvchi (bir davr oralig’ida cheklangan miqdorda ekstremumlar va cheklangan miqdorda birinchi tur uzilishlarga ega) istalgan davriy vaqt funktsiyasi o’zining Fure qatoriga ega.

2. Fure qatorining uch ko’rinishi

a. Ko’rsatkichli:

b. Kompleks:

v. Standart:

Fure qatorini uch ko’rinishda ifodalash mumkin:

a. kompleks ko’rinishidan nazariy masalalarda foydalaniladi;

b. asosan, ma'lumotnomalarda beriladigan ma'lumotlar ko’rinishida;

v. standart ko’rinishidan amaliy hisoblarda foydalaniladi;

3. k-raqamli garmonika (k-garmonika).

Ck – amplituda,

fk - boshlang’ich faza,

k- garmonika raqami (k= 0,1,2 ...),

- garmonikaning burchak chastotasi.

4. Foydalanishga misol

4.5. DAVRIY NOSINUSOIDAL KUChLANIShLARNING PARAMETRLARI

1. Davriy nosinusoidal kuchlanish (yozilishining ko’rinishi).

2. Amplitudaviy spektr

Amplitudaviy spektr deb alohida garmonikalar amplitudalarining yig’indisiga aytiladi. Uni chastotaviy o’qning 0, w₁, 2w₂, 3w₃,…

nuqtalariga qo’yilgan, uzunliklari U₀, U_1m, U_2m, U_3m,… bo’lgan qismlar to’plami ko’rinishida tasvirlash mumkin.

Fazaviy spektr deb alohida garmonikalar fazalarining yig’indisiga aytiladi. Uning ishorasini hisobga olgan holda chastotaviy 1, 22, 33,…nuqtalariga qo’yilgan, uzunliklari 1m, 2m, 3m,… bo’lgan chiziqlar yig’indisi ko’rinishida tasvirlash mumkin.

Funktsiyaning maksimal qiymati Umax grafikning abstsissa o’qidan eng uzoqda joylashgan nuqtasiga teng.

Kuchlanishning ta'sir (o’rtacha kvadratik) qiymati o’zgarmas kuchlanish U ning shunday qiymati bilan aniqlanadiki, bu kuchlanish qarshilikka qo’yilganda xuddi shuncha issiqlik ajralishiga olib keladi.

Garmonikalar koeffitsienti yuqori garmonikalar amplitudalarining o’rtacha kvadratik qiymatining birinchi garmonika amplitudasiga nisbati

орqали аниqланади.

4.6. DAVRIY NOSINUSOIDAL TOK ZANJIRIDA AKTIV QUVVAT

1. Zanjir qismi

2.Zanjir qismida ajraluvchi aktiv quvvat.

, bu yerda

Davriy nosinusoinal kuchlanishli zanjir qismida ajraluvchi aktiv quvvat, alohida garmonikalarda ajraluvchi aktiv quvvatlarning yig’indisiga teng.

3. Kuchlanishniag ta'sir qiymati.

Davriy nosinusoinal kuchlanish ta'sir qiymatining kvadrati alohida garmonikalar kuchlanishlari ta'sir qiymatlari kvadratlarining yig’indisiga teng.

4. Foydalanishga misol:

4.7. КЕНГ TAPQАЛГАН СИГНАЛЛАР СПЕКТЛАРИ

1. Гармоник сигнал

Гармоник сигналнинг спектри битта чизиq билан кo’рсатилган ногармоник даврий сигнал спектри - чизиqлар тo’плами билан кo’рсатилган.

2. Тo’g’ри бурчакли импульсларнинг даврий кетма-кетлиги.

Импульс узунлиги qанча кичик бo’лса, унинг спектри кенгрок бo’лади. Гармоникалар сони ортиб борган сайин амплитудаси нолга интилиб боради.

3. Дельта-функция

Узунлиги нолга интилганда, бирлик юзали тo’g’ри бурчакли импульс интилувчи чегара дельта-функция деб аталади.

4. Дельта-функциянинг даврий кетма-кетлиги

4.8. ДАВРИЙ НОСИНУСИОДАЛ ТОК ЗАНЖИРИНИ HИСОБЛАШ

1. Hисоб масаласининг qo’йилиши

Таъсир Таъсирга жавоб

Занжирларнинг комплекс узатиш функцияси ва таъсир берилган. Таъсирга жавобни топиш талаб qилинади.

Манбалар йo’q

2. Таъсирга жавобни hисоблаш уч босqичда амалга оширилади:

а. Гармоник тахлил ёки таъсир параметрларини Фурье qаторига ёйиш.

Бу hолда назарий жиhатдан чексиз hисобланган Фурье qатори, аввалги тo’рт-беш гармоника билан чегараланади (n £ 4).

б. Таъсир жавобини hар бир гармоника учун алоhида hисоблаш.

ёки

в. Гармоник синтез ёки таъсирга жавоб гармоникаларини hисоблаш натижаларининг йиg’индиси:

3. Фойдаланишга мисол

4.9. ChIZIQLI ELEKTR ZANJIRLARIDA REZONANS HODISASI

R, L, va S elementlardan iborat ikkiqutbli zanjirda tok bilan kuchlanish faza jihatidan mos tushadigan holat rezonans deb ataladi.

2. Rezonans hosil bo’lishi mumkin bo’lgan zanjirlar rezonansiy zanjirlar yoki tebranish konturlari deb ataladi.

3. Rezonans ye(t) ta'sir tebranishlari chastotasini o’zgartirish bilan, yoki zanjirning reaktiv elementlari (L, S) parametrlarini o’zgartirish yo’li bilan amalga oshiriladi.

Induktiv xarakter (x > 0) va sig’im xarakterga (x < 0) ega bo’lgan ikkita qismning ketma-ket ulanishidan tashkil topgan zanjirdagi rezonans kuchlanishlar rezonansi deb ataladi. Kuchlanishlar rezonansida to’la qarshilik Z ning kattaligi minimum orqali o’tadi.

Induktiv xarakter (b > 0) va sig’im xarakter (b < 0) ga ega bo’lgan qismlarning parallel ulanishidan tashkil topgan zanjirdagi rezonans toklar rezonansi deb ataladi. Toklar rezonansida to’la o’tkazuvchanlik Y ning kattaligi minimumdan o’tadi.

4.10. KETMA-KET TEBRANISh KONTURI

Ketma-ket ulangan R, L va S elementlardan tuzilgan zanjir qismiga ketma-ket tebranish konturi deyiladi.

Кетма-кет уланган R, L ва С элементлардан тузилган занжир qисмига кетма-кет тебраниш контури дейилади.

2. Konturning ikkilamchi parametrlari;

a. Rezonans chastotasi:

b. Rezonans qarshiligi:

v. to’lqin qarshiligi:

g. Asilligi:

3. Rezonans vaqtida kuchlanishlar orasidagi munosabat.

Reaktiv elementlarda rezonans paytidagi kuchlanishlar zanjir kirishiga qo’yilgan kuchlanishdan Q marta ko’p. Yuqori asillikli kontur (Q  50 Q 400) kuchlanishni kuchaytirishi mumkin.

4. Rezonans vaqtida energiyalar orasidagi munosabat. а.

Reaktiv elementlar L va S shunday tarzda energiya almashinadiki, buning natijasida zahiraga yig’ilgan energiyaning umumiy yig’indisi o’zgarmas qoladi. б.

Manbadan keladigan kompleks quvvat R qarshilikda sarflanadi.

4.11. KETMA-KET TEBRANISh KONTURINING ChASTOTAVIY XARAKTERISTIKALARI

1. Qarshilikning chastotaviy bog’lanishi:

Chastotaning rezonans qiymatidan og’ish darajasi buzilganligi bilan baholanadi:

a. Absolyut buzilganlik:

b. Nisbiy buzilganlik:

v. Umumlashgan buzilganlik:

3. Konturning chastotaviy xarakteristikalari:

Me'yorlashgan qarshilik modulining chastotaviy bog’lanishi konturning AChX si deb ataladi. Qarshilik argumentining chastotaviy bog’lanishi konturning FChX si deb ataladi.

3. Ketma-ket tebranish konturining o’tkazish oralig’i deb shunday chastotaviy oraliqka aytiladiki, bu oraliqda konturdagi tok o’zining rezonans qiymatidan martadan ko’p камаймайди.

, kaerda

4. O’tkazish oralig’ining ta'rifi.

a. grafik b. analitik

4.12. MANBA VA YuK QARShILIKLARINING KETMA-KET KONTURGA TA'SIRI

__________________________________________________________________

1. Konturning tanlash xususiyati deganda, uning ko’p turli xil chastotali tebranishlar orasidan bir xil chastotali tebranishlarni ajratib olishi tushuniladi.

2. Asillik qancha katta bo’lsa, konturning tanlashi shuncha yuqori bo’ladi.

3. Manba qarshiligining tanlashga ta'siri.

Yangi cxema — manba real holatga keldi.

w, R –o’zgarmaydi

Z = R + R – ortdi

- kamaydi

Yuqori tanlash xususiyatiga erishish uchun tanlovchi konturni kichik ichki qarshilikli (Rg «R) manbaga ulash kerak.

4. Yuk qarshiligining tanlashga ta'siri.

Yangi sxema — yuk o’tkazuvchanligi paydo bo’ldi.

w, R –o’zgarmadi, ,- ortdi,

- kamaydi.

Yuqori tanlash xususiyatiga erishish uchun tebranish konturini

kichik o’tkazuvchanlikli yukka ulash kerak.

4.13. PARALEL TEBRANISh KONTURI

1. Bittasi induktivlikdan, ikkinchisi sig’imdan iborat o’zaro parallel ulangan ikki qismdan tuzilgan zanjir parallel tebranish konturi deyiladi

2. Rezonans yaqinida yuqori asilliklar (kam yo’qotishli) parallel kontur ideal paralael konturga ekvivalent.

Radiotexnik Ideal

3. Parallel konturning ikkilamchi parametrlari.

a. Rezonans chastotasi:

b. Pezonans qarshiligi:

v. to’lqin qarshiligi:

g. Asilligi:

Parallel tebranish konturi ketma-ket tebranish konturi ega bo’lgan ikkilamchi parametrlarga ega, undan farqi rezonans qarshiligining ortishidir. (R , L, S ning xuddi o’sha qiymatlarida Q2 marta ortadi).

4. Rezonans vaqtida toklar orasidagi munosabat

Rezonans vaqtida reaktiv elementlar (L va S) dagi tok kirishdagi tokdan Q marta katta. Yuqori asillikli (Q  40 Q 400) kontur tokni kuchaytirishi mumkin.

4.14. PARALEL TEBRANISh KONTURINING

ChASTOTAVIY XARAKTERISTIKALARI

1. Qarshilikning chastotaviy bog’lanishi:

Avvalgiday umumlashgan buzilganlik:

2. Me'yorlash deb qurilayotgan kattalikning etalon qiymatiga nisbatiga aytiladi. ZG'Zo - konturning me'yorlashgan qarshiligi.

3. Konturning chastotaviy xarakteristikalari:

a. AChX: b. FChX:

Me'yorlashgan qarshilik modulining chastotaviy bog’lanishi konturning AChX si deb ataladi. Qarshilik argumentining chastotaviy bog’lanishi konturning FChX si deb ataladi.

4. Parallel tebranish konturining o’tkazish oralig’i deb, shunday chastototaviy oraliqka aytiladiki, bu oraliqda konturning kuchlanishi rezonans qiymatiga nisbatan мартадаи кo’п камаймайди.

bunda:

5. O’tkazish oralig’ining ta'rifi.

a. Grafik b. Analitik

4.15. MANBA VA YuK qarShILIGINING PARALLEL KONTURGA TA'SIRI

1. Konturning tanlovchanligi uning asilligi orqali aniqlanadi. Nazariy jihatdan cheksiz katta asillikli kontur faqat bitta o chastotali tebranishlarni tanlaydi (o’tkazadi).

Parallel konturning aslligini rezonans va to’lqin qarshiliklarining nisbati orqali aniqlash mumkin.

Induktivlik va sig’imning o’zgarmas qiymatlarida (Rs q const) asillik rezonans qarshilik kattaligiga proportsionaldir.

3. Manba va yuk o’tkazuvchanliklarning ulanish sxemasi.

Manba

4. Yuqori tanlashga erishish uchun paralel tebranish konturini kichik o’tkazuvchanlikli [(Gyu Q Gg ) < Go] manba va yukka ulash kerak, ya'ni ular konturning rezonans o’takzuchanligidan kichik bo’lishi kerak.

4. 16. BOG’LANGAN TEBRANISh KONTURLARI

1. Ideal oraliqli filtr va real oraliqli filtr.

a. Ideal filtr b. Birlamchi kontur v. Bog’langan konturlar

Aloqa texnikasida kanallarning chastotaviy bo’linishida oraliqli filtrlar qo’llanadi. Ideal oraliqli filtrga birinchi yaqinlashuvchi

bo’lib birlamchi kontur, ikkinchi bo’lib bog’langan konturlar xizmat qiladi.

2. Agar ikki kontur o’zaro induktiv bog’langan bo’lsa yoki ular umumiy elementga (L yoki S) ega bo’lishsa, bu konturlar o’zaro bog’langan deyiladi.

a. Avtotransformatorli bog’lanish b. Ichki sig’imli bog’lanish

3. Bog’langan konturlarning ekvivalentligi

Real transformatorni ideali bilan almashtirish va larni birlamchi zanjirga ko’chirish natijasida hosil bo’lgan sxema.

Barcha bog’langan konturlar oddiy kuchlanish bo’luvchisiga ekvivalent bo’lib, buylama yelkasida ketma-ket kontur, ko’ndalangida esa — parallel kontur joylashgan.

4.17. BOG’LANGAN KONTURLARNING ChASTOTAVIY XAPAKTERISTIKALARI

1. Konturlar orasidagi aloqa koeffitsienti Ka .

Bir turdagi konturning elementlari bir-biriga proportsionaldir.

Aloqa koeffitsientinnng kvadrati bu proportsionallikni aniqlaydi.

2. Rezonans grafigining tenglamasi.

Ka - aloqa koeffitsienti

Q - konturning aslligi

 - umumlashgan buzilganlik

3. Bog’langan konturlarning rezonans grafiklari.

a. Kuchsiz bog’lanish b. Kritik bog’lanish v. Kuchli bog’lanish

Me'yorlashgan chiqish kuchlanishi modulining chastotaviy bog’lanishi

rezonans grafigi deb ataladi. Rezonans grafigining ko’rinishi Ka Q aloqa omiliga bog’liq:

4. Aloqa omilini o’zgartirish yo’li bilan konturning o’tkazish oralig’ini minimaldan (kuchsiz bog’lanish) maksimalgacha yo’l qo’yilguncha (kuchli bog’lanish) o’zgartirish mumkin.

4- MAVZU BO’YIChA TEST NAMUNALARI

Testga umumiy bahosi 75 ball bo’lgan 17 ta topshiriq kiritilgan. Bitta yechimning o’rtacha bahosi 3,83 ball. Shunday qilib, test foydalanish darajasiga yo’naltirilgan. Ballarning umumiy bahosining kam deganda 70% dan ortig’ini yig’ish tavsiya etiladi.

__________________________________________________________________

1 . a-vazifa

Kompleks uzatish o’tkazuvchanligini ko’rsating.

Javoblar:

А. Б. В. Г. Д.

(Vazifa bahosi — 1 ball)

__________________________________________________________________

1. b- vazifa:

Kuchlanish bo’yicha kompleks uzatish funktsiyasini Nu (j) ni toping.

Javoblar: А. Б.

Б. Г.

Д.

(Vazifa bahosi - 2 ball)

1. v - vazifa

Hu (j) kuchlanish bo’yicha kompleks uzatish funktsiyasi va sxemalar o’rtasida moslik o’rnating.

Sxemalar Kompleks uzatish funktsiyalari m.

Javoblar:

А. 1-n, 2-m, 3-p, 4-q, 5-z

Б. 1-m, 2-n, 3-p, 4-z, 5-q

В. 1-n, 2-m, 3-p, 4-z, 5-q

Г. 1-m, 2-n, 3-p, 4-q, 5-z

Д. 1-p, 2-m, 3-n, 4-q, 5-z

(Vazifa bahosi – 4 ball)

2. a-vazifa

Belgilashlar va nomlar o’rtasida moslik o’rnating.

Nomlar Belgilashlar

1.Kompleks ta'sir m. N(j)

2.Kompleks ta'sirga javob n. F2(j)

3.Kompleks uzatish funktsiyasi r. N()

4.Amplituda-chastotaviy xarakteristika (AChX) q. F1(j)

5.Faza-chastotaviy xarakteristika (FChX) z.. ()

Javoblar: A. 1-q, 2-m, 3-r, 4-n, 5-z

B. 1-n, 2-q, 3-m, 4-r, 5-z

V. 1-q, 2-z, 3-m, 4-r, 5-n

G. 1-q, 2-n, 3-m, 4-r, 5-z

D. 1-n, 2-q, 3-r, 4-m, 5-z (Vazifa bahosi — 3 ball)

2. b-vazifa

Amplituda-chastotaviy xarakteristika qaysi sxema uchun chizilganini ko’rsating.

Sxemalar AChX [H()] Javoblar: A, B, V, G, D.

(Vazifa bahosi — 1,5 ball)

2. v-vazifa

Zanjirning amplituda-chastotaviy xarakteristikasi N() ni ko’rsating.

Sxemalar AChX

Javoblar:A, B, V, G, D.

(Vazifa bahosi — 1,5 ball)

2. g-vazifa

Zanjirning faza-chastotaviy xarakteristika () ni ko’rsating.

Sxema FChX

(Вазифа баhоси – 2 балл)

3. а-вазифа

Zanjirning amplituda-chastotaviy xarakteristikasi N() ni ko’rsating.

Sxema AChX

3. b-vazifa

Zanjirning faza-chastotaviy xarakteristikasi Q() ni ko’rsating.

(Vazifa bahosi – 2 ball)

3. v-vazifa

Berilgan sxema uchun AChX va FChX larni ko’rsating.

Sxema AChX FChX

Javoblar: A. [1 va n] B. [1 va p] V. [1 va m] G. [2 va p] D. [2 va n]

(Vazifa bahosi — 2 ball)

3. g-vazifa

Berilgan sxema uchun AChX va FChX larni ko’rsating.

Sxema AChX FChX

Javoblar: A. [1 va p] B. [1 va n] V. [1 va m] G. [2 va p] D. [2 va n]

(Vazifa bahosi- 2 ball)

4. a-vazifa koeffitsientni hisoblash formulasini ko’rsating (Fure qatori uchun).

А. Б.

В. Г.

Д. Javoblar: A, B, V, G, D

(Vazifa bahosi – 1 ball)

4. b-vazifa amplitudaning k-garmonikasini hisoblash formulasini ko’rsating.

А. Б.

В. Г.

Д. Javoblar: A, B, V, G, D

(Vazifa bahosi — 1 ball)

4. v-vazifa

Berilgan ma'lumotnomadagi ko’rinishi bo’yicha Fure qatorining standart ko’rinishini ko’rsating. f(t) = 7 + 8 cos w₁t + 6 sin w₁t.

Javoblar:

А. Б.

В. Г.

Д.

(Vazifa bahosi — 3 ball)

4. g-vazifa

Grafiklar va ularning matematik simmetriya shartlari o’rtasida moslik o’rnating.

Ma'lum simmetrik Matematik

ko’rinishli grafiklar simmetriya shartlari

m. f(t) = - f(-t)

n. f(t) = f(-t)

Р. f(t) = - f(t + )

Javoblar:

А. (1-n, 2-m, 3-р)

Б. (1-m, 2-р, 3-n)

В. (1-р, 2-n, 3-m)

Г. (1-n, 2-р, 3-m)

Д. (1-m, 2-n, 3-p)

(Vazifa bahosi — 3 ball)

5. a-vazifa

Amplitudaviy va fazaviy spektrlarga mos keladigan Fure qatorining formulasini ko’rsating.

Amplitudaviy spektr Fazaviy spektr,

Javoblar: А.

Б.

В.

Г.

Д.

(Vazifa bahosi — 2 ball)

6. a-vazifa

Davriy nosinusoidal E.Yu.K.ning ta'sir qiymatini aniqlang

Javoblar: А. E = 25 Б. В. E = 15

Г. Д.

(Vazifa bahosi — 2 ball)

6. b-vazifa

Agar bo’lsa, zanjir qismida ajraluvchi aktiv quvvatning qiymatini aniqlang.

Javoblar: А. Р= 100 Б. Р= 100

В. Р=200 Г. Р=200

Д. Р=

(Vazifa bahosi — 2 ball)

6. v-vazifa

Agar bo’lsa, zanjir qismida ajraluvchi aktiv quvvatning qiymatini aniqlang.

Javoblar:

А. Р = 200 Вт Б. Р= 100 Вт

В. Р= Вт Г. Р=100 Вт

Д. Р= 200Вт

(Vazifa bahosi — 2,5 ball)

7. a-vazifa funktsiyaning amplitudaviy va fazoviy spektrini ko’rsating.

Javoblar: A, B, V, G, D. (Vazifa bahosi — 3 ball)

7. b-vazifa

Delta-funktsiya davriy ketma-ketligining spektrini ko’rsating.

(Vazifa bahosi — 1 ball)

8. a-vazifa

Agar R = 10 Ом, u₁ = 10 + 10 cos w₁t + 5 cos2w₁t bo’lsa, zanjirdagi i tokning ifodasini aniqlang.

Javoblar: А.

Б.

В.

Г.

Д.

(Vazifa bahosi – 2 ball)

8. b-vazifa

Agar bo’lsa, zanjirdagi i tokning ifodasini aniqlang.

Javoblar: А.

Б.

В. i = 1

Г.

Д.

(Vazifa bahosi - 2 ball)

8. v-vazifa

Agar bo’lsa, u₂ kuchlanishning ifodasini aniqlang.

Javoblar:

А.

Б.

В.

Г.

Д.

(Vazifa bahosi – 2,5 ball)

9. a-vazifa

Kuchlanishlar rezonansi shartini yozing.Javoblar:

А. Б.

В. Г.

Д.

(Vazifa bahosi – 1 ball)

9. b-vazifa

Toklar rezonansi shartini yozing.

Javoblar:

А. Б.

В. Г.

Д.

(Vazifa bahosi – 1 ball)

10. a-vazifa

Kuchlanishlar rezonansi bo’lishi mumkin bo’lgan sxemani ko’rsating.

Javoblar: A, B, V, G, D

(Vazifa bahosi — 1 ball)

10. b-vazifa

Rezonans vaqtida konturning qarshiligi ni ko’rsating.

JavoblarА.

Б.

В.

Г.

Д.

(Vazifa bahosi - 1 ball)

10. v-vazifa

Agar U=10 B, U_RO = 10 B, Q = 10 bo’lsa, rezonans vaqtida siғimdagi kuchlanish USO ni hisoblang.Javoblar

А. Г.

В. Д.

В.

(Vazifa bahosi — 1 ball)

11. a-vazifa

Ketma-ket tebranish konturi to’la qarshiligining chastotaviy xarakteristikasini ko’rsating.

(Vazifa bahosi — 2 ball)

11. v-vazifa

Konturning asilligi Q ni hisoblang.

Javoblar:

А. Q = 12 Г. Q = 4

Б. Q = 10 Д. Q = 2,5

B. Q = 8

(Vazifa bahosi — 2 ball)

11. v-vazifa

Ketma-ket konturning o’tkazish oraliғini aniqlang.

Javoblar:

А. 16 кГц

Б. 12 кГц

В. 10 кГц

Г. 8 кГц

Д. 4 кГц

(Vazifa bahosi — 2 ball)

12. a-vazifa

Konturning tanlash eng katta bo’lgan holda manba qarshiligining qiymati Rg ni ko’rsating Javoblar:

А. R_г=20 Ом Г. R_г = -10 Ом

Б. R_г = 10 Ом Д. R_г = ¥

В. R_г = 0 Ом

(Vazifa bahosi — 1 ball)

12. b-vazifa

Konturning tanlash eng katta bo’lgan holda yuk qarshiligining qiymatini ko’rsating.Жавоблар:

А. R_юк = 0 Г.

Б. R_юк = R Д. R_юк = ¥

В.

(Vazifa bahosi – 1 ball)

13. a-vazifa

Toklar rezonansi bo’lishi mumkin bo’lgan sxemani ko’rsating.

(Vazifa bahosi — 1,5 ball)

13.b- vazifa

To’la o’tkazuvchanlikning chastotaviy xarakteristikasini ko’rsating.

(Vazifa bahosi — 1,5 ball)

14. a-vazifa

Parallel tebranish konturi rezonans grafiklari oilasidan eng katta asillikka ega bo’lgan konturning grafigini ko’rsating.

Javoblar:

А, Б, В, Г, Д

(Vazifa bahosi — 1 ball)

14. b-vazifa

Parallel tebranish konturi o’tkazish oraliғining pastki chegarasida fazalar farqi () burchagining qiymatini ko’rsating.

Javoblar: А. j = 0 Б. j = +45 В. j = -45 Г. j = 90⁰ Д. j = -90⁰

(Vazifa bahosi - 1,5 ball)

15- a vazifa

Konturning tanlashi eng yuqori bo’ladigan shartni ko’rsating.Javoblar

А.

Б.

В.

Г.

Д.

(Vazifa bahosi – 1,5 ball)

16. a-vazifa

Boғlangan tebranish konturlari orasida moslik o’rnating.

Sxemalar Boғlanish turlari

m. Трансформаторли

n. Ички сиғимли

p. Ташки сиғимли

q. Автотранформаторли

JavoblarА. 1-m Б. 1-n B. 1-m Г. 1-m Д. 1-m

2-n 2-m 2-q 2-n 2-p

3-p 3-p 3-n 3-q 3-n

4-q 4-q 4-p 4-p 4-q

(Vazifa bahosi – 4 ball)

17. a –vazifa

Aloqa omili KaQ q 1 bo’lgan hol uchun rezonans grafigini ko’rsating.

Javoblar

А, Б, В, Г, Д

(Vazifa bahosi — 1,5 ball)