4. АЛОҚА ТАРМОҚЛАРИНИНГ ТУЗИЛИШИ.

4.1.Алоқа тармоқлари

Алоқа тармоқлари ўз ичига қуйидагиларни олади. (4.1-расм).

1. Ахборотни узатиш тизими (линия ва аппаратура);

2. Коммутация тизими (ускунаси);

3. Охирлаш ускунаси.

АУТ АУТ

ОУ КТ ОУ

4.1-расм. Алоқа тармоқлари: ОУ – Охирлаш ускунаси; АУТ–Ахборотни узатиш тизими; КТ – Коммутация тизими.

Капитал харажатлар буйича энг катта сарф-ҳаражатлар линия тармоқлари ва ахборотларни узатиш аппаратуралари эгаллайди. Шунинг учун тармоқлар тузилишини танлашда оптимал вариантни танлаш асосий роллардан биридир.

Тармоқлар тугунлардан (занжирлар, каналлар, коммуникация манзилларидан) ва бу тугунларни бир бири билан боғлаш учун қўлланадиган алоқа линияларидан ташкил топади.

Одатда алоқа тармоқларини тузишда уни иқтисодли пухталик билан қуриб яратишга интилинади. Тармоқ пухталиги одатда тармоқ тури, томонларга тарқалиши ва тарқатилган участкаларда турли хил алоқа линияларни қўллаш ва қуриш билан эришилади. Бундай линияларда керакли алоқа каналлари айланма ва захира йўллари билан ташкил қилинади. Иложи борича ҳар бир тугун бошқа тугунлар билан икки-учта бир бирига боғлиқ бўлмаган йўллар билан боғланиши керак. Бунда тармоқлар қурилиши иложи борича қисқа вақтда бажарилиши лозим. Тармоқ тузилиши бир неча вариантлардаги таркибий тузилишга эгадир.

а) б) в)

4.2-расм. Алоқа тармоқларининг тузилиш вариантлари: а)тўғридан-тўғри боғланишли 6) тугун боғланишли; в) радиал боғланишли.

Тўғридан-тўғри боғланган «ҳар бири билан ёки тўлиқ» бундай холатда ҳар қандай тугун бошқа тугун билан тўғридан-тўғри боғланади. (4.2а-расм);

Тугунлаштирилган - холатда бир неча манзилгоҳлар тугунларга гурухланиб, улар бир бири билан боғланади (4.2 б-расм)

Радиал (юлдузсимон)–турида тугун битта марказда бўлиб, у линиялар билан радиус бўйича бошқа манзилгохлар билан боғланади (4.2 в-расм)

Келтирилган алоқа тармоқларнинг тузилиш вариантларидан шуни кўриш мумкинки, ҳар бир манзилгохларни тўғридан - тўғри боғланиш варианти ўта мустахкам хисобланади, аммо техник-иқтисод томонидан ўзини оқламайди, чунки жуда ҳам кўп боғловчи линиялар мавжуд. Тугунли боғланиш варианти хам иқтисод томонидан ўзини оқламайди. Бу вариантлардан энг ишончлиси радиал варианти бўлади, аммо унда ҳеч қандай заҳира йўллари йўқ шунинг учун у алоқани узлуксиз ишлашини таъминлай олмайди.

Бу вариантлардан энг яхши натижа радиал ва тугунли системаларни бирлашган варианти хисобланади. Бундай системалар ёрдамида тармоқлаштирувчи, узлуксиз система яратилиб, у ўз навбатида иқтисодли алоқа тармоғини яратишга имкон беради. (4.3а-расм)

4.3-расм. Алоқа тармоқларини таркибий тузилиши: а) радиал тугунлашган; 6) алоқа тўри; в) панжарали тузилиш.

Бундай системада бир хил таркибли алоқа тугунлари алоқа линиялари ёрдамида бир бири билан боғланишидан ташқари ўзидан бир поғона кичик бўлган алоқа тугунлари билан ҳам боғлангандир, бундан ташқари бу тугунлар айланма йўллар билан ҳам боғлангандир.Ҳар доим алоқа тўғри ҳосил қилишда, иложи борича ҳар бир алоқа тугуни ўзига яқин бўлган тугун билан боғланиши керак, бу холатда айланма ва заҳира йўллар ҳосил бўлади, ва улар ёрдамида тугунларга чиқиш учун икки учтата бир-бирига боғлиқ бўлмаган йўллар билан боғланади (4.3б - расм).

Тўрсимон ёки панжарали алоқа тармоқларининг турли хил кўринишларидан бири панжарали тўрдир (4.3в-расм) бундай тўрлар ёрдамида қурилган тармоқлар жуда ҳам мустаҳкамдир, лекин бу тармоқларни яратиш учун жуда ҳам катта ҳаражатлар зарурдир.